Morgunblaðið - 31.03.1996, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
SUNNUDAGUR 31. MARZ 1996 13
Reuter
HOSNI Mubarak forseti Egyptalands veifar til aðdáenda sinna
eftir banatilræðið í júní í fyrra.
standa af sér þennan þrýsting. Eft-
ir umfangsmiklar aðgerðir og
fjöldahandtökur - 12.000 manns
,hið minnsta, sitja enn á bak við lás
og slá - er nú svo komið að póltísk-
ir öfgamenn láta einkum til sín taka
í þorpum í Nílardal eða erlendis líkt
og tilræðið við Mubarak forseta í
Eþíópíu í júnímánuði er til marks
um.
Teikn eru á lofti um að stjórn-
völd telji sig hafa náð yfirhöndinni
í baráttu þessari. Útgöngubanni
hefur víða verið aflétt og egypsk
stjórnvöld hafa leitast við að ná
sáttum við flokk íslamskra bók-
stafstrúarmanna sem bannað er að
starfa í Egyptalandi en nýtur víð-
tæks stuðnings. Hefur þetta orðið
til þess að styrkja í sessi þau öfl
sem vilja að flokkurinn breytist í
eðlileg stjórnmálasamtök sem starfi
fyrir opnum tjöldum.
En því fer fjarri að stjórnvöld í
Egyptalandi hafi unnið sigur. Það
mikla fylgi sem flokkurinn, ísl-
amska bræðralagið, nýtur má ekki
síst rekja til þeirra hraklegu lífs-
kjara sem mörgum Egyptum, ekki
síst þeim sem koma til borga frá
landsbyggðinni, eru búin. Atvinnu-
leysi er mikið og þær raddir heyr-
ast að „félagsleg sprenging" sé yfir-
vofandi.
íslam er afl sem hefur mikið
aðdráttarafi og mikinn sameining-
armátt. Fjölmargir múhameðstrú-
armenn eru hallir undir þau félags-
legu markmið sem íslam kveður á
um en fordæma aðferðir þær sem
öfgamenn hafa beitt. Tíminn einn
mun leiða í ljós hvort framhald verð-
ur á þessari þróun með tilheyrandi
stöðugleika í þessum heimshluta.
• Byggt á The International Heraid
Tribune.
Hættuminni
sígarettum stungið
undir stól
BANDARÍSKIR tóbaksframleið-
endur hafa um langan aldur.stung-
ið undir stól nýjum uppgötvunum
sem dregið hefðu úr skaðsemi
sígarettureykinga. Þessu hafa vís-
indamenn, sem hrökklast hafa úr
þjónustu tóbaksrisanna, skýrt frá
opinberlega að undanförnu.
Ástæðuna fyrir því segja þeir vera
ótta fyrirtækjanna við skaðabóta-
kröfur reykingamanna.
Vísindamaðurinn William A.
Farone starfaði hjá Philip Morris-
fyrirtækinu á áttunda áratugnum.
Hann taldi sig hafa framleitt filter
sem saug í sig nær allan kolsýring
sígarettureyksins. Fyrirtækið fékk
einkaleyfi á uppgötvunina en filter-
inn komst þó aídrei út úr rannsókn-
arstofunni.
Þetta er lítið dæmi um þversögn
í starfsemi bandarísku tóbaksfyrir-
tækjanna sem velta 45 milljörðum
dollara á ári, jafnvirði 2.970 millj-
arða króna. Þau hafa herskara vís-
indamanna í sinni þjónustu við að
þróa aðferðir til að gera sígarettu-
reykingar skaðminni og verja til
þess milljónum dollara árlega. Afar
sjaidan njóta neytendur hins vegar
nýjunganna.
Nú er þetta farið að koma tób-
aksframleiðendunum í koll.
Ekkert gert til að minnka
nikótín
Farone er meðal nokkurra fyrr-
verandi vísindamanna tóbaksfyrir-
tækjanna sem stigið hafa fram
fyrir skjöldu síðustu mánuði og
haldið því fram þau hafi ekkert
gert til þess að draga úr nikótíni
í vindlingum þrátt fyrir yfirlýsing-
ar fyrirtækjanna um hið gagn-
stæða.
