Morgunblaðið - 25.04.1996, Blaðsíða 2

2 D FIMMTUDAGUR 25. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SKÓGRÆKT OG UMHVERFISVERND
TUTTUGASTA og áttunda maí árið
1946 fyrir nákvæmlega 50 árum
hittust helstu frammámenn innan
skógræktar á Norðurlöndum í Kristjáns-
borgarhöll í Kaupmannahöfn og stofnuðu
Norræna skógarsambandið. ísland sem þá
hafði ári áður hlotið sjálfstæði var ekki
með á listanum enda kom þá engum til
hugar hvorki Islendingum né öðrum þjóðum
að við ættum þangað nokkuð erindi. Skóg-
rækt að einhveiju marki var þá rétt í þá
mund að heíjast. Tæpum þijátíu árum síð-
ar hafði mikið vatn runnið til sjávar en
jafnframt hafði á þeim skamma tíma verið
unnið þrekvirki í skógrækt hér á landi.
Tímabært þótti að gera sig gildandi meðal
frændþjóðanna og gekk ísland í hið Nor-
ræna skógarsambandið árið 1975.
Ætla mætti við fyrstu sýn að ísland
hefði sára lítið að gera í öflugu samstarfi
yflrburða skógræktarþjóða Svíþjóðar, Finn-
lands, Noregs og Danmerkur en svo er
ekki. Vissulega eru þessi lönd engir aukvis-
ar en hafa hins vegar átt við skógar- og
jarðvegseyðingu að stríða. Um langan tíma
hefur samvinna verið mikil milli þessara
þjóða hvað varðar samstarf á sviði skóg-
ræktar. Þær eru fyrirmynd annnarra og
þangað sækja ^olmargar þjóðir þekkingu
og menntun. Ástæða alls þessa auðs eru
víðfeðmir og vel ræktaðir skógar Skandin-
avíu sem stundum er kallað timburforðabúr
Evrópu. Hráefnið úr skóginum full- eða
hálfunnið streymir að verulegu leyti til
Mið- og Suður-Evrópu. Segja má að ákvörð-
un Svía og Finna að ganga í Efnahags-
bandalagið eigi sér skýringar í hinum mikil-
vægu mörkuðum en allt að 60% útflutnings-
tekna þessara þjóða kemur úr skóginum.
Norræna skógarsambandið er vettvang-
Þing Norræna
skógarsambandsins
í júní nk. verður haldið hér á landi skógræktarþing
og ráðstefna í tilefni af 50 ára afmæli Norræna skógar-
sambandsins. Brynjólfur Jónsson, framkvæmdastjóri
Skógræktarfélags íslands, segir frá sambandinu, en þrír
af fyrirlesurum ráðstefnunnar voru fengnir til að svara
nokkrum spurningum varðandi umhverfis- og skógræktar-
mál og eru svör þeirra birt hér á eftir.
ur sem ísland hefur notið góðs
af á margan hátt. Segja má
að við séum í nemendahlut-
verkinu að vissu leyti og ekki
réttlátt, að vera með saman-
burð í þessu tilliti. Það er langt
í land að við getum talist raun-
veruleg skógræktarþjóð. Þrátt
fyrir mikinn mun hafa sam-
skipti við nágranna okkar skil-
að okkur m.a. tækniþekkingu,
rannsóknarsamvinnu svo ekki
sé minnst á hvatningu og beina
fjárhagsaðstoð sem frændur
okkar á Norðurlöndunum hafa
fært okkur iðulega. Á margan
hátt getum við verið þakklát
fyrir að njóta þeirra forréttinda
Brynjólfur
Jónsson
að fá að starfa með stórþjóðum
á sviði skógræktar.
í tilefni af 50 ára afmæli
Norræna skógarsambandsins
verður haldið hér á landi eitt
fjölmennasta þing, sem haldið
hefur verið um skógræktarleg
efni dagana 19.-21. júní nk. I
tengslum við þingið verður efnt
til ráðstefnu í Borgarleikhúsinu
laugardaginn 22. júní.
