Morgunblaðið - 30.04.1996, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 30. APRÍL 1996 45
BREF TIL BLAÐSINS
„Ameríski
draumurinn44
Þekkir einhver mennina?
Starfsmenn við byggingu Vífilsstaðaheilsuhælisins 1909
Aftasta röð talið frá vinstri: 1) Runólfur Pétursson, 2) Sigtryggur Sigurðsson, 3) ?, 4) Jóhann Arason,
5) Helgi Thordarson, 6) Brynjólfur ?, 7) Gísli Vigfússon, 8-9) Bíldudalsbræðurnir, 10) Kristján Helga-
son, 11) Sigurður Björnsson, 12) Gísli Björnsson, 13) Sigurður Sigmundsson, 14) Jónas Snæbjörnsson
(Hergilseyjar), 15) Þorfinnur ?, 16) Sigurjón ?, 17) ?, 18) Sigvaldi Bjarnason.
Miðröð talið frá vinstri: 19) Jónas Guðbrandsson (frá Brennu Rvk), 20) Bergsteinn Jóhannesson, 21)
Gísli Þorkelsson, 22) Guðjón Jónsson, 23) Björn Líndal, 24) Óli Ásmundarson Hall, 25) Jón Vigfússon,
26) Benjamín Gíslason, 27) Magnús frá Sauðagerði, 28) Páll Þorvaldsson, 29) Þórður Þórðarson, 30)
Grímur Híeronýmusson, 31) Gísli (Kristjánsson).
Fremri röð talið frá vinstri: 32) Guðmundur ?, 33) Sigurður Jónsson, 34) Steindór Ólafsson, 35) Guð-
jón Sólbergsson, 36) ?, 37) Baldvin ?, 38) Hjörtur Hjartarson, 39) Rögnvaldur Ólafsson byggingar-
meistari, 40) Guðjón Gamalíusson, 41) Kristinn Jónsson, 42) ?, 43) ?, 44) Guðni Egilsson. Fremstur á
myndinni lítill drengur 45) Helgi Kr. Helgason sá er þetta ritaði 32 árum seinna.
Hjörtur Hjartarson, Rögnvaldur Ólafsson húsameistari og Guðjón Gamalíusson stóðu fyrir byggingu
hælisins hver i sinni grein.
Hornsteinn Vífilsstaðaheilsuhælisins var lagður af Birni Jónssyni (ísafoldar) þá ráðherra 1909. Áletr-
un steinsins má lesa mjög greinilega þar sem hann er staðsettur í kjallaraherbergi í sv. horni hússins.
1) Seinna lögregluþjónn í Rvk, 10) faðir Einars Kr. söngvara, 11) bróðir G.B. landlæknis, 14) sonur Gísla
í Hlíð (Eskihlíð).
Frá Þórdísi B. Sigurþórsdóttur:
BANDARÍKIN eru fyrirmynd
margra. Þar geta allir orðið rosa-
■ lega ríkir bara ef þeir vilja. Hver
* kannast ekki við söguna af sendlin-
um sem einn góðan veðurdag er
orðinn forstjóri
fyrirtækisins?
Hafi „amer-
íski draumur-
inn“ einhvern
tímann verið
raunveruleiki,
þá er nokkuð
víst að hann
heyrir sögunni
til. Bandaríkin,
efnuðustu ríki
veraldar, bera nú mörg einkenni
þriðjaheimsþjóðfélags, þ.e. þjóðfé-
lags auðkýfinga og undirmálsfólks.
Ungbarnadauði í Bandaríkjunum
er sá mesti meðal iðnvæddra þjóða.
Berklar eru nú skæðasti smitsjúk-
i dómurinn og börn deyja úr misling-
um og sjúkdómum sem fyrir löngu
er búið að finna mótefni við. Heim-
| ilislausum og hungruðum fjölgar
stöðugt. í New York borg líða 40%
barna næringarskort. Á Manhattan
er tekjubilið á milli ríkra og fá-
tækra breiðara en í Guatemala,
einu fátækasta ríki heims. 40 millj-
ónir Bandaríkjamanna, eða um 15%
þjóðarinnar, lifa undir fátæktar-
mörkum.
