Morgunblaðið - 13.04.1996, Blaðsíða 2

2 C LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Að hremma Broadway úr
höndum innantómra stórsýninga
LEIKARAR í söngleiknum „Leiga“, sem hefur hlotið einróma lof gagm-ýnenda, í uppfærslu
New York Theater Workshop.
YRIRMYNDIN er „La Bo-
héme“ eftir Puccini, en
sögusviðið Manhattan.
Söngleikurinn „Leiga“ (Rent) virð-
ist ætla að hieypa af stað fári í
'Bandaríkjunum. Hann var settur
upp í litlu leikfélagi í New York,
langt handan Broadway, í febníar.
Viðtökurnar voru slíkar að söng-
leikurinn verður frumsýndur á
Broadway 29. apríl, tæpum mán-
uði eftir að höfundurinn, Jonathan
Larson, lést aðeins 35 ára gamall.
Larson fékk hugmyndina að
söngleiknum þegar vinur hans,
sem er mikill áhugamaður um
óperur, var að bera saman líf bó-
hemanna á vesturbakka Signu á
fjórða áratug síðustu aldar og lífs-
baráttu ungra listamanna í stór-
borgum í dag.
Söngleikur fyrir
MTV-kynslóðina
Larson sá þegar fyrir sér nýjan
söngleik: „Hárið fyrir tíunda ára-
tuginn,“ sagði hann og bætti við
að tími væri kominn til að endur-
heimta Broadway úr klóm
stöðnunar og innantómra stórsýn-
inga og „gera söngleik fyrir MTV-
kynslóðina".
Larson vissi lítið um „La Bo-
héme“, en hann vissi hvað það var
að vera bóhem, lífa í hrörlegri ibúð
með baðkarinu í eldhúsinu þar sem
götulífið er blanda af listamönnum,
innflytjendum, eiturlyíjafíklum og
eftirleguhippum og vinir skiptast
á fötum, peningum og elskhugum.
Líkt og söguhetjurnar í „La
Bohéme“ lifði Larson í skugga
banvæns sjúkdóms, sem heijaði
sérstaklega á ungt fólk og fátæk-
linga. Margir vina hans voru með
alnæmi. Larson vildi að leikritið
gerðist í East Village á Manhattan
þar sem ríkti fátækt, heimilislausir
ráfuðu um götur, hommar og lesb-
íur léku lausum hala og klæðskipt-
ingar og ræflarokkarar væru á
hveiju strái. Sýningin átti að vera
subbuleg og vekja óhug.
Einróma lof við frumsýningu
Það tók Larson sjö ár að koma
verkinu á svið. Þegar það var frum-
sýnt í New York Theater Work-
shop, litlu 150 sæta leikhúsi í East
Village, lét lofið ekki á sér standa.
Leikritið var sagt „rokkópera
tíunda áratugarins“ í auglýsingu.
„Larson er vissulega ekki fyrsta
tónskáldið, sem stefnir að því tor-
fundna marki,“ skrifaði John Lahr,
gagnrýnandi timaritsins The New
Yorker. „En hann er sennilega sá
fyrsti, sem kemst alla leið.“
Ben Brantley skrifaði í The New
York Times að „Leiga" væri „fjör-
mikil tímamótarokkópera" og
sagði verkið „ljóma af hugvitsemi“.
Uppselt var á allar sýningar og
tilboð um að setja sýninguna upp
á Broadway streymdu inn. Upp-
runalega uppfærslan kostaði 240
þúsund dollara (um 16 milljónir
króna), en það kostaði tvær
milljónir doliara (120 milljónir
króna) að setja upp sýninguna, sem
verður frumsýnd í Nederlander-
leikhúsinu 29. apríl. Samningar
standa yfir um útgáfu á tónlistinni.
Aðeins tveimur klukkustundum
fyrir andlátið átti blaðamaður The
New York Times viðtal við Larson,
sem hefði átt að gefa honum for-
smekkinn að fjölmiðlaathyglinni,
sem í vændum var. Þar lagði Lar-
son áherslu á að einn hvatinn að
sýningunni væri þörf sín til að
„bregðast við með einhveijum
hætti“ því að vinir hans væru með
alnæmi og lofsyngja líf þeirra, sem
hafa dáið ungir. Nú tilheyrir Lar-
son þeim hópi.
Finnsk-íslenskir tónleikar í Norræna húsinu á morgun
Draumur rætist
Derek Walcott
Octavio Paz
Czeslaw Milosz
Nóbelsskáld
hafna alnetinu
TAPANI Yijöla og Guðríður St. Sigurðardóttir.
Miami. Reuter.
ÁSÓKN í alnetið eykst jafnt og
þétt og er það notað jafnt í við-
skiptum, til samskipta og til
skemmtunar. Nóbelsskáld á
bókastefnunni, sem nú er hald-
in í Miami í Flórída, eru hins
vegar þeirrar hyggju að ljóð-
listin eigi ekki erindi inn á al-
netið.
„Það kann að virðast hroki,
en fjöldi þeirra, sem lesa ljóð,
er ekki jafn mikilvægur og
hvaða áhrif ljóðið hefur á þá,
sem lesa það,“ sagði Derek
Walcott frá St. Lucia, sem hlaut
bókmenntaverðlaun Nóbels
árið 1992. „Fremur vildi égað
einn maður læsi ljóð eftir mig
og yrði djúpt sncrtinn, en að
mörg hundruð þúsund manns
læsu það og létu sér í léttu rúmi
liggja.“
Walcott kom fram á blaða-
FYRIRLESTUR Eduardo Souto
Moura sem halda átti í Norræna
húsinu 15. apríl hefur verið felldur
niður af óviðráðanlegum orsökum.
