Morgunblaðið - 31.03.1996, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 31. MARZ 1996
ERLEIMT
MORGUNBLAÐIÐ
• •
Ofgamenn
á undan-
haldi
Teikn eru á lofti um að öfgamenn í araba-
heiminum eigi undir högg að sækja og
vonir hafa vaknað um að draga muni úr
ofbeldisverkum íslamskra bókstafstrúar-
manna í Mið-Austurlöndum.
SPENNA hefur farið minnkandi í Kairó, höfuðborg Egyptalands, eftir hryðjuverkaöldu. bókstafstrú-
armanna á undanförnum árum.
Reuter
ÖRYGGISGÆSLA við Lúxor. Ferðamenn eru teknir að flykkj-
ast til Egyptalands á ný.
SVO virðist sem sú ógn sem ríkis-
stjórnum í arabaríkjum hefur stafað
af íslömskum öfgamönnum sé held-
ur í rénun. Þetta á við um Egypta-
land og fleiri ríki í þessum heims-
hluta, sem verið hafa vinveitt Vest-
urlöndum. Sérfræðingar og erlendir
sendimenn velta því nú ákaft fyrir
sér hvort bylgja ofbeldis- og óhæfu-
verka íslamskra bókstafstrúar-
manna sé við það að hníga.
Margvíslegar skýringar eru gefn-
ar á þessari þróun. Nefnt er að í
einhverjum tilfellum hafi tekist að
hefta starfsemi öfgamanna með því
að koma uppljóstrurum í raðir
þeirra, almenningur í ríkjum þess-
um hafi fyllst hryllingi yfir því full-
komna miskunnarleysi sem bók-
stafstrúarmenn hafi sýnt, rætt er
um almenn vonbrigði vegna
frammistöðu íslamskra ríkisstjórna
í Súdan og íran og loks vísa menn
til bættra samskipta ísraela og
arabaríkja.
Umskipti í Egyptalandi
Þessi umskipti þykja sérlega skýr
í Egyptalandi. Frá árinu 1992 og
fram á mitt nýliðið ár stóðu öfga-
menn fyrir fjölmörgum árásum á
embættismenn og útlendinga í land-
inu. Hafði þetta m.a. mjög skaðleg
áhrif á ferðamannaþjónustu sem er
mikilvæg tekjulind fyrir Egypta.
Stjórnvöld gripu ti! mjög harkaiegra
aðgerða og tugir þúsunda manna
voru handteknir. Nú ríkir friður og
ró á ný í Kairó og ferðamenn flykkj-
ast til að skoða pýramídana og
önnur stórvirki fornaldar sem er
að finna í Egyptalandi.
„Þessi hreyfing á undir högg að
sækja,“ segir Walid Kazziha, kenn-
ari í stjórnmálafræðum við Banda-
ríska háskólann í Kairó. „Öfga-
mennirnir eru að einangrast og
flestar ríkisstjórnir reyna nú að
hefta starfsemi þeirra.“
Þeir sem gerst þekkja til hika
hins vegar við að lýsa því yfir að
þetta hlé muni reynast varanlegt.
Er þá vísað til sprengjutilræða
múhameðstrúarmanna í Israel og
ofbeldisverka trúbræðra þeirra í
Saudi-Arabíu en það land hefur
löngum verið talið hið friðsamasta
í Mið-Austurlöndum.
Á því er heldur enginn vafi að
kennisetningar íslam hafa mikil
áhrif á pólitíska og félagslega þróun
í Egyptalandi sem annars staðar í
ríkjum múhameðstrúarmanna. Á
þetta við um flest öll svið mannlífs-
ins.
25 ára hryðjuverkaalda
En þegar horft er yfir sviðið telja
margir sig sjá jákvæð teikn á lofti
sem ef til vill gefi til kynna að of-
beldisalda síðustu 25 ára sé í rén-
un. Stórlega hefur dregið úr ofbeld-
isverkum í Egyptalandi. í Alsír virð-
ist ástandið heldur fara skánandi
og pólitískur stöðugleiki vaxandi. í
Jórdaníu og Líbanon meðal annara
ríkja hefur tekist að fá réttnefnda
öfgamenn til að breyta aðferðum
sínum og þeir hafa færst nær miðju
íslamskra stjórnmála.
Heimildir herma að mikill meiri-
hluti breskra sendiráða í þessum
heimshluta hafi talið þróunina já-
kvæða er breska utanríkisráðuneyt-
ið beindi til þeirra spurningu í þessa
veru í fyrra. Erindið mun hafa ver-
ið borið upp eftir sigur ríkisstjórnar
miðjumannsins Lamine Zeroual for-
seta Alsír í kosningunum í nóvem-
ber. Sú niðurstaða þótti til marks
um að almenningur í Alsír hefði
snúið baki við íslömskum öfga-
mönnum sem farið hafa með of-
beldi gegn ríkisstjórninni með þeim
afleiðingum að um 50.000 manns
hafa týnt lífi.
