Morgunblaðið - 21.04.1996, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Vera Schlindwein jarðeðlisfræðingur er á
Grænlandi að rannsaka tengingu fjallanna
í Noregi og Austur-Grænlandi, meðan þau
landsvæði lágu saman. En hún sækir ekki
síður í sveitastörfin á Hæli í Gnúpverja-
hreppi, langt uppi í sveit á íslandi. Elín
Pálmadóttir kannaði hvemig á því stendur.
Sækirí
íslensku
sveitina
VERA var á förum út til
Bremerhaven eftir
tveggja vikna dvöl á
Hæli í þetta sinn og
maður hafði hálfgert samviskubit
af því að taka frá henni síðustu
ánægjustundirnar á hestbaki fyrir
blaðaviðtal. Þetta er í fimmta sinn
sem hún kemur og dvelur á Hæli
hjá Ara Einarssyni og Þórdísi
Bjarnadóttur. Finnst engin sæla
meiri en að fá að ganga þar í verk-
in sem heimamanneskja, fara í
fjósið og einkum þó að þjálfa hest-
ana.
En verkefnin bíða hennar við
Alfred Wegener Institut í Bremer-
haven í Þýskalandi, þar sem hún
er í launuðu starfi í 4 tíma á dag
og vinnur svo jafnhliða að rann-
sóknum fyrir doktorsritgerð sína.
Sú vísindastofnun er sem kunnugt
er kennd við höfund landrekskenn-
ingarinnar. Raunar var síðasta
verk Veru áður en hún fór til Is-
lands í þetta sinn að flytja tvo fyrir-
lestra um landrekskenninguna fyr-
ir þýska landafræðikennara og
fleiri. En kenningin sú er ekki aðal-
viðfangsefni hennar, enda löngu
sannað og viðurkennt að landflekar
á yfirborði jarðar hafi slitnað í
sundur endur fyrir löngu og reki
hver frá öðrum. Þó er það tengt.
Hennar verkefni beinist að því að
rannsaka uppbyggingu fjalllendis-
ins á austurströnd Grænlands
norðanverðri og skoða jarðlög
kaledónsku fjallanna svonefndu,
sem þróuðust samtímis fjöllunum
í Noregi og Skotlandi, en þau skild-
ust að þegar Atlantshafið opnaðist
þar á milli og flekana rak í sundur.
„Þá dreifðust þessi geysimiklu
fjöll og við finnum brot úr þeim
víða um meginlöndin beggja megin
hafsins. Þessi fjöll á Grænlandi
hafa auðvitað minnst verið rann-
sökuð, því svo ákaflega erfitt er
að komast að þeim. Ekki einfald-
lega hægt að fara þangað og
mæla þau,“ útskýrir Vera.
Hún segir að Wegenerstofnunin
hafi byrjað að vinna á þessu svæði
sumrin 1988 og 1990. Áhuginn
beinist í stórum dráttum að svæð-
inu frá Scorebysundi og norður að
Station Nord á austurstöndinni.
Sjálf var hún fyrst með í leiðangri
þangað 1994. Fór þangað með
rannsóknaskipinu Polar Stern, sem
er ísbrjótur. Var siglt inn í botn
löngu fjarðanna, því þeir eru yfir
300 km djúpir og skerast brattir
langt inn í fjalllendið. í fjörðunum
HVENÆR sem hún fær frí kem-
ur Vera og dvelur hjá Ara og
Þórdísi á Hæli, þar sem henni
þykir gaman að ganga í bústörf-
in. Skemmtilegast þykir henni
að fá að þjálfa hestana.
Morgunblaðið/Sig. Jónsson
VERA við rannsóknir við
Breiðafjörð á 75. gráðu norð-
ur á Grænlandi sumarið 1994.
Rannsóknaskipið Pólstjarnan
liggur niðri á firðinum.
er því hægt að komast að til að
skoða berglögin. Að öðrum kosti
yrði að bera öll tækin upp í há-
fjöll og jökla.
Vera hefur verið_ í tveimur
Grænlandsleiðöngrum. Kveðst
hafa verið við segulmælingar á
berginu á kaledónsku fjallamynd-
uninni þar sem hana er að finna
á þessum slóðum. Leiðangursmenn
hafi eigin flugvél til að fljúga yfir
jökulinn. Þessi tækni sé tiltölulega
ódýr og fljótleg til að fá yfirlit
yfir hvað þarna sé að finna. Segul-
mælingarnar gefi líka færi á að
skyggnast í hvað sé undir jöklin-
um, því þarna sé jökulröndin þar
sem jökull gengur yfir bergið. í
VERA með fóstru sinni, Þórdísi Bjarnadóttur, húsfreyju á Hæli.
illitlpi'
.
