Morgunblaðið - 21.04.1996, Blaðsíða 29

Y'
/
28 SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1996
pinir0iiwWal>Íl>
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
EIGENDUR Samherja hf. á
Akureyri hafa óskað eftir
viðræðum um að kaupa þriðj-
ung af 53% hlut Akureyrar-
bæjar í Útgerðarfélagi Akur-
eyringa og að sameina þrjú
dótturfyrirtæki sín, Strýtu,
Söltunarfélag Dalvíkur og
Oddeyri, Útgerðarfélaginu.
Með þessu myndi Samheiji
eignast um þriðjungs hlut í
sameinuðu fyrirtæki, en gert
er ráð fyrir að bærinn eigi
áfram 20-25% í fyrirtækinu og
aðrir um 45%.
Sameiginleg ársvelta sam-
einaðs fyrirtækis yrði um sex
milljarðar króna, en ársvelta
ÚA var um 3,6 milljarðar á
síðasta ári.
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Bæjarstjórn Akureyrar
samþykkti fyrr á árinu að selja
hlut sinn í ÚA. Það er rétt
ákvörðun af mörgum ástæð-
um. í fyrsta lagi þarf bærinn
að losa fé til að greiða niður
skuldir. í öðru lagi er tíma-
skekkja að bæjarfélög séu að
vasast í rekstri atvinnufyrir-
tækja. í þriðja lagi hefur árað
nokkuð vel hjá ÚA og ekki
þarf á atbeina bæjarsjóðs að
halda til að fyrirtækið haldi
starfsemi sinni áfram.
Bæjaryfirvöld á Akureyri
hafa lagt áherzlu á að starf-
semi Útgerðarfélagsins verði
haldið áfram á Akureyri. Það
hefur kannski aldrei verið mik-
il hætta á að nýir fjárfestar í
ÚA flyttu rekstur eða veiði-
heimildir fyrirtækisins annað.
Rætur fyrirtækisins liggja á
Akureyri og þar eru tæki fyrir-
tækisins, húsakostur og
starfsfólk. Hins vegar kunna
bæjarfulltrúar að telja það
betri tryggingu í þessum efn-
um, ef öflugt fyrirtæki í eigu
heimamanna kemur inn í
rekstur ÚA.
Rökin fyrir kaupum Sam-
heija og sameiningu fyrirtækj-
anna eru hins vegar fyrst og
fremst viðskiptaleg. Þróunin í
íslenzkum sjávarútvegi hefur
verið í átt til stærri fyrirtækja
með fjölbreyttari rekstur. Bú-
ast má við að umtalsverð hag-
ræðing næðist í rekstri fyrir-
tækjanna sem bér um ræðir.
Möguleikum á afurðavinnslu
og vöruþróun myndi fjölga og
þannig myndi staða fyrirtækj-
anna og Akureyri styrkjast.
Líkt og formaður Verkalýðsfé-
lagsins Einingar bendir á í
Morgunblaðinu í gær, er senni-
legt að sterkt fyrirtæki myndi
hafa jákvæð áhrif á atvinniilíf
í Eyjafirði.
Bæjaryfirvöld verða þó að
gæta allrar sanngirni og skoða
þau tilboð önnur, sem þeim
kunna að berast innan eðli-
legra tímamarka. Hagsmuna
eigenda meirihlutans í ÚA,
skattgreiðenda á Akureyri,
verður að gæta með því að sem
bezt verð fáist fyrir hlutabréf
bæjarins.
JAKVÆÐAR SAM-
EININGARHUG-
MYNDIR
SIGURÐUR Grímsson
sagðist aldrei hafa séð
eftir að gefa út Við
langelda. Hann orti
bókina að mestu leyti
fyrir tvítugsaldur. Og
eitt kvæði kunni hann
alla tíð að meta, kvæðið um Karlinn.