íslam í sókn
Milljarður manna játar múham-
eðstrú og eru einungis kristnir
menn fleiri. íslam hefur verið í
mikilli sókn ekki síst eftir hrun
Sovétríkjanna en kennisetningar
múhameðstrúarmanna urðu að
áhrifamiklu pólitísku afli á áttunda
og níunda áratugnum. Ástæðurnar
eru almennt einkum taldar þær að
arabísk þjóðernishyggja hafi brugð-
ist og margir hafi tekið að óttast
vestræn áhrif á viðtekið gildismat
múhameðstrúarmanna. Þá er og
vísað til sigurs ísraela yfir fjendum
sínum í sex daga stríðinu 1967.
Einna lengst hefur þessi þróun
gengið í íran þar sem íslamskir
bókstafstrúarmenn tóku völdin í
byltingunni árið 1979. Öfgamenn
myrtu Anvar Sadat Egyptalands-
forseta 1981 og það voru egypskir
hryðjuverkamenn sem stóðu fyrir
sprengjutilræðinu í World Trade
Center í New York árið 1993.
Ráðamenn á Vesturlöndum hafa
fyllst hryliingi yfir uppgangi öfga-
manna í Alsír og Egyptalandi og
hafa vísað til íran í því samhengi.
Margir hafa orðið til þess að spá
því að ríkisstjórnir þessara landa
væru við það að falla.
Allsleysið og íslam
Athyglin hefur löngum beinst
sérstaklega að Egyptalandi, sem
er fjölmennasta ríki araba og mikil-
vægur bandamaður Bandaríkjanna.
Þrátt fyrir að hrakspárnar hafi ekki
skort hefur ríkisstjórninni tekist að
Deilur blossa upp í Þýskalandi um átökin í fyrrum Júgóslavíu
„ Samferðarmaður “ eða
skarpur gagnrýnandi?
TUbingen. Morgunblaðið.
HANN líkir fréttaflutningi evr-
ópskra fjölmiðla af átökunum í
Bosníu og Króatíu við stríðsglæpi
hermannanna sjálfra. Hann sakar
fréttamennina um einfaldanir og
sleggjudóma. Til þess að komast
að sannleikanum sjálfur, eða að
minnsta kosti tíl að sjá hina hlið
málsins, fór hann með konu sinni
og tveimur serbneskum vinum í
vetrarferð um Serbíu. Ferðalýs-
ingin birtist í Suddeutsche Zeit-
ung, stærsta dagblaði Þýska-
lands, og kom stuttu seinna út í
bókarformi. Síðan þá hefur verið
heiftarlega deilt á austurríska rit-
höfundinn Peter Handke í þýskum
fjölmiðlum.
Handke, sem er 53 ára, telst
til fremstu þýskumælandi rithöf-
unda sinnar kynslóðar. Ferðasaga
hans er að stórum hluta Ijóðræn,
persónuleg lýsing á fólki sem
hann mætir á götum borga og
bæja og á serbnesku vetrarlands-
lagi. Það er einkum lýsing á að-
draganda ferðalagsins og eftir-
máli sem valdið hafa deilum. Þar
fylgir hann einnig að nokkru lög-
málum skáldskaparins og lætur
tilfinningarnar ráða ferðinni en
segir álit sitt á upplausn Júgó-
slavíu og átökunum sem fylgdu
henni og viðbrögðum annarra
Evrópulanda og fjölmiðla. Vegna
þess hversu viðkvæmt efnið er
og nálægt samtíðinni og vegna
þess að það birist upphaflega í
greinarformi hefur það vakið hörð
viðbrögð.
Sekt og sakleysi þjóðanna
Handke segir að evrópskir fjöl-
miðlar hafi strax í upphafi átak-
anna í Júgóslavíu ákveðið hverjir
væru sekir og hveijir saklausir,
Reuter
Borislav Herak úr her Bosníu-Serba í fangelsi í Sarajevo. Stríðs-
glæpadómstóllinn í Haag hefur mál hans til meðferðar en hann
er ákærður fyrir fjöldamorð og nauðganir.
hveijir árásaraðilar og hveijir
fórnarlömb. Með villandi mynd-
birtingum og fyrirsögnum og með
ákveðnum áherslum í fréttaflutn-
ingi hafi almenningi í Vestur-Evr-
ópu verið talin trú um þessi mynd
hafi verið sú eina rétta.
Hann bendir meðal annars á
að í upphafi átakanna, í Tíu daga
stríðinu svonefnda í Slóveníu,
hafi nær allir hinna föllnu verið
hermenn júgóslavneska hersins.
Þó hafi þeir verið stimplaðir upp-
hafsmenn átakanna og sterkari
aðilinn. Hann spyr einnig sjálfan
sig að því, hvort hann hefði brugð-
ist nokkuð öðruvísi við en serb-
neskir íbúar Króatíu þegar ákveð-
ið var að þeir yrðu ,annars flokks
þjóð“ í nýju króatísku ríki.
Dugar ekkiað hrópa
„brjálæðingar11
Handke segist ekki efast um
fjöldamorð Serba við Srebrenica
en vill vita hvers vegna þau hafi
verið framin, það dugi ekki að
hrópa „brjálæðingar11. Í viðtali í
tímaritinu Die Zeit þar sem
Handke svaraði gagnrýni gegn
sér sagði hann enn fremur: ,Eg
dreg ekki það ekki í efa sem gerð-
ist á markaðstorginu í Sarajevo.
Ég spyr: Hvað gerðist í raun og
veru? Sem blaðalesandi og þátt-
takandi í gegnum sjónvarpið vil
ég vita: Hvernig fór með