Morgunblaðið - 28.03.1996, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. MARZ 1996 B 9
Thurow og svarar síðan spurning-
unni sjálfur. „Svarið liggur í
græðgi. Menn vita alveg nákvæm-
lega hvað líklegast er að gerist en
þeir standast ekki freistinguna.
Þegar verðið er að hækka og hækka
er hægt að græða mikla peninga á
skömmum tíma jafnvel þótt mönn-
um sé fullljóst að verðið sé orðið
alltof hátt, fái engan veginn stað-
ist, og á endanum komi til hruns.
Allir hlaupa til og kaupa og kaupa,
og hver og einn er sannfærður um
að hann verði nógu snjali og snögg-
ur til að selja áður en hrunið kem-
ur. Ef maður selur of snemma tap-
ar maður miklum peningum sem
maður annars gæti grætt.
Mikilvægt er að halda
áttum eftir tvöföldun
hlutabréfaverðs
En það er engin leið að vita ná-
kvæmlega hvenær verð á markaði
rís hæst vegna þess að eitthvert
smáatriðið sem aldrei er hægt að
sjá fyrir kemur til með að ráða
úrslitum um það hvenær belgurinn
springur. Enginn veit til dæmis enn
í dag nákvæmlega hvers vegna
hlutabréfaverð í Bandaríkjunum
byijaði að lækka 29. október 1929
- en ekki fáeinum mánuðum fyrr
eða fáeinum mánuðum síðar.“ Eng-
inn veit heldur ennþá hvers vegna
verð á hlutabréfum á íslandi tók
skyndilega að lækka 22. ágúst 1991
en þann dag náði hlutabréfavísital-
an hæsta gildi sínu áður en hún tók
að lækka úr 821 stigi í um 600
stig um mitt árið 1993.
Hugleiðingar Thurows sem
greint er frá hér að framan eru
ágætar til að hjálpa manni að halda
áttum þegar hlutabréfaverð er orðið
allhátt. I Bandaríkjunum kom til
nokkurs taugatitrings á Wall Street
föstudaginn 8. mars sl. en þá lækk-
aði Dow Jones vísitalan um meira
en 170 stig eða yfir 3%. Ástæðan
var að fregnir sem bárust úr banda-
ríska þjóðarbúskapnum þann dag-
inn reyndust ívið jákvæðari en menn
höfðu reiknað með. Meiri gróska í
efnahagslífinu, meiri tekjur og
meiri atvinna auka líkur á verð-
bólgu og því að gripið verði til
hækkunar á vöxtum en hvort
tveggja gæti gert út af við hækkun
á hlutabréfaverði sem stendur í
sögulegu hámarki. En taugatitring-
urinn reyndist ónauðsynlegur á
Wall Street í það skiptið, markaður-
inn jafnaði sig eftir lækkunina og
er nú enn á ný búinn að setja nýtt
met.
Hlutabréf í Bandaríkjunum
hafa fimmtánfaldast
í verði síðan 1976
Lárétta súluritið á hægri hluta
myndarinnar er einnig gagnlegt til
að fá yfirsýn um íjárfestingu og
ávöxtun en heimildin er The Ec-
onomist (23. mars sl.) og verðbréfa-
fyrirtækið Morgan Stanley. Ef
stjórnvöldum í helstu iðnríkjum
tekst að halda verðbólgu lágri
næstu árin er tveggja stafa ávöxtun
verðbréfa úr sögunni að dómi sér-
fræðinga verðbréfafyrirtækisins.
Lóðrétta línan á myndinni við 5,2%
sýnir árlega meðalverðbólgu síð-
ustu tvo áratugina. Myndin sýnir
ávöxtun sem í boði var fyrir banda-
ríska fjárfesta að jafnaði síðustu
tuttugu árin 1976 til 1995. Hluta-
bréf í Standard & Poor’s 500 hluta-
bréfavísitölunni báru t.d. 14,6%
nafnávöxtun á ári að jafnaði öll
árin (15-földun verðmætis á 20
árum). Bandarísk ríkiaskuldabréf
til langs tfma báru 10,6% nafn-
ávöxtun eða 5,1% raunávöxtun.
En áhætta helst að jafnaði í
hendur við ávöxtun. Ávöxtun
bandarfskra ríkisvíxla er stöðugri
en annarra kosta sem í boði eru í
súluritinu en staðalfrávik ávöxtunar
þeirra er 3% og ávöxtun 7,3% sem
svarar til 2% raunávöxtunar. Gull
sker sig úr f þessum samanburði.
Allar götur síðan 1976 hefur verð-
hækkun gulls aðeins verið 6,2% á
ári að jafnaði. Að teknu tilliti til
verðbólgu hefur því verð haldist
óbreytt í tuttugu ár og raunávöxtun
er því engin. En sveiflur í verði eða
ávöxtun hafa þó verið meiri en á
nokkurri annarri tegund sem tölur
VIÐSKIPTI
eru um í töflunni frá Morgan Stan-
ley. Gull virðist því ekki vera væn-
legur kostur fyrir fjárfesta að öllu
óbreyttu. Ef verðbólga verður lítil
sem engin á næstu árum eru líkur
á því að kaup á fasteignum, lista-
verkum, eðalmálmum o.þ.h. komi
jafnvel enn lakar út en raunin varð
síðustu tvo áratugina.
