Morgunblaðið - 31.03.1996, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 31. MARZ 1996 21
skemmtun og ég fækkaði ekki föt-
um. Í hvert sinn sem ég sneri mér
við á sviðinu, hvarf hópurinn, tveir
og tveir saman, smám saman út
úr salnum þangað til bara einn
maður var eftir með lokuð augun.
Og ég varð að halda áfram vegna
þess að ég vissi ekki hvort hann
var vakandi eða sofandi."
Leiklist og kennsla
En hvers vegna valdirðu þér upp-
haflega leiklistarfræði?
„Ég var búinn að vera í leiklist
frá því ég var átta ára. Ég var í
skóla, sem var eins og leiklistar-
stúdíóið sem Gísli Rúnar og Edda
Björgvins reka, þangað til ég var
19 ára. 14 ára fór ég í einkatíma
og ákvað að leggja leiklistina fyrir
mig. Upphaflega kom þetta þannig
til að faðir minn var útvarpsstjóri
og hann vildi ekki að sonur hans
talaði hálf-cockney (London) mál-
lýskuna sem er töluð í Brighton.
Auðvitað þýddi ekkert fyrir mig að
tala neina aðra mállýsku í skólanum
og félagahópnum og kennarinn
minn vissi alveg að ég gat talað
með hvaða hreim sem er, en þetta
var ástæðan fyrir því að ég fékk
tækifæri til að nota tímana í leik-
iist. Það voru hins vegar ekki sviðs-
ljósin sem skiptu máli fyrir mig,
heldur fannst mér leiklistin góð til
að kynnast manneskjunni og þjóð-
félaginu. Maður fer á leiksýningu
og þegar henni lýkur hefur lífið
breyst.
Kennsla og leiklist eru mjög svip-
aðar greinar. Maður hefur áhorf-
Morgunblaðið/ Ásdís
endur sem eru að dæma mann allan
tímann; sem maður er að reyna að
halda vakandi og reyna að opna
dyr fyrir. Ég er samt ekki að segja
að kennsla eigi að vera skemmtun.
Sumir kennarar vilja ekki að
nemendur komi nálægt þeim. Þeir
eru í herklæðum. Ég vil hins vegar
vera einlægur; ekki með grímu. Þá
get ég opnað dyr. Ég er til dæmis
að kenna á Shakespeare-námskeiði
og mér finnst ekki vera neitt aðal-
atriði að vita hvaða ár Shakespeare
fæddist, heldur vil ég að nemend-
urnir hafí áhuga á verkum hans
þegar námskeiðinu lýkur. Þegar ég
var í skóla drápu kennararnir mínir
Shakespeare og ég var ákveðinn í
að lesa hann aldrei... En ég er
feginn að ég skipti um skoðun.“
íslenska skólakerfið
í ljósi þeirra umræðna sem eiga
sér stað um laun, réttindi og skyld-
ur opinberra starfsmanna um þess-
ar mundir, að ekki sé talað um stöðu
kennara í flutningi skóla frá ríki
til sveitarfélaga, er ekki hægt að
láta hjá líða að spyija Terry hvem-
ig honum finnist að vera kennari á
Islandi.
„Þegar ég kom hingað vora laun
kennara tvöfalt hærri en í Bretlandi
og verðlag var líka tvöfalt hærra.
Núna eru kennaralaun lægri hér
en í Bretlandi en verðlagið er ennþá
tvöfalt hærra. Það er svo komið,
að ef mér yrði boðið starf erlendis
núna, mundi ég í fyrsta skipti, frá
því ég kom hingað, hugsa mig tvisv-
ar um áður en ég hafnaði því.
Ég held að íslendingar verði að
fara að gera það upp við sig hvers
virði menntunin er. Þeir verða líka
að ákveða hvers konar kennara
þeir vilja hafa. Eru það kennarar
sem era örþreyttir, kennarar sem
vinna eins og þeir lifandi geta til
að hafa í sig og á, með eins mikinn
undirbúning fyrir tíma og þeir kom-
ast yfir? Eða vilja þeir hafa kenn-
ara sem geta sinnt hveijum nem-
anda og bekkjarstarfinu.
Þegar talað er um að kennarar
eigi ekki að fá hærri laun en þeir
hafa í dag, er ekki verið að hugsa
um börnin. Afstaðan til skólastarfs
og menntunar er mjög skrítin hér.