Þetta átti að vera síðasti fyrirlestur-
inn í röð 8 fyrirlestra sem Arki-
mannafundi ásamt Octavio Paz
frá Mexikó, sem fékk Nóbels-
verðlaunin árið 1990 og Pól-
veijanum Czeslaw Milosz, sem
fékk þau árið 1980.
Enginn þremenninganna
kvaðst myndu Iáta hugfallast
þótt talið væri að aðeins einn
af hundraði Bandaríkjamanna
læsi ljóð á okkar dögum.
„Þótt ljóðagerð sé list minni-
hlutans er hún engu að síður
nauðsynleg andlegri heilsu
þjóðfélagsins," sagði Paz. „Ég
trúi ekki á dauða ljóðlistarinnar
því að hann jafngilti dauða
sjálfs þjóðfélagsins."
Milosz kvaðst nota tölvu til
að skrifa sum ljóða sinna, en
efaðist um að ljóðaunnendur
myndu fara inn á veraldarvef-
inn til að leita ljóða fremur en
að lesa þau á bók.
tektafélag íslands, Norræna húsið
og Kjarvalsstaðir hafa staðið fyrir.
Til stendur að svipað form verði
haft næsta vetur á fyrirlestrum um
arkitektúr og hönnun á vegum
sömu aðila.
GUÐRÍÐUR St. Sigurðardótt-
ir píanóleikari og finnski
fiðluleikarinn Tapani Yijölá
koma fram á tónleikum í Norræna
húsinu á morgun, sunnudag, klukk-
an 16. Á efnisskrá eru Sónata op.
24, Vorsónatan, eftir Ludwig van
Beethoven, Sónatína í E-dúr, op.
80 eftir Jean Sibelius, Sónata eftir
Jón Nordal og Sónata nr. 3 í c-
moll eftir Edward Grieg.
Marka tónleikarnir upphaf ferðar
tónlistarmannanna um landið en
þeir munu jafnframt efna til tón-
leika í Stykkishólmskirkju mánu-
daginn 15. apríl, í Frímúrarasalnum
á Isafirði miðvikudaginn 17. apríl
og í Þorlákskirkju, Þorlákshöfn,
föstudaginn 19. apríl. Hefjast þeir
allir klukkan 20.30.
Guðríður og Yijölá fengu nýverið
styrk úr Finnsk-íslenska menning-
arsjóðnum til tónleikahalds hér á
landi og í Finnlandi. Eru átta tón-
leikar með sömu efnisskrá að baki
ytra.
Tapani Yijölá lauk doktorsprófi
í fiðluleik frá Michigan-háskóla í
Bandaríkjunum- árið 1989 og er nú
yfirmaður strengjadeildar tónlistar-
skólans í Joensuu. Þá efnir hann
til að minnsta kosti fimmtíu tón-
leika í Evrópu og Bandaríkjunum
ár hvert. Þekktastur er hann fyrir
flutning sinn á verkum J.S. Bach
fyrir einleiksfiðlu. Kemur Yijölá nú
í fyrsta sinn fram á íslandi.
Guðríður kynntist Yijölá í gegn-
um eiginkonu hans, píanóleikarann
Tuulikki Lehtinen, en þær voru
saman við nám í Bandaríkjunum.
Hefur sú fyrrnefnda í tvígang
skipulagt tónleika fyrir Lehtinen
hér á landi. Samstarf Guðríðar og
Yijölá má rekja til ársins 1992 þeg-
ar Guðríður efndi til tónleika og
fyrirlestra um íslenska tónlist í
Finnlandi. „Þá hitti ég Tapani fyrst
og vorum við þegar staðráðin í að
halda tónleika saman við tækifæri.
Vegna anna hefur okkur hins vegar
ekki tekist að koma þessu í kring
fyrr en nú. Draumurinn er því að
rætast," segir Guðríður.
FRÁ tónleikasalnum í Ku-
hmo, þar sem Guðríður og
Yijölá léku nýverið.
Tónleikaferðin um Finnland hófst
í Kuusamo 17. mars en þaðan lá
leiðin tii Rovaniemi, Kauhajoki,
Muurame, Myllykoski, Kuhmo,
Mikkeli og lauk í Rauma níu dögum
og 2.500 kílómetrum síðar. Segir
Guðríður að aðsóknin hafi verið
sæmileg og þeim hafi hvarvetna
verið vel tekið. Finnarnir hafi ekki
síst hrifist af verki Jóns Nordals.
Guðríður segir að tónleikaferðin
hafi verið erfið en gefandi. „Maður
leggur gríðarlega vinnu í að und-
irbúa sig fyrir tónleika en spilar oft
ekki nema einu sinni. Það hefur því
verulega þýðingu fyrir tónlistar-
mann að fá tækifæri til að flytja
sömu efnisskrána oftar en einu
sinni. í þessu tilfelli vorum við líka
sífellt ánægðari með tónleikana eft-
ir því sem á leið.“
Guðríður segir það til marks um
framtakssemi Finna á menningar-
sviðinu að á fiestum stöðunum hafi
þau leikið í sérhönnuðum tónleika-
húsum — flestum nýlegum. Segir
hún þetta virðingarvert en í minnsta
bænum sem þau komu fram í búa
einungis 7.000 manns. „Þetta er
mjög merkilegt framtak en þessir
litlu bæir veija miklu fé til tónleika-
halds ár hvert og hafa alfarið stað-
ið straum af kostnaði við byggingu
þessara húsa sjálfir, auk þess að
annast allan rekstur. Ríkið kemur
þar hvergi nærri.“
Tilbrigði við húsagerð