( Dr. Noam Chomsky er af mörg-
. um talinn einn helsti snillingur
. okkar tíma. Hann er þekktur bæði
I sem brautryðjandi á sviði nútíma
málvísinda og sem gagnrýnandi á
innan- og utanríkismál Bandaríkja-
stjórnar. Með gagnrýni sinni hefur
hann opnað augu margra.
Hér á eftir fara nokkur atriði
úr skrifum hans og viðtölum:
Velferðarkerfið í Bandaríkjunum
er „velferðarkerfi stórfyrirtækja".
' Almenningur heyrir aðeins um
( blökkukonuna í New York sem fær
| 350 dollara á mánuði (22 þús. íkr.)
í framfærslustyrk, en ekki milljón-
irnar sem mr. Dwayne Andreas,
forstjóri matvælafyrirtækisins
Archer Daniels Midland, hlýtur.
Fyrirtækið er eitt hið auðugasta í
Bandaríkjunum en þiggur árlega
800 milljónir dollara (50 milljarða
íkr.) af ríkinu.
Og hvetjir græða á GATT (al-
menna tollasamkomulaginu) og
1 NAFTA (fríverslunarsamningi
( ríkja Norður-Ameríku)? Bandarísk
fyrirtæki flykkjast til vanþróuðu
landanna þar sem vinnuafi er ódýrt,
reglur um mengun litlar sem engar
og verkalýðsfélög nánast óþekkt.
Afleiðingarnar eru að bandarískt
verkafólk missir vinnuna en eig-
endur stórfyrirtækjanna og fáeinir
heimamenn hagnast á bágri stöðu
þriðja heimsins.
Ford bílaframleiðendurnir hafa
nú flutt margar verksmiðjur sínar
til Mexíkó. Ef starfsmenn þeirra
gera sig líklega til að stofna verka-
lýðsfélög eða tengjast þeim á nokk-
urn hátt, eru þeir reknir. Aðeins
þeir sem gefa loforð um að láta
allt slíkt eiga sig eru endurráðnir.
Á karabísku eyjunni Haiti, fá-
tækasta svæði hins vestræna
heims, framleiðir bandaríska fyrir-
tækið Spalding m.a. hafnabolta.
Boltarnir eru auglýstir sem óvenju
góðir, vegna þess að þeim er
handdýft í ákveðin efni. Ekki er
þó minnst á konurnar á Haiti sem
endast stutt í starfinu, þar sem
efnin eru mjög eitruð. Fyrir. þetta
fá konurnar 10 sent (6 krónur) á
tímann, ef þær ná að fylla kvót-
ann. Annars bara 5 sent sem er
mun algengara tímakaup.
Á Costa Rica framleiðir banda-
ríska fyrirtækið Dole banana. I
störfin eru ráðnir fátækir Costa
Rica búar. Til að halda banönunum
gulum og fallegum fyrir kaupendur
er eitrað (DBCT) plast breitt yfir
þá til að bægja skordýrum frá. Um
2.000 karlmenn þar í landi sem við
þetta hafa unnið eru nú ófijóir og
margir þjást af maga-, lifrar-, húð-
og lungnakrabbameini.
Fyrirtækið Nike framleiðir nú
alla íþróttaskó sína utan Bandaríkj-
anna. Árið 1992 greiddi fyrirtækið
körfuboltahetjunni Michael Jordan
20 milljónir dollara fyrir að auglýsa
skóna. Sama ár borguðu þeir 15
þúsund starfsmönnum verksmiðj-
anna í Indónesíu alls 5 milljónir
dollara í árslaun.