:v'.
fyrsta leiðangrinum var hlutverk
hennar að safna segulmælinga-
gögnum til að gera segulkort eftir
af svæðinu.
Flogið yfir víðáttumikið
fjalllendi
í leiðangrinum sumarið 1995
var flogið yfir fjallendið. „Það var
mjög skemmtilegt, því þá vorum
við í Station Nord, sem er nyrsta
bækistöðin á Grænlandi, á 83.
breiddargráðu og flugum þaðan
suður yfir fjöllin til segulmælinga,"
segir Vera. „Þarna dvelja fimm
menn úr danska hernum allt árið.
Og svo voru þar margir hermenn
til að sjá um flugbrautina og við
alls konar viðhaldstörf sem verður
að vinna yfir þennan stutta sumar-
tíma í sambandi við stöðina. Ég
var eina konan þarna með 24 karl-
mönnum."
Vera segir að það hafi verið
mjög áhugávert að vera í Station
Nord. „Vandræðin voru bara þau
að í níu daga var veðrið svo skelfi-
legt að ekkert var hægt að aðhaf-
ast. Þá gátum við ekki annað gert
en að sitja og bíða á barnum í stöð-
inni. Einhvetju sinni spurði einn
mannanna þarna flugmanninn
okkar hvert við mundum fljúga
næsta dag. Hann kvaðst ekki vita
það, hann yrði að spyija Veru.
Maðurinn rak upp stór augu, því
hann hafði reiknað með að ég
væri flugfreyjan eða sæi um þrifin.
Þessir karlar gátu ekki gert sér í
hugarlund að eina konan í leið-
angrinum væri vísindamaðurinn."
Næsta sumar er áformaður leið-
angur með flugvélum, en stofnunin
á tvær flugvélar. Vera segir ekki
ljóst hve mikið fé fáist í Græn-
landsleiðangurinn og hve mikið
verði gert, en eins og er líti út
fyrir að hún fari sem vísindamað-
urinn og ferðin verði undir hennar
stjórn.
„Við höfum nú þegar segulmæl-
ingar af svæðinu í norður frá
Konstabel Point og líka í suðurátt
frá Station Nord, en á milli er
dálítill ijallaklasi sem erfitt að að
ná til með flugvélunum okkar. Einu
staðirnir þar sem við getum lent
er Konstabel Point, eða á máli
þarlendra Nerlerit Inaat og svo á
Station Nord, svo það er meira en
300 km leið bara að komast á
svæðið sem við höfum áhuga á.
Við verðum því að fljúga þangað,
gera okkar segulmælingar og
fljúga sömu leið tilbaka." Hún seg-
ir hugsanlegt að í sumar verði
reynt að fljúga eitthvað frá Meist-
aravík, því það stendur á endum
að flugvélarnar geti náð nauðsyn-
legum mælingum.
Vera segir að það sé nokkuð vel
ákvarðað að íjöllin í Noregi og
þessi fjöll á Grænlandi hafi legið
saman fyrir eitthvað um 500 millj-
ónum ára. Því sé óþarfi að skoða
yfirborðið nú. „En við viljum vita
hvar rætur þessara fjalla eru, hve
djúpt niður þau ná, hve þykk
skorpan er þarna á Grænlandi og
hvernig hún er. Þessir fjallgarðar
á Grænlandi eiga mjög flókna jarð-
fræðisögu. Þegar kaledónski fjall-
garðurinn varð til, voru það ekki
fyrstu fjöllin á staðnum. Þar voru
fyrir eldri jarðmyndanir. Áður en
Atlantshafið opnaðist höfðu orðið
þar gífurlegar eldhræringar, ein-
hverjar þær mestu í heiminum.
Við Scoresbysund urðu ógurleg
eldgos. Þetta bætist við alla þessa
jarðfræðisögu. Jarðskorpan er því
mjög þykk þarna. Á tiltölulega litlu
svæði höfum við semsagt þessa
þykku skorpu, teygð jarðlög, gaml-
an fjallgarð og mikla eldvirkni.
„Við erum að reyna að safna
nýjum mælingaupplýsingum til að
tengja þetta allt saman. Jarðfræð-
ingur mundi sennilega skoða um
10 km svæði eða minna í smáatrið-
um. í því tilfelli verður maður að
binda sig við afmarkað svæði upp
af fjörðunum. Við erum að skoða
land, sem nær yfir hundruð kíló-
metra, og til að fá yfirsýn fljúgum
við yfir það. Allar okkar mælingar
eru í mjög stórum mælikvarða.
Síðan munum við auðvitað þurfa

)
I
:
i
:
>
t
í
i
»
:
l

>