„Það fjallar aðvísu um ástarsorg, en
hvaðsem því líður var ég innan við
tvo tíma að yrkja það og andagiftin
var svo mögnuð að ég var kaldur upp
að hnjám, þegar kvæðinu var lokið!“
Guðmundur Frímann var aftur á
móti annarrar skoðunar. Fyrsta bók
hans hét Náttsólir. Hann leit á bókina
eins og æskusyndir. Sagðist telja
hann hefði verið atómskáld á mæli-
kvarða þeirra tíma, „ekki svo að
skilja að ég hafi ekki rímað, þvert á
móti, ég rímaði undir drep. En þú
veizt kannski að sum atómkvæði eru
einmitt rímuð. Og sum beztu ljóð
tungunnar eru órímuð. Þetta er nú
einu sinni svo, þó fólk eigi erfitt með
að átta sig á því.“ Guðmundur, sem
var flestum slyngari í hefðbundinni
bragfræði, sagðist vel geta hugsað
sér að yrkja órímuð ljóð, „ég hef
nefnilega alltaf átt mjög erfítt með
að ríma.“ Hann sagði um þessa fyrstu
ljóðabók sína, Náttsólir, að hún hefði
elt sig „einsog vondur skuggi öll þessi
ár“, en hún kom út 1922. „Stundum
hefur mér dottið í hug að útgáfa
hennar hefði verið réttlætanleg vegna
þess hve hún er djörf í dellunni. Hún
er e.t.v. fyrsti vísirinn að atómskáld-
skap hér á landi. Einhver merkilegur
og stórgáfaður maður skrifaði um
bækur ungra skálda á þessu tímabili
og sagði, að mín ljóðabók væri bezt
vegna þess að ég ætti alla vitleysuna
sjálfur“. í Náttsólum er þetta erindi:
Litli fugl, sem flýgur hjá,
finnurðu ekki á greinum
eitthvað til að elska og þrá,
elska og þrá í meinum.
Guðmundur Frímann sagði að ljóð-
in kæmu óforvarandis. „Mér koma í
hug einhveijar línur úti í haga, já,
einhveijar vorlfnur og mér fínnst þær
geðugar, get ekki gleymt þeim. Mörg-
um árum síðar skjóta þær svo aftur
upp kollinum og ég yrki vorkvæði
utanum þær:
Fífan útí flóanum
fer í kjólinn nýja,
greidd af góða og hlýja
golulófanum.
Þessar fjórar línur í þriðja erindi voru
upphafíð að Kóngsbændadagskvæð-
inu. Annars er þessi ljóðagerð mín í
seinni tíð ákaflega fá-
strengjuð, aðallega ljóð
um gamlan tíma og þá
helzt annálsbrot um lít-
ilfjörlega atburði, sem
enginn hefur heyrt um,
og svo náttúru- og ást-
arkvæði. Það er víst kallað lýrik. Það
er gott að yrkja slík kvæði á Akur-
eyri. Þar er rólegt og þægilegt..."
Sigurður Grímsson og Guðmundur
Frímann áttu það sameiginlegt að
þeir drógust ungir að Ólafi Friðriks-
syni sem þá var nýkominn að utan
„með sínar kenningar", einsog Sig-
urður komst að orði. „Hann var
brennandi í andanum — og prédikaði
sósíalmisma allsstaðar, þarsem hann
gat komið því við. Það var líf í tuskun-
um, þarsem hann kom. Eldur í æðum.
Við hrifumst af þessu, einsog lög
gera ráð fyrir og drógumst ósjálfrátt
að honum. Svo kom að því að við
stofnuðum Jafnaðarmannafélag ís-
lands.“ En tímamir breytast. „Ég hef
alltaf verið harður íhaldsmaður síðan
ég stofnaði Jafnaðarmannafélagið.
Og ég hugsa að svo sé um fleiri!"
Guðmundur Frímann sagði um
samskipti þeirra Ólafs Friðrikssonar:
„Þetta voru dýrlegir dagar og dýrleg-
ar nætur. Stefán frá Hvitadal var
andlegt átrúnaðargoð okkar, en Ólaf-
ur Friðriksson veraldlegt. Jú, sjáðu
til, Ólafur var leiðtogi bolsévikka á
íslandi og hélt reglulega sellufundi.