Allir unnu þeir að því, jafnvel
um margra ára skeið, að þróa nýja
framleiðslutækni sem gera átti síg-
arettur skaðlausari. Árangur erfið-
isins varð í öllum tilvikum sá, að
stjórnendur fyrirtækjanna hunds-
uðu nýjungarnar eða stungu upp-
finningunum undir stól. Vonbrigð-
in með hvernig vísindin voru ítrek-
að virt að vettugi og hvernig tób-
aksfyrirtækin lögðu á hilluna upp-
götvanir sem vörðuðu heilsu fólks
urðu þess valdandi að þeir ákváðu
að fara fram gegn þeim. Að mati
bandaríska heilbrigðisráðuneytis-
ins deyja 425.000 reykingamenn
árlega þar í landi af völdum sjúk-
dóma sem rekja má beint til vindl-
inganotkunar þeirra.
Ótti við skaðabótakröfur
stöðvar nýjungar
Tóbaksframleiðendur hafa lengi
áttað sig á hættunni á því að koma
með nýjan og skaðlítinn vindíing.
Það myndi óhjákvæmilega kalla
fram spurningar um skaðsemi eldri
tegunda og hugsanlega leiða til
skaðabótakrafna. Óttinn við slíka
málshöfðun hefur jafnan orðið til
þess að nýjar og skaðminni sígar-
ettur hafa ekki séð dagsins ljós,
að sögn vísindamannanna.
Þannig segir James Mold, fyrr-
verandi aðstoðarforstjóri rann-
sóknarstofu Liggett-fyrirtæksins,
að er honum hafi tekist að þróa
nýja sígarettu er dregið hefði veru-
lega úr hættunni á krabbameini,
hafi verkefnið verið lagt á hilluna.
„Lögfræðingar fyrirtækisins tjáðu
mér umbúðalaust, að yrði nýjungin
opinberuð myndi það hafa slæm
áhrif á dómsmál sem fyrirtækið
væri að kljást við,“ saðgi Mold.
Jeffrey Wigand tók atvinnuboði
Brown & Williamson í janúar 1989
því honum skildist að hann ætti
að vinna að þróun nýrrar skað-
minni sígarettu. Árið var ekki liðið
í aldanna skaut er hann var kallað-
ur inn til forstjórans. „Hann stöðv-
aði rannsóknirnar, sagði mér að
ný og hættuminni sígaretta yrði
einungis til að leiða í ljós að allar
hinar tegundirnar væru hættuleg-
ar og þar af leiðandi kalla skaða-
bótaskyldu yfir fyrirtækið,“ sagði
Wigand í eiðsvörnum vitnisburði
vegna málshöfðunar Mississippi-
ríkis á hendur tóbaksfyrirtækjun-
um.
Vilja að framleiðendur borgi
til heilbrigðiskerfisins
Sex ríki í Bandaríkjunum hafa
stefnt tóbaksframleiðendum þar í
landi í þeim tilgangi að endur-
heimta af þeim hluta kostnaðar
hins opinbera við heilbrigðiskerfið.
Ríkin eru Flórída, Mississippi,
Massachusetts, Vestur-Virginía,
Louisiana og Minnesota. Fyrir
skömmu tókst dómssátt milli
þeirra og minnsta tóbaksfyrirtæk-
isins, Liggett, sem féllst á að
greiða kostnað af meðhöndlun
sjúkra reykingamanna.
Stríðið á hendur tóbaksframleið-
endum á eftir að aukast að vöxtum
því Maryland og Texas áforma
málsókn af þessu tagi ásamt a.m.k
átta ótilgreindum ríkjum öðrum.
Hafa þau ásamt framangreindum
ríkjum hafið formlegt samstarf um
upplýsinga- og ráðgjöf vegna
málshöfðunarinnar.
• Heimildir: Wall Street JournaJ
og Associated Press.
