Morgunblaðið - 12.04.1996, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 12. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Ringulreið o g upplausn
hlutskipti Vestur-Afríku?
ERLENT
Reuter
SAMUEL Doe, fyrrverandi forseti Líberíu, var á meðal 150.000
fórnarlamba grimmilegs stríðs í landinu og uppreisnarmenn,
sem drápu hann, höfðu hauskúpu hans til sýnis í herbúðum
sinum. Stríðið er dæmi um algjört sljórnleysi og upplausn sem
einkennir Vestur-Afríku í sívaxandi mæli.
Sérfræðingar eru
teknir að vara við
allsherjar upplausn
og stjómleysi í Vest-
ur-Afríku og vísa þá
m.a. til átakanna í
Líberíu.
ATÖKIN sem blossað
hafa upp á ný í Líber-
íu eru enn eitt dæmið
um þá dapurlegu þró-
un sem einkennt hefur Vestur-
Afríku. Algjört stjómleysi ein-
kennir í sívaxandi mæli þennan
hluta álfunnar og telja ýmsir
sérfróðir að sjálft þjóðríkið kunni
að vera á fallanda fæti þar.
Valdarán og „gagn-valdarán“,
spilling og jafnvel mannát geta
ekki beinlínis talist til nýjunga í
þjóðmálum ríkja Vestur-Afríku.
Brottflutningur útlendinga frá
Monróvíu, höfuðborg Líberíu,
sem Bandaríkjamenn standa fyr-
ir, er í raun ekkert annað en
endurtekning á skelfingu þeirri
sem reið yfir þegar borgarastyrj-
öld blossaði upp í landinu fyrir
sex árum.
Stöðluð viðbrögð
Þá líkt og nú geta erlend ríki
aðeins brugðist við með einum
hætti. Því er hótað að allri að-
stoð verði hætt, linni átökunum
ekki. í fyllingu tímans þegar hin-
ir ýmsu stríðsherrar hafa fengið
nóg af blóðbaðinu í bili fallast
þeir á að hætta bardögunum.
Og þá taka peningarnir aftur að
streyma til landsins.
En þegar til lengri tíma er lit-
ið er ljóst að stjórnleysið fer jafnt
og þétt vaxandi í Vestur-Afríku.
í grein sem virtur séfræðingur í
þessum efnum, Robert Kaplan,
ritar í nýjasta hefti tímaritsins
The Atlantic Monthly og hann
nefnir „Yfirvofandi stjórnleysi"
segir höfundur meðal annars:
„Harðstjórn hefur löngum tíðk-
ast í Vestur-Afríku. Það sem nú
setur mark sitt á ástandið er að
harðstjórnin er aðeins eitt kraft-
birtingarform allsheijar virðing-
arleysis fyrir lögum og reglu og
er sú þróun mun mikilvægari
heldur en tiltekið valdarán, starf-
semi tiltekinna skæruliðahreyf-
inga eða tilraunir í nafni lýðræð-
isins. Hvergi í heimi hér eru hin
pólitísku landakort jafn blekkj-
andi og í Vestur-Afríku. Álfan
er á leið aftur til fortíðar þegar
mikilvægar verslunarstöðvar var
að finna í nokkrum hafnarborg-
um en sjálft innlandið var með
öllu óþekkt.“
Agaleysi hermanna
veldur skaða
Hermenn sem lúta ekki aga
og virða hvorki lög né regiu hafa
víða valdið miklum skaða í þess-
um hluta Afríku. í stærsta rík-
inu, Nígeríu, er herstjórnin gráð-
uga sem þar ríkir á góðri leið
með að leggja fjárhaginn í rúst.
Fyrr á þessu ári var valdarán í
Níger, annað fór út um þúfur í
Gíneu og hallarbylting var fram-
in í Sierra Leone. Þar fóru raun-
ar fram kosningar í fyrra mán-
uði en enginn treystir sér til að
fullyrða að herinn láti ekki til
sín taka.