Á stórviðburði sem þessum
horfa skógræktarmenn á hlut-
ina i víðu samhengi. Fyrirlesar-
ar munu íjalla um skógrækt
og umhverfísmál, framtíðarsýn
og mikilvægi skógverndar og
hvert stefnir á 21. öldinni.
Manninum hafa oft verið mislagðar hend-
ur að nýta náttúruauðlindir jarðar á skyn-
samlegan hátt. Þetta þekkjum við vel hér
á landi ekki bara hvað varðar skógana sem
við erum að reyna að endurheimta heldur
einnig þegar minnst er á aðrar auðlindir,
t.d. fískistofnana. Skógar eru eitt mikilvæg-
asta vistkerfí jarðar og ný sjónarmið hafa
rutt sér þar til rúms. Mikilvægi þeirra er
óumdeilanlegt í vistkerfi jarðar og binding
þeirra á koltvísýringi hefur einmitt á síð-
ustu misserum verið í fréttum.
Níu fyrirlesarar munu halda fyrirlestra
og þar á meðal fremstu fræðimenn og sér-
fræðingar í heiminum á vettvangi skógrækt-
ar, skógvistfræði, umhverfsivemdar. Af ís-
lands hálfu mun forseti íslands, frú Vigdís
Finnbogadóttir, halda inngangserindi en
þátttaka hennar í þessari ráðstefnu verður
eitt af síðustu embættisverkum hennar.
Mikill áhugi er á Norðurlöndum fyrir
þinginu og ráðstefnunni og hafa þegar
skráð sig á þriðja hundrað manns. Enginn
sem áhuga hefur á skógræktar-, umhverf-
is- og náttúruverndarmálum má láta þetta
einstaka tækifæri renna sér úr greipum.
Rástefnan er tímamótaviðburður í skóg-
ræktarsögu landsins og mun jafnframt
undirstrika sérstöðu okkar sem tengjast
þeim vandamálum sem við eigum sérstak-
lega við að glíma, sem eru jarðvegs- og
gróðureyðing. Ef til vill geta þær aðstæður
og sú þekking sem við búum yfir og erum
stöðugt að afla okkur fært okkur gull í
lófa þegar fram líða stundir.
Skógræktarfélag íslands hefur með
höndum skráningu á ráðstefnuna og þingið
og eru þeir sem hafa áhuga vinsamlegast
beðnir um að hafa samband við skrifstofu
félagsins.
Norrœna
skógrœktar-
sambandið
og skógrœkt í
Danmörku
Karen Westerbye-Juhl er
forstöðumaður hinnar ríkis-
reknu stofnunar sem fj'allar
um skógrækt og náttúru-
vernd í Danmörku. Hún er
jafnframt formaður Nor-
ræna skógræktarsambands-
ins og verður meðal gesta
á ráðstefnu sambandsins.
Hún var beðin að segja
nokkur orð um samstarf
Norðurlandaþjóðanna á
sviði skógræktar og stöðu
skógræktar og umhverfís-
verndar í Danmörku.
HLUTVERK Norræna skógrækt-
arsambandsins er að efla skóg-
rækt á Norðurlöndunum, í Finn-
landi, íslandi, Noregi, Svíþóð og
Danmörku. Fulitrúar hittast á
fundum og ráðstefnum, bera
saman bækur sínar og miðla af
reynslunni. Aðstæður til skóg-
ræktar í þessum löndum eru ólík-
ar og mismunandi aðferðum hef-
ur verið beitt. Nú er verið að
vinna að skýrslugerð um sögu
skógræktar í hverju landi fyrir
sig og kynna hana öðrum þjóðum
sem auka vilja skógrækt í sínu
landi. Þessi skýrsla á að vera
framlag Norðurlandaþjóðanna
til nefndar sem starfar að skóg-
ræktarmálum á vegum Samein-
uðu þjóðanna. Sú nefnd var sett
á laggirnar í framhaldi af alþjóð-
legu umhverfisráðstefnunni í Rió
árið 1992 og á að fylgja eftir að
samþykktum, sem þar voru gerð-
ar, verði framfylgt.