Þangað fórum við ungir og upp-
vöðslusamir, með ábyrgð alls heims
„á þreyttum herðum" og leituðum
að sannleikanum, eða kannski við
höfum ekki verið að leita að honum,
heldur einhveiju öðru, ég veit það
ekki. Kannski veit ég það aldrei. Éin-
veran er ógurleg, ekkisízt á þessum
árum. Það er alltaf gott að eiga ein-
hvem að og Ólafur tók á móti okk-
ur. Við fundum að við vorum ekki
einir, þegar við vomm með honum,
hann talaði, við hlustuðum. En það
bar lítinn árangur þvíað þetta var
engin pólitík. Það var engin pólitík á
þessum árum að vera bolsévikki,
heldur tízka, Nú er mér sagt að það
sé orðið trú, svona geta hlutimir
breytzt. En það er kannski ekki und-
arlegt þótt ég skilji þetta ekki. Ég
hef aldrei verið mikill pólitikus."
En hver var þá Ólafur Friðriksson?
Hann kemur ekkisízt við sögu í Guðs-
gjafaþulu Halldórs Laxness. Þar er
hdnn fyrirmyndin að bolsévikkanum.
í grein sem ég skrifaði um Guðsgjafa-
þulu og birtist í Bókmenntaþáttum
er honum lýst með þessum hætti:
„Ólafur Friðriksson fékk opinberan
styrk“, segir skáldið (þ.e. H.Kl.), „til
að athuga Kleifarvatn, en enginn sem
þekkt hefur Ólaf myndi láta sér koma
til hugar að þessi bolsévíkki væri
hann“. Verkalýðsforingjar á Djúpu-
vík eiga sér ekki heldur sérstakar
fyrirmyndir, „en þeir era bræddir
saman úr ýmsu efni, enginn sérstak-
ur maður hafður í huga“. í Guðs-
gjafaþulu er formaður verkalýðsfé-
lagsins málsvari beggja deiluaðila,
hann er í senn atvinnurekandi og
málsvari verkamanna, og sagði
skáldið að „slík taflstaða hafí oft
komið upp í smáplássum úti á landi.
Nýlega var haft viðtal við slíkan
mann í útvarpinu." '
Athyglisvert er það sem bosévikk-
inn prédikar yfir sögumanni, hann
segir m.a. „... því heimsbyltíng er það
að allar þjóðir verða að einni stór-
þjóð, heimsríki öreiganna þar sem
friður ríkir og sannleikur býr og eng-
inn er voldugur af því hann er stór
ellegar aumur af því hann er smár.
Þessvegna er allt undir því komið að
eiga óbilandi flokk, framvarðarsveit
öreiganna sem hefur grúskað i Hegel
og skilur díalektíska efnishyggju hjá
Marx og er undir það búin að styðja
byltínguna, jafnvel með vopn í hendi,
þegar hún kemur; og stjóma verka-
lýðsríkinu þegar byltíng öreiganna
hefur sigrað. Ég veit hún kemur og
þessvegna get ég setið hér rólegur
og lagt stund á hræringar vatnsins."
Bolsévíkkinn leggur í skopstældri
prédikun sinni áherzlu á orðaleppa
einsog „kyndill byltíngarinnar" og
„sjónarmið díalektíkinnar" og talar
auðvitað um Flokkinn.“
Öll er þessi saga liðin; öll er hún
einungis minning. Minning um skop-
leik sem bjó yfír efniviði harmleiks-
ins. En það er eins með þetta leik-
verk og konuna í lífí Bersa Hjálmars-
sonar sem var í himnaríki hvarsem
hún var þótt hann væri í helvíti hvar-
sem hann var, að við vitum aldrei
hvort þessi farsi verður endurtekinn
eða ekki; eða hvar. „Hún er alltaf
nýdáin síðan hún dó“ segir Bersi í
bókarlok. Þannig verður einnig Kenn-
ingin mikla: Alltaf nýdáin síðan hún
dó. Og við vitum aldrei nema hún
eigi eftir að rísa upp aftur einsog
upprisa holdsins í gamalli trúarjátn-
ingu. Svo mikið er þó víst að kínversk-
ir kommúnistar skekja vopnin og
rússneska Dúman vill endurreisa
Ráðstjórnarríkin.nema það sé ein-
hverskonar gálgahúmor!
