Morgunblaðið - 20.04.1996, Blaðsíða 2

2 C LAUGARDAGUR 20. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Dagur
bókar-
innar
0
slík en ládeyðan sem fylgir í kjölfar-
ið er ekki góð.
Það er auk þess ástæða til að
minna á bókina í öllu fjölmiðla- og
tæknibröltinu, það er ekki sjálfsagt
að hún lifi þau læti af þótt það sé
kannski óþarfi að örvænta. Það
gekk svipað fárviðri yfir þegar sjón-
varpið kom; þá héldu allir að bókin
myndi deyja en sú varð ekki raun-
in. Menn tala jafnvel um að textað
efni í sjónvarpi hafi ýtt undir les-
skilning og lesvilja unga fólksins.
Tölvubyltingin hefur líka orðið til
þess að menn eru alltaf að fást við
texta af einhveiju tagi.
Það má heldur ekki gleymast að
tungan okkar mun ekki lifa nema
við eigum okkar eigin bækur, nema
við höldum áfram að rækta hana í
bókum. Og án tungunnar erum við
bara eins og hver önnur kvartmillj-
ón hvar sem er í heiminum."
Vilborg Harðardóttir, fram-
kvæmdastjóri Félags íslenskra
bókaútgefenda, tekur undir þetta
með Inga Boga að ekki þurfi að
örvænta um framtíð bókarinnar
þótt hart sé sótt að henni. „Útgáfa
bóka í margmiðlunarformi er enn
svo dýr að hún borgar sig ekki, að
minnsta kosti ekki hér á landi nema
hugsanlega í einhveijum sérstökum
tilfellum. Auk þess sem tölvunotkun
virðist oft leiða menn aftur að bók-
inni með einhveijum hætti, menn
þurfa til dæmis að lesa bækur til
að læra á tölvuna. Ég sé það held-
ur ekki fyrir mér að fara með tölvu-
skjá upp í rúm til að lesa bók.“
Að sögn Vilborgar er útgáfa bóka
á íslandi mjög blómleg sé tekið mið
af íjölda titla. A síðasta ári voru
gefnir út á milli 1.500 og 1.600
titlar. í félagi útgefenda eru um
40 útgefendur og í Rithöfundasam-
bandi íslands eru um 360 manns.
Þórarinn Gunnarsson, skrifstofu-
stjóri hjá Samtökum iðnaðarins,
bætir við að það gleymist líka oft
þegar rætt er um mikilvægi bókar-
innar að hún skapar mikla atvinnu.
„A bak við bækurnar eru blómleg
fyrirtæki og mér telst til að um
2.500 manns starfi á einhveiju sviði
bóka- og blaðaútgáfu hér á landi.
Þetta er því mikill iðnaður og mikil-
vægt að hafa það í huga þegar
rætt er um stöðu bókarinnar og
mikilvægi þess að styrkja hana í
sessi. Til marks um umfang þessa
iðnaðar þá var veltan í bóka- og
blaðaútgáfu á síðasta ári 6.345
milljónir, -prentiðnaðurinn velti
4.539 m'illjónum, pappa- og papp-
írsvörugerð velti 2.223 milljónum,
bókband velti 189 milljónum og í
prentmyndagerð var veltan 325
milljónir."
Lesið fyrir lífið
Þremenningamir segja að það sé
ætlun þeirra að gera þennan dag
að árlegum viðburði og standa vonir
til þess að hann verði til þess að
lestraráhugi aukist en slagorð dags-
ins er Lesið fyrir lífíð. í tilefni dags-
ins stendur Bókasambandið fyrir
kynningu á íslenskum bókmenntum
og bókagerð. Rithöfundar munu lesa
úr verkum sínum á Café Reykjavík
og Sólon íslandus, bókaútgefendur
veita afslátt af íslenskum bókum,
bókasöfn minna á daginn, Thor Vil-
hjálmsson flytur ávarp í fjölmiðlum,
prentsmiðjur auglýsa starfsemi sína,
Samtök iðnaðarins afhenda bókavið-
urkenningu og Vaka-Helgafell af-
hendir bamabókaverðlaun. Dag-
skráin verður kynnt nánar í Morgun-
blaðinu á þriðjudag.
TRÓJUGULLIÐ, sem „hinn
mikli“ Heinrich Schliemann fann
á sínum tíma, er nú orðið að bit-
beini milli Rússa og Þjóðveija.