Menntaskólinn við Hamrahlíð er
tilraunaskóli, þar sem kennarar
ættu að koma með hugmyndir og
prófa hitt og þetta. En í dag spyr
maður sig; hvers vegna? Það er
engin hvatning og þess vegna
mæta margir kennararnir bara,
kenna og fara heim. Það er orðið
afar sjaldgæft að kennarar hafi
áhuga á söngvakeppninni, ræðu-
keppninni og leiklistarstarfmu. Ég
held ég geti fullyrt að það era inn-
an við tíu manns af kennaraliðinu
sem sýna þessu áhuga, reyndar
talaði ég hér um frábæra söngva-
keppni - (þá mættu aðeins 8 kenn-
arar) eitthvað sem MH gerir mjög
vel. (Það gæti verið að upp í 20-25
manns hafi séð Animal Farm) eða
hafa tíma til þess. Og hvers vegna
skyldu kennarar gera það? En auð-
vitað verða krakkarnir fyrir von-
brigðum."
Álag kennara,
ábyrgð foreldra
„En þrátt fyrir vonbrigðin hlæja
nemendur að okkur. Þeir fá hærri
laun fyrir að vinna í bakaríi. Við
skulum svo bara ekki tala um það
að vera stundakennari við Háskóla
íslands. Það er hreint hugsjónastarf.
Það er aukavinna hjá mér hjá sama
atvinnurekanda (ríkið) en ég fæ það
ekki borgað sem aukavinnu, heldur
sem dagvinnu. Síðan er ég í alls
kyns aukastörfum að hluta til vegna
þess að það er ekki hægt að lifa af
kennslu á íslandi í dag. Maður hefur
hreinlega ekki efni á því lengur að
vera kennari. Enda hafa margir góð-
ir kennarar gefist upp. Tveir bestu
kennarar sem ég hef kynnst hér,
Heimir Pálsson og Sigurður Svavars-
son, eru báðir hættir. Kennarastéttin
er búin að gefast upp, því eins og
Ólafur Ragnar sýndi fram á fyrir
örfáum árum, þá er ekki hægt að
treysta samningum. Það er enginn
vandi að þurrka þá út. Honum tókst
það sem Thatcher reyndi að gera í
mörg ár. Þegar samningar verða
svona marklausir, geta foreldrar
bama bara treyst á góðvilja kennara.
Þeir geta ekki treyst þeim stjóm-
málamönnum sem þeir kusu.
ísland er menningarland á yfir-
borðinu. En fólkið ber enga virðingu
fyrir menntun. Þjóðin vill ekki leggja
peninga í hana. Það má ekki leggja
peninga í íþróttahús, til dæmis við
MH. Það er virðisaukaskattur á bók-
um og bækur skipta orðið minna
máli en videomyndir.“
Nú ert þú með tvær dætur, átta
og ijórtán ára. Hvemig finnst þér
að vita af þeim fara í gegnum skóla-
kerfið hérna?
„Satt að segja finnst mér fram-
haldsskólakerfið hér betra en í Bret-
landi - og þá er ég að tala um ein-
ingakerfið, sem framhaldsskólalög-
in gætu eyðilagt vegna þess að þau
fjalla um bekkjakerfi en ekki ein-
ingakerfi. Grunnskólakerfið hér
gæti lagast með einsetnum skólum,
þar sem tryggt yrði að krakkarnir
fengju máltíð í hádeginu og lærðu
ýmislegt sem þau læra ekki í dag,
eins og leiklist og myndlist. Hins
vegar verður það ekkert betra ef
íslendingar ætla bara að þykjast
vera með heilsdagsskóla, þar sem
börnin era í rauninni bara í geymslu
hluta skóladagsins. Það verður að
nýta tímann til kennslu. Núna er
skóladagurinn of stuttur. Það er
ekkert hægt að kenna í 1-4 kennslu-
stundum.