M.
HELGI
spjall
MORGUNBLAÐIÐ
-F
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1996 29
UTHLUTUN A SJON-
varpsrásum skv.
ákvörðunum opinberr-
ar nefndar er komin í
ógöngur, eins og
glögglega hefur kom-
ið fram í fréttum
Morgunblaðsins síð-
ustu daga. Ákvörðun útvarpsréttarnefndar
sl. miðvikudag um að svipta íslenzka sjón-
varpið hf., þ.e. Stöð 3, tveimur örbylgjurás-
um og afhenda Sýn hf., sem augljóslega
er að langmestu leyti í eigu sömu aðila
og íslenzka útvarpsfélagið hf., þ.e. Stöð
2, og leggja þá ákvörðun að jöfnu við flutn-
ing tveggja rása frá Stöð 2 til Sýnar hf.,
hefur á ný vakið menn til umhugsunar
um nauðsyn þess að bjóða upp eða taka
gjald fyrir þá takmörkuðu auðlind, sem
sjónvarpsrásir eru.
Ákvörðun útvarpsréttarnefndar er um-
hugsunarverð bæði vegna aðdraganda
málsins og einnig vegna þeirra áhrifa, sem
ákvörðun nefndarinnar hefur á samkeppn-
isstöðuna á sjónvarpsmarkaðnum.
Hinn 29. ágúst árið 1995, þ.e. fyrir
tæpum átta mánuðum sendi útvarpsréttar-
nefnd íslenzka sjónvarpinu hf., Stöð 3, sem
Árvakur hf. útgáfufélag Morgunblaðsins
á 10% hlut í, bréf, þar sem svarað er
umsóknum félagsins um leyfi til dreifingar
sjónvarpsefnis á 7 örbylgjurásum og þrem-
ur til vara. í bréfí útvarpsréttarnefndar
þennan dag segir svo orðrétt:
„Eftir ítarlega umfjöllun útvarpsréttar-
nefndar um nýtingu rása til sjónvarpsdreif-
ingar á 2,5 GHz tíðnisviðum samkvæmt
fyrirliggjandi upplýsingum frá Pjarskipta-
eftirlitinu hefur Útvarpsréttarnefnd sam-
þykkt að veita íslenzka sjónvarpinu hf.
leyfi til þriggja ára til dreifingar 5 sjón-
varpsdagskráa á ofangreindu tíðnisviði svo
og almennt sjónvarpsleyfi. Útvarpsréttar-
nefnd veitir til viðbótar vilyrði fyrir allt að
3 leyfum til bráðabirgða til endurvarps til
eins árs, enda geti Fjarskiptaeftirlitið
tryggt fullnægjandi ijölda rása á 2,5 GHz
tíðnisviðum í samræmi við niðurstöðu
nefndarinnar um úthlutun leyía til endur-
varps á framangreindu tíðnisviði, sem
Fjarskiptaeftirlitinu hefur verið greint frá
með bréfí dags. í dag sbr. hjálagt ljósrit.
Framangreind samþykkt útvarpsréttar-
nefndar er þó gerð með þeim fyrirvara við
umsókn yðar, að nánari upplýsinga er
þörf um fyrirhugaða dagskrá með íslenzku
textuðu efni og rás fyrir „greitt fyrir
áhorf“. Var formanni og ritara nefndarinn-
ar falið að eiga viðræður við yður um það
efni. Mun boðað til fundar með yður á
næstunni áður en gengið verður frá form-
legri afgreiðslu málsins.“
Af framangreindu er ljóst, að þann 29.