Verðmætir munir, sem Rússar
höfðu með sér frá Þýskalandi
undir lok heimsstyijaldarinnar
síðari, verða til sýnis í Púskin:
safninu í Moskvu næsta árið. í
Berlín var opnuð sýning á mun-
um úr sama fjársjóði fyrir viku
í því skyni að stela athyglinni frá
Rússunum og minna þá á hvern-
ig þeir fengu Trójugullið, burtséð
frá því hvað Tyrkir kynnu að
hafa að segja um málið.
Schliemann gróf upp fornmun-
ina, sem hann nefndi fjársjóð
Príamosar, árið 1873 og lýsing-
arnar voru dramatískar: „Ég gróf
fjársjóðinn upp með stórum hníf,
sem var ógerningur nema að
beita öllu afli og leggja mig í
mestu hættu lífs míns því að hinn
mikli virkisveggur, sem ég þurfti
að grafa undan, hefði þá og þeg-
ar getað hrunið ofan á mig.“
David Traill, prófessor í klass-
ískum fræðum og höfundur bók-
ar um Schliemann, er þess full-
viss að þarna ýki Þjóðveijinn.
Traill fór að efast um sannsögli
Schliemanns þegar hann komst
að því fyrir tilviljun að bruni, sem
hann hafði lýst fjálglega frá því
þegar hann var í Sán Francisco,
hafði átt sér stað er hann var
staddur annars staðar.
Traill gerði sér smám saman
grein fyrir því að ekki var ein
báran stök. Schliemann lýsir því
hvernig hann hafi stungið gripum
inn á konu sína til að koma þeim
undan vegna þess að starfsmenn
sínir hafi verið fingralangir. Á
umræddum tíma var kona hans
DRYKKJARÍLÁTIÐ fyrir miðju og eyrnalokkarnir tveir eru meðal þeirra muna
úr Tijójugullinu, sem er til sýnis í Púskinsafninu í Moskvu.
Deilt um Trójugull
alls ekki stödd í Tyrklandi þar
sem uppgröfturinn átti sér
stað.
En Schliemann gerði
sig einnig sekan um
að hagræða sannleik-
anum um uppgröft-
inn sjálfan. Hann
kvaðst hafa fundið
allt gullið á sama stað,
innan þess, sem hann
kallaði konungshöll-
ina. Nú þykir víst að
munirnir hafi veri á
víð og dreif og utan
borgarmúrs. Schlie-
mann hafi sennilega
farið rangt með vegna
þess að honum var
Hinn mikli
Schliemann
mikið í mun að sýna fram
á sannleiksgildi Ilíonskviðu
Hómers og að Príamos
konungur, faðir He-
lenu fögru, hafi ver-
ið til í raun og veru.
Sennilegt er tal-
ið að Schliemann
hafi fundið Tróju
í uppgreftri sínum
í Tyrklandi. Hann
gróf hins vegar í
gegnum jarðlögin frá
tímum Trójustyijald-
anna og eyðilagði þau.
Gullið fann hann í
jarðlögum, sem eru
þúsund árum eldri, en
Schliemann taldi.
Schliemann gróf upprunalega
án leyfis frá Tyrkjum. Þegar
hann loks fékk leyfi var sam-
komulag um að Tyrkir fengju
helming þess, sem hann fyndi.
Hann smyglaði hins vegar fjölda
muna úr landi og þegar Tyrkir
kröfðust fjársjóðsins keypti hann
hlut þeirra fyrir brot af andvirð-
inu. Árið 1880 gaf hann þýska
ríkinu ijársóðinn.
Þar var hann fram að heims-
styijöldinni síðari. Rússar hirtu
gullið.'en skiluðu hluta þess aftur
með miklum látum árið 1958.
Ekkert spurðist hins vegar til 260
muna, sem oft hafa verið sagðir
hinn eiginlegi íjársjóður Schlie-
manns.
Því var haldið fram af og til
að í Púskin-safninu leyndist
Trójugull, en ekkert hafði fengist
staðfest þegar Þjóðveijar gerðu
sáttmála við Sovétríkin þáver-
andi um að „fjársjóðum lista-
verka, sem hefðu verið tekin í
órétti“ skyldi skilað.
