Morgunblaðið - 30.04.1996, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Árni Sæberg
ÓLAFUR Ólafsson landlæknir, Jónas Halldórsson sálfræðingur og Herdís Storgaard fulltrúi hjá Slysa-
varnafélagi íslands hvelja til lögleiðingar hlífðarhjálma fyrir börn og unglinga á reiðhjólum hið fyrsta.
Afleiðingar smærri höfuðáverka alvarlegri en áður var talið
Brýnt að lögleiða
hlífðarhjálma
JÓNAS Halldórsson sálfræðingur
á Greiningar- og ráðgjafastöð rík-
isins hefur að undanförnu unnið
að rannsókn á börnum með höf-
uðáverka. Hann segir að afleiðing-
ar alvarlegra höfuðáverka meðal
barna séu vel þekktar og einkum
sé framheilinn sérstaklega við-
kvæmur fyrir slíkum meiðslum
sökum legu sinnar. Skaði á fram-
heila í æsku hefur að hans sögn
enn alvarlegri afleiðingar fyrir
börn en fullorðna, enda gegnir
hann mikilvægu hlutverki varð-
andi þroskaferil bama.
„Böm sem verða snemma fyrir
framheilaskaða vaxa inn í aukin
vandamál með aldri, og á ung-
lingsaldri geta afleiðingarnar
komið fyrst í ljós en þá er fólk
yfirleitt búið að gleyma höfuðá-
verka þeim sem viðkomandi varð
fyrir á barnsaldri," segir Jónas.
„Fyrir utan þessi 10-11 börn
em um 60 börn sem eru lögð inn
og eru samkvæmt læknisfræði-
legri niðurstöðu með tiltölulega
væga áverka á borð við heilahrist-
ing. Hins vegar sýna rannsóknir
að hluti þeirra sem verða fyrir
áverka sem virðist vægur í fyrstu,
lendir í hremmingum þegar til
lengri tíma er litið. Um sex mánuð-
um eftir slys eru 20% þeirra sem
urðu fyrir vægum áverka á höfði
enn að kvarta yfir afleiðingum
hans en eftir er að skoða hversu
hátt hlutfall ber sig illa þegar fjær
dregur atburðinum.
Fyrir utan þá sem eru lagðir inn
á Borgarspítala, koma ríflega 300
börn inn á slysadeild á ári hverju
með heiiahristing og eru send heim
aftur því þetta er talið dæmi um
vægan höfuðáverka. Spumingin
er hversu mörg þessara börn, flest
eða 180 yngri en fjögurra ára,
sýna afleiðingar til lengri tíma og
þótt farið sé mjög varlega í áætl-
anir, getur verið _um umtalsverðan
fjölda að ræða. í þessu sambandi
er eitt barn of mikið,“ segir Jónas.
Vanlíðan og þreyta
Hann segir að meðal vand-
kvæða sem rekja má til höfuð-
áverka séu einbeitingarskortur,
erfiðleikar með að muna, bamið
Á hverju árí eru lögð
að meðaltali 72 börn
yngri en 15 ára gömul
inn á Borgarspítala með
höfuðáverka, og má
gera ráð fyrir að um
14% þeirra eða 10-11
böm séu með alvarlega
áverka samkvæmt er-
lendum og innlendum
rannsóknum.
truflast auðveldlega og sýnir
merki um vanlíðan, tilfinninga-
sveiflur eru ekki óalgengar, þreyta
o.s.frv. Krakkar sem hafa lent í
einhveijum erfiðleikum fyrir slys-
ið, eru að hans sögn í hættu á að
erfiðleikarnir margfaldist.
„Við erum ekki að tala um
mikla skerðingu á vitsmunum,
máli eða hreyfihæfni, en hins veg-
ar börn sem eiga erfiðara með
að aðlagast og mæta kröfum sem
til þeirra eru gerðar í skólum og
annars staðar. Oft er lítill gaumur
gefinn að samhenginu á milli
áverkans og þessarar hegðunar
og fólk sýnir einkennunum lítinn
skilning,“ segir Jónas. Hann hvet-
ur eindregið til lögleiðingar hlífð-
arhjálma, og kveðst þeirrar skoð-
unar að hana megi flokka undir
barnavernd.
Mikil gagnsemi sönnuð
Um helmingur þeirra bama sem
leita til Borgarspítala vegna höf-
uðáverka gera það vegna falls af
hjóli, fyrir utan yngri en fjögurra
ára börn. Ólafur Olafsson land-
læknir segir ljóst orðið að gagn-
semi hlífðarhjálma sé ekki minni
en bílbelta, en óskandi sé þó að
styttri tíma taki að fá hjálma lög-
festa en beltin á sínum tíma, sem
hafí verið árangur tíu ára langrar
baráttu.