ágúst 1995 veitti útvarpsréttamefnd Stöð
3 bráðabirgðaleyfi „til endurvarps til eins
árs“. Með bréfi dagsettu 13. september
1995 ítrekaði útvarpsréttarnefnd þessa
ákvörðun sína. Þar segir: „Samkvæmt
upplýsingum frá Fjarskiptaeftirliti ríkisins
er unnt að veita yður þijú bráðabirgða-
leyfí til eins árs til endurvarps dagskráa
erlendra sjónvarpsstöðva."
Þegar texti þessara bréfa er lesinn þarf
engum að koma á óvart, að forráðamenn
Stöðvar 3 hafi verið í góðri trú um að
þeir hefðu þessi bráðabirgðaleyfí til 29.
ágúst 1996.
Þessi ákvörðun útvarpsréttarnefndar er
enn staðfest með bréfi Fjarskiptaeftirlits
ríkisins til Stöðvar 3 hinn 9. október 1995.
í því bréfi segir: „Útvarpsréttamefnd hef-
ur með bréfí dags. 29.08.1995 tilkynnt
að hún hafí samþykkt að veita íslenzka
sjónvarpinu hf. með nánari skilmálum leyfí
til endurvarps fimm sjónvarpsdagskráa á
öllu landinu. Að auki vilyrði fyrir bráða-
birgðaleyfí fyrir þremur dagskrám til við-
bótar, til eins árs í senn.“ Síðan er Stöð
3 gerð grein fyrir því tæknilega í bréfinu
hvaða rásir fyrirtækið hafí til afnota „til
eins árs“.
í bréfí Útvarpsréttarnefndar til Stöðvar
3 hinn 29. marz kemur svo fram, að nefnd-
in hafí átta dögum áður eða hinn 21.
marz sl. ákveðið að slík bráðabirgðaleyfí
Samkeppni í
sjónvarps-
rekstri
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 20. apríl
yrðu framvegis veitt til 6 mánaða. í bréf-
inu segir:
„Minnt er á það, sem fram hefur komið
á fundum fulltrúa nefndarinnar með for-
svarsmönnum Islenzka sjónvarpsins hf.,
að bráðabirgðaleyfi eru veitt með því skil-
yrði að nefndin hefur rétt til þess að endur-
skoða leyfisveitinguna og getur ákveðið
að leyfishafi skili fyrirvaralaust og bóta-
laust þeim bráðabirgðaleyfum, sem veitt,
eru áður en leyfistími er fuílnaður, ef það
að mati nefndarinnar er nauðsynlegt til
þess að tryggja eðlilega samkeppni á þessu
sviði.. Á fundi nefndarinnar 21. marz sl.
var samþykkt að eftirleiðis, þegar/ef
bráðabirgðaleyfi verði veitt þá verði gildis-
tími þeirra 6 mánuðir.“
Nú er auðvitað ljóst, að útvarpsréttar-
nefnd er í fullum rétti til þess að ákveða
á fundi sínum 21. marz sl. að gildistími
bráðabirgðaleyfa verði „eftirleiðis“ 6 mán-
uðir en jafnljóst er, að sú ákvörðun getur
ekki gilt aftur í tímann og náð til þeirra
bráðabirgðaleyfa, sem Stöð 3 voru veitt
til eins árs hinn 29. ágúst 1995. Nefndin
getur auðvitað borið fyrir sig þá að því
er virðist munnlegu fyrirvara, sem fulltrú-
ar nefndarinnar hafí sett fram á fundi
með forráðamönnum Stöðvar 3 en skv.
bréfi nefndarinnar sjálfrar eru þeir fyrir-
varar bundnir því mati nefndarinnar að
fyrirvaralaus og bótalaus svipting bráða-
birgðaleyfa sé nauðsynleg „til þess að
tryggja eðlilega samkeppni á þessu sviði“.