Afturhvarf til miðrar
aldarinnar
í Sierra Leone líkt og í Líber-
íu ráða stjórnvöld í raun aðeins
strandlengjunni og nokkrum
bæjum. Sama ástand ríkti þarna
um miðja öldina. Dr Will Reno,
sérfræðingur í málefnum Vest-
ur-Afríku við Háskólann í
Florída, rekur þessa þróun til
loka kalda stríðsins. Þá hafi ný-
lenduskipanin gamla tekið að
riðlast. „Það ríkir ekki ringulreið
í Vestur-Afríku. Þar ríkir skipu-
lögð ringulreið. Það er með ólík-
indum að fylgjast með þeirri
sjálfsblekkingu sem erlendir
sendimenn og hjálparstofnanir
eru haldnir í viðskiptum sínum
við ríki þessi. Hugtakið „ríki“ á
ekki við; í Vestur-Afríku er „rík-
ið“ aðeins skel.“
Kynt undir stjórnleysi
í Nígeríu
Wole Soyinka, þekktasti and-
ófsmaður Nígeríu og Nóbels-
skáld, segir að herstjórnin í land-
inu kyndi . undir stjórnleysið.
„Fingraför herforingjanna er að
finna alls staðar á þessu svæði.
Svo lengi sem herstjórnin verður
við völd verður ekkert lát á erfið-
leikum íbúa Vestur-Afríku."
Hermenn frá Nígeríu eru uppi-
staðan í vestur-afrísku friðar-
gæslusveitunum, ECOMOG, sem
verið hafa í Líberíu. En nú velta
menn því fyrir sér hvað gerist
ef herstjórnin fellur í Nígeríu án
þess að við taki traust stjórn-
vald. Þá er hættan sú að upp-
lausn sú og stjórnleysi sem Ro-
bert Kaplan varar við í tímarits-
grein sinni verði að veruleika.
Átökin í Líberíu
Alvarlegur
matvæla-
skortur í
Monrovíu
Róm, Monrovíu. Reuter.
ÁTÖKIN, sem blossað hafa upp í
Líberíu, hafa valdið alvarlegum
matvælaskorti í höfuðborginni,
Monrovíu, og óttast er að ekki verði
hægt að dreifa matvælum til ann-
arra svæða í landinu.
Taismaður Matvælastofnunar
Sameinuðu þjóðanna (WFP), sem
er með höfuðstöðvar í Róm, sagði
að neyðarástand gæti skapast ef
bardagarnir héldu áfram og kæmu
í veg fyrir dreifingu hjálpargagna.
Hann sagði að árásir leyniskyttna
kæmu í veg fyrir að stofnunin
gæti komið matvælum til 15.000
manna í Monrovíu, meðal annars
erlendra stjórnarerindreka og
starfsmanna hjálparstofnana.
Bardagarnir blossuðu upp eftir
að stjórn landsins fyrirskipaði hand-
töku eins af stríðsherrum landsins.
Hinar stríðandi fylkingar í landinu
undirrituðu friðarsamning í fyrra
eftir sex ára stríð sem kostaði um
150.000 manns lífið.
Óöld ríkir í Monrovíu og mikið
er um bílstuldi og gripdeildir í íbúð-
arhúsum og opinberum byggingum.
Fregnir hermdu í gær að vopnaðir
hópar beittu sprengjum til að bijót-
ast inn í byggingar, létu þar greip-
ar sópa og flyttu ránsfenginn á bíl-
um Sameinuðu þjóðanna, sem þeir
hefðu stolið.
-----♦ ♦ ♦----
Vilja kvóta
í Smugunni
SAMTÖK norskra togaraútgerða
hafa krafist þorskkvóta í Smugunni
og halda því fram, að verði orðið
við óskum þeirra megi draga úr
þeim stjórnlausu veiðum, sem þar
eru stundaðar nú. Er þetta í þriðja
sinn á jafn mörgum árum, sem sam-
tökin bera upp þessa kröfu. Sagði
talsmaður togaramanna, að þeir
óttuðust, að Smugan og veiðarnar
þar myndu falla alveg í skuggann
af deilunni um síldina.
Evrópusambandið og Bandaríkin
Fyrstu viðræðurnar um
öryggis- og* varnarmál
VVashinglon. Reuter.