Dubrovnik? Var borgin raunveru-
lega lögð í rúst? Var varpað á
hana sprengjum eða skotið á hluta
hennar?“ Handke vill að spurning-
in um sekt og sakleysi þjóðanna
verði tekin upp að nýju. Milli
línanna má lesa að hann getur
ekki ímyndað sér að þessi þjóð,
Serbar, sem hann sótti heim, geti
verið sek.
Samferðamaðurinn
Handke hefur áður valdið deil-
um með skrifum sínum en þá fyrst
og fremst í heimi bókmenntanna.
Nú er ekkert skeytt um gildi frá-
sagnarinnar sem bókmennta-
texta. Gagnrýnendur hans efast
ekki hæfileika hans til skrifa en
ráðast miskunnarlaust á hug-
myndir hans um átökin í Júgó-
slavíu. Hann er sakaður um rang-
færslur, þjóðernishyggju, fávisku
og sjálfsupphafningu.
Bosníski rithöfundinn Dzevad
Karahsan skrifaði svargrein í Die
Zeit og benti á að Handke notaði
gagnrýnislaust þær skilgreining-
ar sem upphafsmenn átakanna
hafa beitt sér til réttlætingar; að
deilurnar standi milli þjóða sem
hafi slæma reynslu hver af ann-
arri. Sannleikurinn sé sá að
ákveðnir menn hafi framið
grimmdarverk í Júgóslavíu, ekki
heilar þjóðir.
Hann segir einnig að það hljóti
að teljast undarleg sannleiksleit
fáfróðs manns, að þegar stríð
stendur í Bosníu, skuli hann ferð-
ast til Serbíu með orðabók að
vopni og ætla sér þar með að
skilja, betur en aðrir, átökin í
nágrannalandinu.
I tímaritinu Der Spiegel er
Handke líkt við svissneska rithöf-
undinn Max Frisch sem fór um
Þýskaland árið 1935, reiðubúinn
til að skilja og fyrirgefa allt, og
skrifaði jákvæðar greinar um
reynslu sína í svissneskt dagblað.
Þar er einnig minnt á „samferða-
mennina“ svokölluðu, evrópska
rithöfunda sem fóru til Sovétríkj-
anna á þriðja og fjórða áratugnum
og létu heillast af „framtíðarland-
inu.“ Það hefur einnig verið gagn-
rýnt að Handke geri lítið úr
fréttamönnum sem sagt hafa frá
atburðunum í Júgóslavíu og
margir látið lífið við störf sin.
Handke hefur svarað gagnrýn-
endum sínum og segir þá lesa
frásögn sína illa og túlka hana
rangt, þetta sé tímabær friðar-
boðskapur.
Engu að síður virðist hann hafa
tekið gagnrýnina að einhverju
leyti til greina. Hann hefur farið
um þýskar borgir og lesið stytta
útgáfu ferðasögunnar fyrir
áheyrendur. Við styttingu textans
hurfu flestir þeir hlutar sem vald-
ið hafa deilum.
frá Ameríku
Gott rúm
Flestir eyða 1/3 ævinnar í
rúminu. Rúmið þarf því að
vera eitt það besta sem þú
býður líkama þínum.
Nýborg býðurvönduð
amerísk rúm á
viðráðanlegu verði.
Handunnin Marshall og
Kingsdown/Basett rúm
framleidd frá 1900. Aðeins
Marshall-rúmin eru með
sjálfstæða fjöðrun þar sem
hver einstakur gormur í
dýnu aðlagar sig líkama
þínum. Síðustu sendingar
fengu góðar móttökur og
seldust upp á skömmum
tíma.
Rúm 153x203 cm.
frá kr. 49.940 stgr.
Ókeypis þæklingur um
svefn og leiðbeiningar um
val á rúmum liggur
frammi í versluninni.
Ármúla 23, sími 568 6911.
Nú bjóðum við
einnig sófarúm
í úrvali.
Verð frá
kr. 48.640.
Fyrir fermingar-
barnið,
sjónvarpsholið
eða einstaklinga.
Nýborg;