Það verður erfítf að sýna fram á með rök-
um að ákvörðun útvarpsréttarnefndar 17.
apríl sl. hafí verið tekin í því skyni að
tryggja eðlilega samkeppni!
Samkvæmt því, sem hér hefur verið
rakið úr bréfaskiptum útvarpsréttarnefnd-
ar og Stöðvar 3 er erfitt að sjá hvaða efnis-
leg rök nefndin hefur fyrir þeirri ákvörðun
sinni, að svipta Stöð 3 tveimur sjónvarps-
rásum, sem fyrirtækið taldi sig með fullum
rétti hafa afnot af til loka ágústmánaðar
á þessu ári.
SAMKEPPNI ER
auðvitað nauðsyn-
leg í sjónvarps-
rekstri eins og á
öðrum sviðum at-
vinnulífsins og er
sjónvarpsáhorfendum til hagsbóta. Þegar
fullhugarnir dr. Jón Óttar Ragnarsson og
Hans Kristján Árnason hófu rekstur Stöðv-
ar 2 höfðu fáir trú á því, að sú tilraun til
að efna til samkeppni við ríkissjónvarpið
mundi takast. Enda fór hún hægt af stað
eins og menn muna og þurfti að sigrast
á margvíslegum byijunarörðugleikum.
Hvað sem líður þeim sviptingum, sem orð-
ið hafa í hluthafahópi íslenzka útvarpsfé-
lagsins hf., sem rekur Stöð 2, fer ekki á
milli mála, að þar hefur verið byggt upp
myndarlegt íjölmiðlafyrirtæki, sem hefur
náð sterkri vígstöðu á sjónvarpsmarkaðn-
um og veitir ríkissjónvarpinu öfluga sam-
keppni.
Fýfír nokkrum mánuðum hóf ný sjón-
varpsstöð útsendingar og er augljóst, að
henni er ætlað að veita bæði ríkissjónvarp-
inu og Stöð 2 samkeppni. Sú samkeppni
er af hinu góða og hefur þegar orðið sjón-
varpsáhorfendum til hagsbóta vegna þess,
að í kjölfar útsendinga Stöðvar 3 hefur
framboð á sjónvarpsefni stóraukizt.
Stöð 3 hefur átt við byijunarörðugleika
að stríða ekkert síður en Stöð 2 á sínum
tíma og er í raun og veru hægt að líta á
útsendingar Stöðvar 3 til þessa, sem
tilraunaútsendingar. Það sem er hins veg-
ar áhugavert fyrir almenna sjónvarps-
áhorfendur er, að Stöð 3 kveðst bjóða upp
á nýja tækni í myndlyklum, sem gjörbreyt-
ir aðstöðu sjónvarpsáhorfenda til notkunar
á sjónvarpi. Þessi nýja tækni er annars
vegar fólgin í því að fyrirtækið hefur til-
kynnt að myndlyklar þess geri fólki kleift
að horfa samtímis á tvær fásir eða fleiri,
ef fleiri en eitt sjónvarpstæki eru til á
heimili. Kannanir benda til, að svo sé á
um helmingi heimila í landinu. Hins veg-
ar, og það er ekki síður áhugavert fyrir
sjónvarpsnotendur, hefur Stöð 3 skýrt frá
því, að hin nýja tækni geri fyrirtækinu
HORFT YFIR HOFUÐBORGINA
kleift að bjóða upp á valkost, sem nefndur
hefur verið á íslenzku: Greitt fyrir áhorf
(á ensku „pay-per view“). Loks hafa for-
ráðamenn Stöðvar 3 haft uppi fyrirheit
um útsendingu sérstakrar menningarrás-
ar.
