Morgunblaðið - 27.03.1996, Blaðsíða 10

10 B MIÐVIKUDAGUR 27. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
_______________________________SAIMPGERÐI______________________________
Miðnes hf. í Sandgerði einbeitir sér að útflutningi ferskra karfaflaka
MIÐNES hf. í Sandgerði hefur eins
og önnur sjávarútvegsfyrirtæki á
Suðurnesjum lent í hremmingum,
en hefur staðið þær af sér eftir
mætti með aðlögun og aðgerðum.
Varnaraðgerðir hafa m.a. falið í sér
aukna hagræðingu, fækkun starfs-
fólks í samræmi við aflasamdrátt,
sölu á eignum og hlutabréfum í
öðrum fyrirtækjum, breytingu ís-
fisktogara yfir í frystitogara til
betri nýtingar kvótans og sóknar í
úthafsveiði og síðast en ekki síst
samruna hlutafélaganna Keflavíkur
og Miðness.
„Þetta hefur allt saman skilað
sínu, en fyrirtækið er fyrst og
fremst til í dag vegna þess hversu
stöndug þessi fyrirtæki voru áður
en þessar þrengingar hófust," segir
Ólafur Baldur Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Miðness, sem jafn-
framt er eigandi fyrirtækisins
ásamt bræðrum sínum þremur,
þeim Jóni Ægi, Gunnari Þór og
Ásgeiri.
Miðnes hf. var ekki stofnað fyrr
en árið 1941, en upphafið átti sér
lengri aðdraganda, eða allt frá árinu
1927 þegar Ólafur Jónsson hóf að
starfa með Haraldi Böðvarssyni,
sem hóf sína útgerð og fiskvinnslu
í Sandgerði árið 1913. Leiðir skildu
fyrir um 60 árum þegar félagarnir
Ólafur Jónsson og Sveinn Jónsson
tóku yfir reksturinn í Sandgerði.
Fyrir þann tíma hafði Haraldur
Böðvarsson flutt meginhluta starf-
semi sinnar til Akraness. Allar göt-
ur síðan hafa fyrirtækin tvö haft
með sér góð tengsl og samstarf.
Sameining við
HB í athugun
Aðspurður um hvort til standi
að sameina þessi fyrirtæki á ný
segir Ólafur Baldur að ekkert sé
hægt að segja um það. „Sambandið
hefur verið mjög gott á milli þess-
arra tveggja fyrirtækja alla tið,
m.a. í aflaskiptum og fleiru, þannig
að það hefur legið mjög beint við
að menn skoðuðu möguleika á frek-
ara samstarfi. Menn eru að minnsta
kosti sammála um að nýta alla þá
möguleika, sem geta verið báðum
fyrirtækjunum til góðs.“
Miðnes er eitt stærsta sjávarút-
vegsfyrirtæki á Suðurnesjum og er
í hópi tíu stærstu kvótaeigenda með
ársveltu á annan milljarð króna.
„Sterk staða
gerði gæfumuninn“
Fyrirtækið skilaði 175 milljóna kr.
hagnaði árið 1994 en í fyrra var
reksturinn rétt í járnum. Starfs-
menn Miðness eru að jafnaði um
200 sem skila um 160 ársverkum.
Fyrirtækið á einn 719 brúttórúm-
lesta frystitogara, Ólaf Jónsson GK,
sem keyptur var frá Póllandi árið
1977 sem ísfisktogari og breytt í
frystitogara á síðasta ári. Skuttog-
arinn Sveinn Jónsson GK, 300
brúttórúmlesta, var smíðaður í Nor-
egi árið 1973 og fluttur til landsins
sem Dagstjarnan og keypti Miðnes
hann af Sjöstjörnunni í Njarðvík
árið 1977.
Þá á Miðnes hf. tvo vertiðarbáta,
Jón Gunnlaugs og Geir Goða, og
nótaveiðiskipið Keflvíking, en tveir
hinir síðastnefndu munu fara í úr-
eldingu á móti nótaveiðiskipi, sem
Miðnes hefur fest kaup á frá Skot-
landi og er væntanlegt til landsins
í næsta mánuði. Það mun halda í
síldarsmuguna þegar veiðar hefjast
þar og síðan nýtt til loðnu- og síld-
veiða. Skipið er fimmtán ára gam-
alt, búið kælitönkum og burðargeta
þess er um 850 tonn. „Það má segja
að þetta sé liður í þeirri endurnýj-
un, sem hafín er á íslenska loðnu-
flotanum, en það lýsir því kannski
best hvað við höfum dregist mikið
aftur úr að við þurfum að end-
urnýja skip okkar með fimmtán ára
gömlu skipi, en þess má geta að
Keflvíkingur, sem fer í úreldingu,
verður 32 ára á þessu ári. Þetta
er svo sem ágætis stökk fram á
við, heldur stutt þó, en aðstæður
bjóða bara ekki upp á neitt betra.“
Flugfiskur í
stað gámafisks
Heildarbolfiskkvóti Miðness
nemur um fjögur þúsund þorskígild-
istonnum og munar mest um karf-
ann sem er um 40% botnfiskmagns-
ins. Að auki hefur fyrirtækið tæp-
lega 30.000 tonna loðnukvóta og
ALLT TIL
NETAVEIÐA
ÞORSKANET, ÝSUNET og GRÁSLEPPUNET
Frábær net frá stærsta netaframleibanda í heimi,
Momoi Fishing Net.