„Fyrstu tillögur um að koma á
lögleiðingu hlífðarhjálma barna og
unglinga á reiðhjóli komu fram
árið 1983 á landsfundi um slysa-
varnir. Nú liggur í þriðja skipti
frumvarp fyrir Alþingi um þessi
mál og við vonum að þingmenn
komi loks til móts við okkur og
bindi hjálmana í lög,“ segir Ólafur.
Fyrir skömmu var haldin ráð-
stefna um höfuðslys barna þar sem
Jónas og Herdís voru á meðal
frummælenda. Sérstaklega var
rætt um áverka, tíðni, afleiðingar
og forvarnir.
„Niðurstaða nýlegrar könnunar
um gagnsemi hlífðarhjálma á
meðal tvískipts hóps þúsund ung-
linga, var sú að enginn slasaðist
alvarlega af þeim sem báru
hjálma, en af þeim sem voru
hjálmalausir slösuðust tíu alvar-
lega á höfði. Einhverra hluta
vegna var þessi rannsókn mi-
stúlkuð á opinberum vettvangi,
en þessi var niðurstaðan, kannski
vegna þess að ekki var tekið tillit
til þess hvernig hjálmurinn var á
höfði fólks. Það er mjög áberandi
hversu margir nota hjálminn
rangt,“ segir Herdís.
Röng notkun til baga
„Eg gerði könnun hjá leikskóla-
börnum á aldrinum 2-6 ára sem
sýndi að þar var röng notkun í
yfir 90% tilvika. Þá er aðallega
um að ræða ranga stillingu á
hjálminum. Hins vegar eru til aðr-
ar rannsóknir, þar á meðal ein
bandarísk, sem segja að þeir sem
notuðu hjálm og gerðu það rétt,
sluppu mjög lítið meiddir miðað
við þær aðstæður sem þeir lentu
í. Hins vegar er lítill tilgangur í
að nota hjálminn ef hann er rang-
lega staðsettur á höfðinu."
Herdís kveðst sammála Ólafi
og Jónasi um að lögleiða eigi notk-
un hlífðarhjálma á meðal bama
og unglinga, enda hafi það sýnt
sig að þar sem slíkt hafi verið
gert og lögunum framfylgt með
fræðslustarfi og eftirliti lögreglu,
sé árangurinn afar góður. Ekki
þurfí að beita viðurlögum, að
minnsta kosti ekki fyrstu misserin
eftir að slík löggjöf taki gildi.
Til hjálparstarfa í Azerbaidsjan
Bj örgunarstörf
og verkfræöi-
legt hugvit
Magnús Hallgrímsson
MAGNÚS Hall-
grímsson er víða
um heim þekktur
sem úrræðagóði íslending-
urinn. Honum hefur með
atorku, ósérhlífni og hæfni
fekist að sameina áhuga
sinn og reynslu við björg-
unarstörf annars vegar og
verkfræðilegt hugvit og
þekkingu hins vegar til
hjálpar og líknarstarfa við
frumstæð skilyrði á hör-
mungasvæðum, svo notuð
séu orð Verkfræðingafé-
lags íslands þegar það
heiðraði hann 1992. Einn-
ig fyrir að hafa fyrstur
islenskra verkfræðinga
kynnt sér nútíma snjó-
flóðavarnir og hagnýtt
þekkingu sína við hamf-
aravamir á Islandi.
Magnús lauk nú um
áramótin þriggja og hálfs
árs starfi sem yfirverkfræðingur
friðargæsluliðs SÞ í Líbanon og
því lá beint við að spyija:
Þú ert heppinn að vera hér nú
þegar þeir eru að skjóta á þinn
vinnustað í Líbanon og heimili
ykkar Hlífar Ólafsdóttur í Nahary-
ia rétt sunnan við landamærin í
ísrael, - verðurðu aldrei hræddur
í þessum störfum?
„Nei, ég lifi gjarnan í samræmi
við tvo málshætti sem íslendingar
hafa í heiðri:,, Eitt sinn skal hver
deyja“ og „Ekki verður feigum
forðað".
En það er rétt að eitt katjusha-
flugskeyti hisbollanna lenti 400
metra frá húsinu okkar og annað
sem þeir sendu á aðalstöðvar frið-
argæslunnar í Nagura féll á skrif-
stofu sem ég hafði_ þar. En þetta
var á sunnudegi. Ég veit svosem
hvernig þessar katjushur líta út.