Vandamál Stöðvar 3 á undanfömum.
mánuðum hefur augljóslega verið það, að
staðið hefur á afgreiðslu hinna nýju mynd-
lykla til fyrirtækisins. Stöð 3 verður auðvit-
að að sýna fram á, að yfirlýsingar forráða-
manna fyrirtækisins um hina nýju tækni
standist, en að því gefnu að svo verði,
skiptir ekki meginmáli, hvort dreifíng
hinna nýju myndlykla dregst í nokkra
mánuði, heldur hitt að með tilkomu þeirra
opnast nýir og athyglisverðir möguleikar
á sjónvarpsnotkun fyrir almenning í land-
inu. Standist yfírlýsingar forráðamanna
Stöðvar 3 ekki hefur almenningur engu
tapað heldur einungis hluthafar í íslenzka
sjónvarpinu hf., sem rekur Stöð 3.
Það ér auðvitað mun þægilegra fyrir
fólk, sem á annað borð á fleiri sjónvarps-
tæki en eitt að geta horft á mismunandi
dagskrár á sama tíma. En það er ekki
síður áhugaverður kostur að geta keypt
aðgang að einni tiltekinni kvikmynd eða
íþróttaviðburði eða öðrum viðburðum, sem
fólk hefur áhuga á að fylgjast með. Stand-
ist yfirlýsingar forráðamanna Stöðvar 3
um hina nýju myndlykla verður þessi
möguleiki á boðstólum síðar á þessu ári.
Og þar er komið að ákvörðun útvarpsrétt-
arnefndar.
Aðgangur að tveimur sjónvarpsrásum
sérstaklega er forsenda þess, að hægt sé
að bjóða fólki þann kost, sem nefndur er
„greitt fyrir áhorf“. Raunar gera framleið-
endur og seljendur myndefnis kröfu til
þess, að sjónvarpsstöð hafí aðgang að fjór-
um rásum vegna þessa verkefnis eins út
af fyrir sig. Þeir hafa hins vegar fallizt á
það skv. upplýsingum forráðamanna
Stöðvar 3, að tvær rásir nægi hér á ís-
landi vegna smæðar markaðarins.
Með ákvörðun útvarpsréttarnefndar
hinn 17. apríl sl. er hins vegar nánast lok-
að fyrir þann möguleika, að Stöð 3 geti
boðið upp á þennan valkost. Það þýðir í
raun, að með þeirri ákvörðun er dregið
úr samkeppni á sjónvarpsmarkaðnum í
stað þess að auka hana.
Tækni í dreifingu sjónvarpsefnis fleygir
hratt fram. Með sama hætti og Stöð 2 var
frumkvöðull á íslandi í rekstri áskriftar-
sjónvarps er Stöð 3 augljóslega að ryðja
brautina á nýjum sviðum, sem geta orðið
sjónvarpsnotendum til hagsbóta. Það er
mikilvægt út frá almannahagsmunum, að
sú tilraun verði ekki kæfð í fæðingu.
Úthlutun
sjónvarps-
rása
MORGUNBLAÐIÐ
hefur á undanföm-
um árum ítrekað
vakið athygli á því,
að úthlutun sjón-
varpsrása væri í
röngum farvegi. Blaðið hefur bent á, að
sjónvarpsrásir væru takmörkuð auðlind.
Gagnrýnendur þess sjónarmiðs hafa sagt,
að ný tækni mundi fjölga örbylgjurásum.
Það má vel vera en sú er ekki staðreyndin
á íslandi í dag. Veruleikinn er sá, að hér
eru fyrir hendi fjórar svonefndar VHF
rásir og 22 örbylgjurásir. Ríkissjónvarpið
hefur afnotarétt af tveimur VHF rásanna
og Stöð 2-Sýn af tveimur. Stöð 3 hefur
sótt um slíka rás en ekki fengið á þeirri
forsendu, áð slík rás væri ekki til.