Japönsk gæöi - frábært verð
Eigum ávallt fyrirliggjandi net í flestum stærðum.
BLÝTEINAR, FLOTTEINAR, FÆRAEFNI O.FL.
FYRIR NETAVERKSTÆÐI:
BÆTIGARN, BENSLAGARN, TÓG
OG LANDFESTATÓG.
Marco
Langholtsvegi 111 sími 533 3500

ÓLAFUR Baldur Ólafsson, framkvæmdastjóri Miðness hf.
2.700 tonna síldarkvóta. Lengi vel
flutti Miðnes mikið af karfa út
óunninn í gámum og nam sá út-
flutningur á annað þúsund tonn
árlega.
„Með EES-samningunum tókum
við þá stefnu að reyna að hasla
okkur enn frekar völl í ferskfiskút-
flutningi og nýta okkur tollalækk-
anir á unnum ferskum karfaflökum
á Evrópumarkaði. Við höfum reynd-
ar síðustu tuttugu árin haft mikinn
áhuga á ferskfiskútflutningi, en
með EES færðust aðstæður mjög
til betri vegar. Markmiðið hjá okkur
í fyrra var að komast upp í 1.000
tonn í flugi. Það gekk ekki eftir sem
skyldi, m.a. vegna sjómannaverk-
fallsins í maí, en við náðum engu
að síður að flytja út með þessum
hætti tæp 900 tonn kæld. Það hef-
ur verið ágætis stígandi í þessum
ferskútflutningi og við teljum að
þarna séu möguleikar, sem er ágæt-
is framtíð í, bæði í karfa og öðrum
tegundum líka. Verð á kældum fiski
er mun hærra á mörkuðum erlendis
en á frosnum, en þess ber einnig
Storfor lylöri
IprAnrteskr
Framúrskarandi
hönnun
með þægindi
ökumanns í fyrirrúmi.
Gámagengur lyftari.
2,2'Á og 3 tonna lyftigeta.
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
SMIÐJUVEGI 70, KÓP. • SÍMI564 4711 • FAX 564 4725
að geta að kostnaður samfara flutn-
ingnum er einnig hærri,“ segir Ólaf-
ur Baldur.
38,5% samdráttur
afla á einu ári
Allt fram yfir 1970 var sjávarút-
vegur blómlegri á Suðurnesjum en
flestum öðrum landssvæðum, skv.
opinberum tölum. Ólafur segir að
kaflaskipti hafi orðið í sjávarútvegi
á Suðurnesjum árið 1974 þegar
vertíðarafli dróst þar saman um
38,5% frá árinu á undan. „Ég man
þá tölu mjög vel og þetta var mjög
afgerandi byijun á þeim hremming-
um, sem á eftir komu. Við héldum
því fram þegar við urðum fyrst fyr-
ir aflasamdrætti að rekstraraðstæð-
urnar, sem við þá bjuggum við og
gerðu afkomu okkar lakari en ann-
arra, væru af manna völdum og
lögðum því ofuráherlsu á að fá leið-
réttingu þannig að við sætum við
sama borð og önnur landssvæði.
Þetta gilti ekki aðeins um Suðurnes-
in sem slík, heldur um allt suðvest-
urhornið frá Vestmannaeyjum og
vestur á land. Vælið fékk ekki
hljómgrunn enda höfðu stjórnmála-
menn þá aðrar áherslur í atvinnu-
vandamálum þjóðarinnar sem fólust
í því að byggja ætti upp útgerð og
fiskvinnslu á allt öðrum stöðum á
landinu til þess að leysa aðsteðjandi
atvinhuvanda þar.
Við sjáum nú árangurinn. Hrun
fyrirtækja á þessu svæði hefur ver-
ið yfirgengilegt. En síðan eftir að
fijálsræðið hófst, eðlilegar og sam-
bærilegar aðstæður urðu ríkjandi
um land allt, hafa menn á þessu
svæði fundið leiðir til þess að bjarga
sér og byggja upp á rústunum.
Miðstýring gengur ekki. Menn
verða að fá að gera hlutina í friði,“
segir Ólafur Baldur.