{ Brownsville í Texas, á landa-
mærum Mexíkó og Bandaríkjanna,
er sjúkdómurinn anencephaly („án
heila“) algengur. Þar fæðast nú
börn með margskonar galla, m.a.
heilalaus. Sjúkdómurinn er rakinn
til efnisins Xylene sem sturtað er
í Rio Grande-ána af stórfyrirtækj-
um eins og General Motors sem
þar reka verksmiðjur. Svona mætti
lengi telja.
Á sama tíma reyna forsetafram-
bjóðendur repúblikana í Bandaríkj-
unum að afla sér vinsælda með því
að vera á móti fóstureyðingum.
„Lífið er dýrmætt" segja þeir og
„Guð blessi Ameriku". Orð sem
hlýja manni um hjartarætur.
ÞÓRDÍS B. SIGURÞÓRSDÓTTIR,
Boulder, Colorado.
Frá Valdimar Guðmundssyni og
Ingva Victorssyni:
Á MYNDINNI eru starfsmenn sem
unnu við byggingu Vífilsstaða-
heilsuhælisins árið 1909. Ekki
GÆBAFLB.\RÁGÓOUVERÐI

1 < * :í-
Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
sínii 567 4844
L
hefur tekist að bera kennsl á alla
sem á myndinni eru og eru þeir
sem telja sig þekkja þá beðnir að
hafa samband við Valdimar Guð-
mundsson í síma 560-2316, eða
Ingva Victorsson í síma 553-3239.
VALDIMAR GUÐMUNDSSON,
byggingaverkfræðingur,
Ríkisspítölum/tæknideild,
INGVIVICTORSSON.
LIST
z
isi
&
W
>
Gallerí
Listhúsinu í Laugardal
Erum vi5 með
bestu gjafavörurnar?
Myndlist - Leirlist
Glerlist - Smíðajárn
Listspeglar - Vindhörpur
F er mingargj afir
Þórdís B.
Sigurþórsdóttir
SP-BILALAN TIL ALLT AÐ 60 MANAÐA
NU VANTAR 0KKUR NYLEGA BILA A STAÐINN - FRIAR AUGLYSINGAR - FRITT INNIGJALD
Kláradu dæmið
með SP»bflaiáni
Með SP-bilalán mní myndmm kaupir
þú bíl sem hæfir greiðslugetu þinni
æ
Sími 588-7200
HÁRMÖGNUN HF
fNissan Sunny LX árg. '95, ek. 19 þ.
km., blár, 5 g., Verð 1.130.000. Ath.
œ skipti.
■g Hyundai Elantra 1,8 GT árg. ‘95. ek.
« 3 þ. km„ sægrænn, sjálfsk., Verð
« 1.340.000. Ath. skipti.
þús., grænn, 5 g., hús, 33" dekk,
álfelgur o.m.fl. Verð 2.300.000. Ath.
skipti.
Mazda 323 4WD St. árg. '95, ek. 20
þús km., hvítur, álfelgur. Verð
1.380.000. Ath. skipti.
MMC L-300 2.4I árg. '91, ek. 21 þús.
km., grár, 5 g., 8m. Verð 1.550.000. Ath.
skipti. Einnig árg. '88, hvítur. Verð
950.000.
Grand Cherokee Ud. Inflnity árg. '94,
ek. 38 þús. km., grár. Einn með öllu.
Verð 3.950.000. Ath. skipti. Áhv. bllalán.
Chrysler Voyager 2,5 Turbo disel
Intercooler árg. '96, ek. 7 þús. km.,
grár, 5 g., 7 manna. Verð 3.100.000.
Ath. skipti. Áhv. bílatán. Nýr kostar um
3,3 millj.
MMC Galant 2,0 GLSI árg. '96, ek. 4
þús. km., dökkgrænn, sjálfsk. Verð
2.060.000. Ath. skipti. Áhv. bllalán. Nýr
kostar um 2,2 millj.
Í ÍLAC Löggiltra Bll KLIDASALA
NYJA BILAHOLUN FUNAHOFÐA V S: 567-2277
1'Í.LAC. LÖGGII.TRA BllKI IDASAl A