Sú staðreynd ein, að Stöð 3 hefur ekki
aðgang að VHF .rás skekkir samkeppnis-
stöðu fyrirtækisins mikið. Stöð 3 hefur
þurft að leggja í umtalsverðan viðbótar-
kostnað vegna þess, að fyrirtækið hefur
einungis aðgang að örbylgjurásum. Að
auki hefur komið í ljós eins og menn vita,
að stór skuggasvæði eru á höfuðborgar-
svæðinu, sem örbylgjusendingar ná ekki
til. Þegar til þess er horft að nú eru fleiri
aðilar komnir inn á sjónvarpsmarkaðinn
er í hæsta máta eðlilegt, að úthlutun
VHF-rása verði tekin til endurskoðunar
og stjórnvöld ákveði að bjóða þær út til
hæstbjóðanda eða a.m.k. taka ákvörðun
um umtalsvert gjald fyrir hveija rás. Þetta
er í samræmi við það, sem tíðkazt hefur
um nokkurt árabil bæði í Bretlandi og
Bandaríkjunum. Uppboð á sjónvarpsrásum
var tekið upp í ríkisstjórnartíð Margrétar
Thatcher, þannig að þeir, sem af pólitísk-
um hugsjónaástæðum kunna að hafa velt
fyrir sér þessum kosti geta a.m.k. ekki
hafnað honum á þeirri forsendu, að hann
sé ekki í samræmi við grundvallarsjónar-
mið markaðssinna. Þvert á móti. Úthlutun
opinberrar nefndar á takmörkuðum gæð-
um af þessu tagi á auðvitað að heyra for-
tíðinni til. Almannahagsmunir krefíast
þess, að greiðslur komi fyrir slík gæði í
einu eða öðru formi.
Ákvörðun Útvarpsréttarnefndar um að
svipta Stöð 3 tveimur örbylgjurásum á
þeirri forsendu, að veita þurfí Sýn hf. þess-
ar rásir kippir fótunum undan þeim rök-
.semdum andstæðinga gjaldtöku, að ör-
bylgjurásir séu ótakmörkuð gæði. Þvert á
móti er ljóst, að þessa stundina a.m.k. eru
örbylgjurásir mjög takmörkuð gæði og
barizt um hveija rás. Það minnir á gamla
tíma hafta og skömmtunar, þegar opinber
nefnd tekur að sér að úthluta og svipta
fyrirtæki slíkum gæðum. Auðvitað á að
láta markaðinn ráða á þessu sviði sem
öðrum. Það er líka eina leiðin til þess að
firra menn gagnrýni á borð við þá, sem
útvarpsréttarnefnd liggur nú undir.
Hvað sem líður endanlegri niðurstöðu í
þeim deilum, sem nú eru uppi milli útvarps-
réttarnefndar og Stöðvar 3 er þó ein já-
kvæð hlið á þessu máli og hún er sú, að
það hlýtur að opna augu manna fyrir því,
að ekki er lengur hægt að búa við óbreytt
kerfí. Alþingi og ríkisstjóm ber að taka
þetta mál allt upp til skoðunar og marka
nýja stefnu á þessu sviði, sem tekur ann-
ars vegar mið af því að tryggja almanna-
hag með því að greiðsla komi fyrir tak-
mörkuð gæði, sem eru almannaeign og
hins vegar að eðlileg samkeppni verði
tryggð á sjónvarpsmarkaðnum með því að
láta markaðsöflin ráða ferðinni. Menn geta
ekki lengur horft upp á fortíðarfyrirbæri
eins og það, sem nú blasir við. Tæplega
var það markmið þeirra ungu hugsjóna-
manna, sem fyrir rúmum áratug börðust
svo hart fyrir fijálsri útvarpsstarfsemi.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„Tækni í dreif-
ingu sjónvarps-
efnis fleygir hratt
fram. Með sama
hætti og Stöð 2
var frumkvöðull á
íslandi í rekstri
áskriftarsjón-
varps er Stöð 3
augljóslega að
ryðja brautina á
nýjum sviðum,
sem geta orðið
sjónvarpsnotend-
um til hagsbóta.
Það er mikilvægt
út frá almanna-
hagsmunum, að
sú tilraun verði
ekki kæfð í fæð-
ingu.“
—4=
I