FYRSTU viðræður embættismanna
Evrópusambandsins og Bandaríkj-
anna um öryggis- og vamarmál
fóru fram í Washington á miðviku-
dag. Meðal umræðuefnanna voru
tilraunir Evrópusambandsins til að
axla aukna ábyrgð í varnarmálum.
Viðræður um öryggismál Vestur-
landa hafa yfírleitt átt sér stað á
vettvangi Atlantshafsbandalagsins,
NATO. í Atlantshafsstefnuskránni
um aukið samstarf Bandaríkjanna
og Evrópusambandsins, sem sam-
þykkt var í fyrra, er hins vegar
kveðið á um að viðræður um vamar-
mál fari fram með reglubundnum
hætti. Atlantshafsstefnuskráin
fjallar þó að mestu leyti um sam-
starf í efnahagsmálum.
Áform um sameiginlega
varnarstefnu útskýrð
„Þríeykið", sendinefnd embættis-
manna frá Ítalíu, Spáni og írlandi,
þ.e. núverandi, fyrrverandi og verð-
andi forsætisríkjum ráðherraráðs
EVRÓPA
ESB, átti viðræður við Craig Dun-
kerly, skrifstofustjóra í Evrópudeild
bandaríska utanríkisráðuneytisins.
Formaður nefndarinnar, Carlo
Trezza frá Italíu, sagði í samtali
við blaðamenn að þríeykið hefði
leitázt við að útskýra áform Evr-
ópusambandsins um að móta sam-
eiginlega evrópska varnarmála-
stefnu, sem kunni með tímanum
að leiða til sameiginlegra varna,
eins og kveðið er á um í Maastricht-
samkomulaginu.
Bandaríkin, sem hafa löngum
lagt áherzlu á að Evrópuríkin í
NATO greiddu stærri hluta af
kostnaðinum við varnir Vestur-Evr-
ópu en þau hafa gert, styðja í orði
viðleitni ESB-ríkja til að auka sam-
starf sitt og frumkvæði í varnarmál-
um, en leggja um leið áherzlu á að
slíkt megi ekki verða til þess að
veikja samstarflð innan NÁTO.
Trezza viðurkenndi að Evrópu-
sambandið hefði ekki getað brugð-
ist með viðeigandi hætti við stríðinu
i lýðveldum Júgóslavíu og það hefði
spillt fyrir áformunum um aukið
varnarsamstarf ESB-ríkjanna. Það
kom í hlut Bandaríkjanna að koma
á friði og hafa forystu um skipu-
lagningu friðargæzlusveita undir
forystu NATO.
„Frammistaðda Evrópuríkja í
Júgóslavíudeilunni er nefnd sem
dæmi um ákveðið getuleysi Evrópu-
ríkja til að bregðast við Vandamál-
um í álfunni," sagði Trezza. „Við
drögum ekki dul á slíkt, en það er
ekki ástæða til að gefa upp á bát-
inn hugmyndir um að Evrópumenn
axli aukna ábyrgð í öryggismálum
eigin heimsálfu.“
ReuU:r
Aufúsugestur í Brussel
PAAVO Lipponen, forsætisráð-
herra Finnlands, átti fyrr í vik-
unni fund með Jacques Santer,
forseta framkvæmdastjórnar
Evrópusambandsins, í höfuð-
stöðvum framkvæmdastjórnar-
innar í Brussel. Lipponen er
aufúsugestur í Brussel. Finnskur
almenningur hefur sýnt mun
meiri stuðning við ESB-aðild en
t.d. kjósendur í Danmörku og
Svíþjóð. Finnar þykja Iíka ganga
hreint til verks innan Evrópu-
sambandsins og tryggja sér áhrif
víða. Finnsk stjórnvöld eru talin
opnari en stjórnir hinna norrænu
ESB-ríkjanna fyrir ýmsum breyt-
ingum á stofnunum Evrópusam-
bandsins í átt til yfirþjóðlegri
ákvarðanatöku og aukins sam-
runa. Finnskir ráðherrar hafa
þó látið svo um mælt að ekki
megi ganga framhjá því að al-
menningsálitið í hinum norrænu
ESB-ríkjunum sé andsnúið aukn-
um samruna og taka verði mið
af því á ríkjaráðstefnu sam-
bandsins.