Lakari nafnávöxtun
en góð raunávöxtun
ef verðbólga verður lítil
Ávöxtun hlutabréfa og skulda-
bréfa hefur verið með afbrigðum
góð síðan verðbólga minnkaði seint
á níunda áratugnum. Það er að
hluta til vegna þess að verð á hluta-
bréfum og skuldabréfum var
óvenjulega lágt á árunum þegar
verðbólga var í hámarki. Á næstu
árum er líklegt að hlutabréf beri
hærri ávöxtun en skuldabréf eins
og þau hafa gert næstum því hvert
einasta ár síðan í lok síðari heims-
styijaldarinnar. Barton Biggs hjá
Morgan Stanley telur að fjárfestar
verði að sætta sig við lága ávöxtun
á næstu árum, e.t.v. um 7% af
skuldabréfum til langs tíma (þ.e.
ef verðbólga lækkar í nánast ekki
neitt) og 4% af hlutabréfum. Til að
ná hærri ávöxtun verður að taka
meiri áhættu, t.d. með beinni
áhættufj árfestingu (ávöxtun 10%
að hans mati, áhætta 25%) eða með
kaupum á hlutabréfum í nýju lönd-
unum („emerging markets") en þar
gæti ávöxtun orðið um 15% og
áhætta er 28%.
Ávöxtun skuldabréfa hefur verið
afar góð eftir því sem verðbólga
minnkar vegna þess að nafnvextir
hafa þá lækkað og skapað gengis-
hagnað og góða raunávöxtun af
skuldabréfum. Lækkandi vextir
hafa einnig að jafnaði góð áhrif á
afkomu fyrirtækja og ávöxtun
hlutabréfa. Á íslandi er saga form-
legra viðskipta með hlutabréf stutt
og enn sem komið er eru viðskipti
á eftirmarkaði, þ.e. kaup og sala
hlutabréfa á markaði eftir að þau
hafa verið seld í frumsölu, lítil. Í
síðasta tbl. Vísbendingar, vikurits
um viðskipti og efnahagsmál (22.
mars sl.), er vikið að því að algengt
er í útlöndum að álíka mikil við-
skipti verði með hlutabréf hvers
félags á einum mánuði eins og hér
verða á einu ári. Á næstu árum
munu viðskipti á eftirmarkaði án
efa aukast en það er mikilvægt til
þess að myndun verðs í viðskiptum
verði styrkari.
Sjaldan kemur til lækkunar á
verði hlutabréfa á markaði nema
einhvers staðar sjáist óveðursský á
himni. Hafa verður þó í huga út-
skýringar Thurows hér að framan
á því að smáatriðin sem valda
straumhvörfum í viðskiptum með
hlutabréf eru oftast ekki sjáanleg
fyrirfram né heldur skiljanleg eft-
irá. Jafnvel að þessu sögðu er líkleg-
ast að verð á hlutabréfum í Reykja-
vík haldi áfram að hækka eitthvað
fram eftir árinu 1996 eða svo lengi
sem horfur í efnahagslífi lands-
manna og rekstri fyrirtækja teljast
góðar.
Höfundur er framkvæmdasljóri
VÍB - Verðbréfamarkaðs íslands-
banka hf.
AÐALFUN DUR
íslenskra sjávarafurða hf. verður haldinn
föstudaginn 29. mars 1996
í Súlnasal Hótel Sögu,
og hefst fundurinn kl. 900.
DAGSKRÁ
1. Ávarp Þorsteins Pálssonar, sjávarútvegsráðherra.
2. Venjuleg aðalfundarstörf skv. 8. grein samþykkta
félagsins.
3. Breytingar á samþykktum.
4. Önnur mál, löglega upp borin.
Arsreikningur félagsins mun liggja fyrir á skrifstofu
fyrirtækisins að Sigtúni 42, Reykjavík, viku fyrir fundinn.
Fundargögn verða aflient á fundarstað.
Stjórn íslenskra sjávarafurða hf.
HRA ÐLESTRA RNÁMSKEIÐ
fyrir fólk í atvinnulífínu
✓ Langar þig á gott námskeið þar sem þú margfaldar lestrar-
hraðann og eykur vinnuafköst stórkostlega?
/ Vissir þú að rúmur helmingur stjómenda 50 stærstu fyrir-
tækja höfúðborgarsvæðisins hefúr komið á námskeið?
Skráðu þig strax í dag á síðasta námskeið vetrarins sem hefst
miðvikudaginn 10. apríl. Kennt verður þijá miðvikudaga í röð.
Skráning er í símum 564-2100 og 564-1091.
I n:ÍAJDl-l^n:tAI^KCl)LJUNN
Ert þú
með lánshæfa
hugmynd til eflingar
atvinnulífi?
Við veitum
góðri hugmynd
brautargengi!
Við veitum fúslega nánari upplýsingar
um lán til atvinnuskapandi verkefna
í öllum greinum.

LANASTOÐUR
VESTUR-NORÐURLANDA
ENGJATEIGI 3 - PÓSTHÓLF 5410, 125 REYKJAVÍK,
SÍMI: 560 54 00 FAX: 588 29 04
- kjarni málsins!
- Vlrk þjónusta á lánstín
* Milliliðalaus lánveitlng
fgrelðslutíml
IÐN L ANASJOÐUR
Á R M Ú LA 13 a • 155 R E Y K J A V í K • S í M I 588 6400