I tengslum við fund Norræna
Skógarsambandsins á íslandi i
sumar verður haldin ráðstefna í
Borgarleikhúsinu 22. júní. Yfir-
KAREN Westerbye-Juhl fremst í hópi skógræktarmanna við Hallormsstaðaskóg.
skrift hennar verður „Skógurinn
og staðan á alþjóðavettvangi".
Þar mun Jag Maini, formaður
nefndarinnar sem áður er getið,
fjalla um störf á hennar vegum,
en nefndin á að skila af sér
skýrslunni á næsta ári. Vonandi
mun sú vinna stuðla að sjálf-
bærri nýtingu skóga sem víðast
um heim.
Skógrækt í Danmörku
Sjálfbær nýting í skógrækt er
efst á baugi i Danmörku bæði
að því er varðar hin efnahags-
legu og vistfræðilegu sjónarmið
en jafnframt er tekið fullt tillit
til útivistargildis skóganna.
Skógurinn er dýrmæt auðlind á
margan hátt. Ur dönskum skóg-
um fellur til þriðjungur af viðar-
þörf landsins. Þá gefur fram-
leiðsla jólatijáa af sér nyög góð-
an arð og sala á greinum til jóla-
skrauts. Skógrækt er afar at-
vinnuskapandi atvinnugrein
jafnframt því að hinir vistfræði-
legu kostir skóga vega þungt.
Þeir bæta veðráttu og eru heim-
kynni fjölda plantna og dýra. í
Danmörku er flatlent eins og
kunnugt er og grunnvatnsstaðan
því há. En hvergi er grunnvatnið
hreinna en þar sem skógar vaxa.
Sterk bönd tengja dönsku
þjóðina skógunum i hinu daglega
lífi. Þangað leita menn afþrey-
ingar í frítíma sínum og eiga þar
góðar stundir. Skógar og hvers
kyns trjárækt setur sterkan svip
á Iandslagmyndina þar sem mis-
hæðir eru litlar. Þess vegna er
lögð áhersla á að skógarmörkin
myndi mjúka línu í landslaginu
og gefi því fjölbreytt yfirbragð.
Mikil áhersla er lögð á skóg-
ræktarmál í Danmörku eins og
á íslandi. Danska þingið ákvað
árið 1989 að tvöfalda skyldi flat-
armál danskra skóga á næstu
80-100 árum, eða úr 10% í 20%.
Og í tengslum við endurskoðun
dönsku skógræktarlaganna sem
nú er í vinnslu er stefnt að því
að auka hlutfall einkarekinna
skóga svo þeir nái hærra hlut-
falli samanborið við þá ríkisre-
Mynd: Sig. Blöndal
knu. Markmiðið er: Meiri skógar
- betri skógar.
Með meiri skógum vilja Danir
stefna að þvi að vera sjálfum sér
nógir um alla viðarframleiðslu.
Betri skógar eiga að fást með því
að auka hlutfall lauftijáa, svo sem
eik og beyki. Blandaðir skógar
bæta skilyrði og auðga vistkerfíð.
Slíkir skógar eru eftirsóttari til
útivistar en hinir einhæfu nytja-
skógar. Þá má geta þess að ákveð-
ið hefur verið að um 40.000 ha
skóglendis eigi að fá að þróast á
náttúrulegum forsendum án
nokkurra ræktunaraðgerða eða
þeim haldið í algeru lágmarki.
Með því er stefnt að enn fjöl-
breyttara vistkerfí en nú tíðkast.