Að mati hans varð svo megin-
breytingin til hins betra með loðn-
unni fyrir tveimur árum. „Það vill
gleymast í umræðunni nú að sjávar-
útvegurinn hefur búið við síminnk-
andi aflaheimildir frá því á fyrri
áratug. Þessi svokallaði bati er fyrst
og fremst aðlögun fyrirtækjanna
að aðstæðum þannig að þegar koma
tilfallandi happdrættisvinningar á
borð við góðar loðnuvertíðir, eins
og þá fyrir tveimur árum, er það
algjör vítamínssprauta fyrir svæði
sem þetta. Saman fór gott hráefni
og markaðsaðstæður, sem ekki
hafa síst fyrr eða síðar.
Meginvandinn í dag felst í of litl-
um aflamöguleikum og verðið dug-
ar ekki til þess að dæmið gangi
upp. Það er ekkert minni vandi en
það. Það þarf því eitthvað annað
til þess að bjarga hluta af rekstrar-
dæminu yfir núllið og til þess erum
við m.a. nú að kaupa nótaveiðiskip,
sem við hyggjumst gera út á loðnu-
og síldveiðar. Með hinni nýju kæli-
tankatækni vonumst við til að geta
flutt til okkar meira hráefni til
vinnslu. Við höfum haft ágætis af-
komu af loðnuveiðinni undanfarin
ár og vorum mjög stórir í loðnu-
bræðslunni. Við erum því að gera
okkur vonir um að sá þáttur haldi
áfram að vera ein af stoðununum
undir þessu fyrirtæki."
Fiskmarkaðir
opna möguleika
Ólafur segir að fyrirtækið taki
vaxandi þátt í innlendum fiskmark-
aðsviðskiptum, bæði með sölu og
kaupum. Tilkoma fiskmarkaðanna
hafi sömuleiðis örvað smærri út-
gerðaraðila að stunda róðra frá
Suðurnesjum enda liggi svæðið
mjög vel við miðunum. Þeir veiti
jafnframt Suðurnesjamönnum
möguleika á því að keppa við aðra
í fiski, en áður fyrr hafi sá mögu-
leiki síður verið fyrir hendi. Að-
gangur að mörkuðunum hjálpi
vissulega minni fyrirtækjum, sem
ekki hafa eigin útgerð, að byggja
sigupp.
Á hinn bóginn telur Ólafur að
þetta byijunarskeið markaðanna
sýni að margir kaupendur hafi ver-
ið að kaupa fisk á verði, sem er
langt umfram getu þeirra. Mörg
dæmi séu um gjaldþrot af þessum
völdum og margir byiji síðan aftur
upp á nýtt. „Það er mjög erfitt að
keppa við menn, sem ætla sér að
fara á hausinn, og hefur þetta að
vissu leyti ruglað verðþróunina.
Þegar markaðirnir voru upphaflega
settir á stofn, var ekki farið mjög
ítarlega í það að setja þeim starfs-
reglur. Það átti m.ö.o. að gera það
síðar í ljósi reynslu. En kappið var
svo mikið, markaðir eru komnir út
um allt og síðan hafa menn ekki
gefið sér tíma til að þróa reglurnar
nema að takmörkuðu leyti. Á þess-
um aðlögunartíma hefði fyrr mátt
fara í það að betrumbæta kerfið
og bæta vinnubrögðin og sömuleið-
is er kostnaðurinn samfara öllum
þessum mörkuðum allt of rnikill."
„GróAlnn í fólklö"
„Við hljótum að vona, eins og
við reyndar gerum á hveiju ári, að
botninum hafi nú loksins verið náð
i þorskveiðum þannig að við getum
farið að auka kvóta og afla á ný
hér eftir,“ segir Ólafur aðspurður
um framtíðarhorfur. „Aftur á móti
hafa menn áhyggjur af karfanum
og fiskifræðingar segja að fara
þurfi með gát í sókn i hann. Við
vitum að veiðiárangur hefur minnk-
að talsvert mikið og vandinn til við-
bótar er sá að miklu minna er vitað
um karfann en þorskinn. „Við vitum
ekki hvort það aflamark, sem við
lifum við í dag, verði til frambúðar,
minnkar eða muni aukast."
Fyrir utan það að stýra einu
öflugasta sjávarútvegsfyrirtæki á
Suðurnesjum, er Ólafur Baldur
sömuleiðis nýr formaður Vinnuveit-
endasambands íslands. Inntur eftir
því hvenær almennir launþegar í
landinu gætu átt von á bættum
hag, svarar hann: Við höfum átt í
kreppu á undanförnum árum og í
varnarbaráttu, en erum að byija
að rétta úr kútnum. Mörg merki
sjást um að fyrirtækin eru að styrkj-
ast almennt og staðreyndin er líka
sú að ísland er með meiri kaupmátt-
araukningu en löndin í kringum
okkur á þessu samningstímabili.
Sameiginlegt markmið VSÍ og ASÍ
er að skapa aðstæður til þess að
kjör launþega geti batnað," segir
Ölafur Baldur um leið og hann tók
fleyg orð Soffaníasar Cecilssonar,
útgerðarmanns í Grundarfirði, sér
í munn og sagði: „Eitt af stóru
markmiðum vinnuveitenda er að
nudda gróðanum í fólkið."