Það var ekki fyrr en 1991 að
staðfesting fékkst og Rússar
voru ekki á því að skila munun-
um. Irina Antonova, sem á sínum
tíma skrifaði undir það að tekið
hefði verið á móti Trójugullinu í
Moskvu, er nú stjórnandi Púskin-
safnsins. Hún sagði í viðtali við
þýska tímaritið Stern að sáttmál-
inn frá 1990 tæki ekki til „fjár-
sjóða listaverka, sem hefðu verið
fluttir löglega brott samkvæmt
skipunum sovésku herstjórnar-
innar og með samþykki banda-
manna.
Þjóðveijar kvarta sáran undan
því að sýningin í Púskin-safninu
sé haldin án samvinnu við eig-
anda munanna og hafa boðist til
að lána einhveija af sínum mun-
um (sem reyndar eru lítils virði
miðað við það, sem er til sýnis í
Moskvu) gegn því að sýningin
komi til Þýskalands. Ekki var
bitið á agnið.
Tyrkir gera einnig tilkall til
listmunanna. Þeir hafa ekki
gleymt klækjum Schliemanns.
Nú senda þeir skeyti til bæði
Rússa og Þjóðveija og kappkosta
að vekja athygli þeirra.
Það eru hins vegar hverfandi
líkur á því að Rússar láti Tróju-
gullið af hendi. Stjórnmálamað-
ur, sem gerði slíkt, myndi kalla
yfir sig ómælda reiði Rússa.
• Heimildir: Newsweek, Reuter
og Der Spiegel.
Ný sýningaraðstaða
í Listakoti
AÐSTANDENDUR listmuna-
hússins Listakots á Laugavegi
70 opnuðu um síðustu helgi
nýjan sýningarsal á efri hæð
hússins. Salurinn er stór og
bjartur og skiptist í tvö rými.
Stefnt er að því að leigja minna
rýmið undir sýningarhald en í
hinu munu aðstandendur
Listakots, alls tíu talsins og
allt konur, skiptast á að setja
verk sín upp. Arkitekt var
fenginn til að sjá um breyting-
ar á húsnæðinu og má sjá
margar skemmtilegar hug-
myndir, m.a. í lýsingu.
Fjölbreytnin ræður ríkjum,
málverk, glerverk, leirmunir,
grafík og vefnaður eru meðal
þess sem hægt er að sjá og
kaupa.
„Við opnuðum í mars í fyrra
og húsnæðið var orðið of lítið
og þröngt þannig að við ákváð-
um að stækka við okkur. Þetta
er sameiginleg sölu- og sýning-
araðstaða og við vinnum hérna
3 - 4 daga í mánuði hver,“ sagði
Sæunn Þorsteinsdóttir ein af
listamönnunum.
Ásamt henni eru þær Árdís
Olgeirsdóttir, Charlotta
Magnúsdóttir, Dröfn Guð-
mundsdóttir, Gunnhildur Ól-
afsdóttir, Hugrún Reynisdótt-
ir, Jóhanna Sveinsdóttir, María
Valsdóttir, Olga Olgeirsdóttir,
Sigríður Helga Olgeirsdóttir,
Sveinbjörg Hallgrímsdóttir og
Þórdís Sveinsdóttir aðstand-
endur. Þær eru allar menntað-
ar í MHI. Að sögn Sæunnar
hefur salan á listmununum far-
ið vaxandi allt frá opnun í
fyrra. Hún segir að nokkuð sé
um að ferðamenn líti inn en
þó séu íslendingar aðal við-
skiptavinirnir og mikið hafi
verið um það að undanförnu
að fólk hafi keypt t.d. gjafir
til fermingarbarna hjá þeim.
Nú stendur yfir samsýning
r i
I w i 1 c ’á- ■ ® á—
•
j

I'
% • '■ ; ri
■ •'AÚ 1
Morgunblaðið/Árni Sæberg
allra listakvennanna í nýju
salarkynnunum. Myndir af
matardiskum Sveinbjargar
Haraldsdóttur vöktu athygli
blaðamanns en þær bera titil-
inn „Gef oss í dag vort dag-
legt brauð“, og þar er bæði
tómur diskur og diskar með
fiskum og jafnvel hval í
smækkaðri útgáfu. Landslag,
náttúra og fiskar eru nokkuð
algengt myndefni í verkum
listakvennanna þótt mann-
eskjunni bregði sumstaðar
líkafyrir.