Ég lét eitt sinn hreinsa upp úr
brunni, sem ekki hafði verið not-
aður í 17 ár. Við drógum upp úr
honum feikn af ryðguðu járna-
drasli. Ísraelar sáu í sínum fínu
tækjum rörin okkar og hófu skot-
árás.
Mitt starf hjá friðargæslunni
var að setja upp nýja tæknideild
hjá UNIFIL, sem var þarna með
6000 manna friðargæslulið og sjá
um allt viðhald á 250 bækistöðvum
víðsvegar og að hafa umsjón með
þremur verkfræðiherdeildum og
verktökum. Ég var fyrst ráðinn í
eitt ár, en það var alltaf fram-
lengt. Síðast í haust bað yfírmaður
gæsluliðsins enn um framlengingu
hjá aðalstöðvunum í New York,
en það fékkst ekki því búið er að
herða á reglum um að menn hætti
sextugir, sem ég varð raunar
skömmu eftir að ég kom þangað
fyrst.“
Svo komstu heim og sóttir um
starf forstöðumanns Almanna-
varna, fékkst fjögur
atkvæði ráðsins af
fimm en samt ekki
starfið?
„Það er rétt. Ég var
raunar þarna suðurfrá
þegar ég sá auglýsinguna og datt
í hug að þeir gætu notað reynslu
mína. Setti í umsóknina að ég
vonaði að margþætt reynsla mín
á sviði alþjóðasamskipta, stjórnun-
ar, verkfræði, björgunar, neyðar-
varna og neyðarhjálpar mætti
verða Almannavamaráði að ein-
hveiju gagni. En úr því svo var
ekki gaf ég mig fram við Rauða
krossinn. 1983 skipaði ríkisstjórn-
in mig formann nefndar til að
gera tillögur um flóðavamir, en
við stjórnarskipti var nefndin lögð
►MAGNÚS Hallgrímsson er
fæddur á Akureyri 1932, stúd-
ent frá MA 1952, verkfræðing-
ur frá Hafnarháskóla 1963, var
einn stofnenda verfræðifyrir-
tækjanna Hönnunar og Virkis.
Stundaði verkfræðistörf á
þeirra vegum heima og erlend-
is. Heima mest við virlganir og
háspennulínur á hálendinu,
enda fjallamaður. 1966 nam
hann snjóflóðabjörgun í Noregi
og 1977-78 var hann í Sviss við
nám í björgunum og varn-
arvirkja- og snjóflóðaverk-
fræði. Þá heimsótti hann flesta
snjóflóðastaði í Kanada og
Bandaríkjunum og kenndi í
kjölfarið flestum björgunar-
sveitum á landinu siyóflóða-
hjálp. Undafarið hefur Magnús
starfað á hörmunga- og ham-
farasvæðum á vegum Rauða
krossins og Flóttamannahjálp-
ar SÞ í Grænlandi, Surínam,
Kenýu, Indónesíu, Eþíópíu,
Jórdaníu, írak, Líbanon og
ísrael. Siðast var hann yfir- _
verkfræðingur friðargæsluliðs
SÞ í Líbanon og kom heim uin
áramót. Nú er Magnús enn á
förum á vegum RK til Azerb-
aidsjan, þar sem hann tekur
við rekstri og yfirstjórn flótta-
mannabúða.
niður eftir viku. Ég náði þó í
skýrslu að leggja til að fenginn
yrði ákveðinn norskur sérfræðing-
ur í snjóflóðavörnum. Þegar á reið
var þessi sami Norðmaður nú til
kallaður. Ég er mjög ánægður
með að farið er að vinna í þessu.“
OgRauði krossinn tók þér tveim
höndum? Hvert ertu að fara og
hvenær?
„Ég fer núna um miðjan maí á
vegum Rauða krossins
í flóttamannahjálp í
Azerbaidsjan í Kákas-
us. Minn þáttur verður
yfirstjórn og rekstur á
nokkrum flóttamanna-
búðum. Á þessu svæði í Kákasus
munu vera um hálf önnur milljón
manna á flótta. Það hafa verið
vandræði þarna af völdum nátt-
úruhamfara og stríða síðan 1988,
byijaði með miklum jarðskjálftum.
í suðurbúðunum á svæðinu sem
ég kem til með að stjóma em víst
um 55000 flóttamenn. Hjálpar-
starfið þarna er býsna umfangs-
mikið, á að vinna fyrir 540 millj.
ísl. króna, sem fer í alhliða hjálp
við flóttamenn og fólk í öðrum
erfiðleikum."
í hjálpar-
starf fyrir
540 millj.
l
I
■
I
i
i
i
€
i
N
<
i
i
<
(
<