Eins og kerfið er í dag,“ bætir
Terry við, „er mjög auðvelt fyrir
foreldra að áfellast skólann fyrir
það sem miður fer, en það gleymist
kannski að það era foreldrarnir sem
bera ábyrgð á börnum sínum og
uppeldi þeirra. Það er ekki hægt
að ætlast til að örþreyttir kennarar
uppfylli uppeldishlutverk sem ör-
þreyttir foreldrar treysta sér ekki
til að standa undir. Það era ekki
bara kennarar sem þurfa að vinna
of mikið hérna. Þetta er komið út
í einhveija vitleysú, þar sem foreldr-
ar þurfa að vinna of mikið til að
geta sinnt börnunum sínum af viti.“
Eddukvæðin
og leiklistin
Maður skyldi ætla að okkur ís-
lendingum væri fengur að því að
hafa hámenntað fólk, eins og Terry,
við kennslu í framhaldsskólum okk-
ar og það er dapurlegt til þess að
vita að við erum einmitt að missa
þannig kénnara út úr skólakerfinu.
En hvort sem hann endist hér leng-
ur eða skemur hefur hann skilið
mark sitt eftir. Ekki bara sem góð-
ur kennari, heldur einnig sem fræði-
maður sem hefur kannað okkar eig-
in leiklistararfleifð. Það er því ekki
úr vegi að forvitnast aðeins nánar
um doktorsritgerð hans i lokin.
„Veturinn 1987-88, og aftur
seinna, dvöldum við í Leeds og lifð-
um þar á fæðingarorlofínu, fékk
ekki styrk þá, og ekki heldur náms-
lán, þar sem á þeim árum var ég
ekki ennþá orðinn. íslenskur ríkis-
borgari. Samt þurfti ég að borga
skólagjald í Englandi eins og út-
lendingur. Ég hafði búið of lengi
erlendis ... reyndar landlaus. Fékk
styrkinn seinna til að klára bókina.
Þá byijaði ég að vinna úr þeim
gögnum sem ég hafði um kaflann
sem mér fannst vanta í BA-ritgerð-
ina mína, það er að segja um skand-
inavíska leiklist til forna. Þegar ég
las Eddukvæðin, samtalskvæði eins
og Skírnismál og Lokasennu, var
ég sannfærður um að þau hefðu
verið leiklesin, eða flutt; þau hefðu
ekki bara verið bókmenntir. Árið
1920 hafði komið út bók eftir konu
sem hét Bertha Phillpotts, þar sem
hún var með kenningu um að Eddu-
kvæðin væru leifar af leikritum.
En þar sem hún var eini kvenmað-
urinn í norrænum fræðum - og
þótt hún hefði labbað frá Seyðis-
firði til Reykjavíkur tvisvar, árið
1909 og 1910 - sieit teimur pöram
af skóm á leiðinni - var þetta ekki
talin merkileg bók.
Ég vildi skoða kenningar hennar
frekar. Niðurstaða mín var sú að
það hafi þurft að flytja þessi sam-
talskvæði á leikrænan hátt. Málið
er að við vitum að fólk i Skandinav-
íu notaði dýrabúninga við helgisiði
frá bronsöld og upp í níundu öld
(Oseberg veggteppið). Þá var ein-
hvers konar leiklistarhefð, þó að
það hafði verið frekar einfalt. -
Dó leiklistin út með Eddukvæðum?
- Sögumennirnir voru leikarar í
vissum skilningi. Þeir fóru í bún-
inga. Ég skoða verkin ekki sem
texta, heldur eins og leikari mundi
skoða þau frá sjónarhorni texta sem
verður til við vissar kringumstæð-
ur, rétt eins og verk Shakespeares
urðu til við vissar kringumstæður.
Ég skoðaði verkin út frá því hvort
hægt væri að flytja þau þar sem
menn stóðu, eða hvort þörf hefði
verið á því að fara yfir strikið, út
í leiklist. Þannig skoða leikarar
texta. Og handritin sýna að þetta
hafa verið leikrit."
Í1U 1 H/JL JAJdA
AKUREYRI
KEFLAVÍK
TUboð á gistíngu
Ert þú á leiðinni til Akureyrar
um páskana og gestaherbergið
hjá skyldmennunum
nú þegar frátekið?
Því þá ekki að gista á einu
glæsilegasta hóteli landsins.
Verðum með sérstakt tilboð
á gistingu um páskana.
Verið velkomnin.
HÖTEL KEA
AKUREYRI
KEFLAVÍK
Sími 462 2200. Fax 461 2285.
Full verslun af
nýjum vörum.
m
RCWELLS
í Húsi verslunarinnar
Telpustærðir
kr. 1.381
Dömustærðir
kr. 1.381
w .. FYRIR ALLA í .
►FJOLSKYLDUNNI4