Morgunblaðið - 03.05.1996, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 3. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FJÖLMIÐLAR
Mínnkandi tengsl stj órnmálaflokka og dagblaðanna í Noregi
F
|YRIR nokkrum mánuðum
ákvað stjóm Arbeider-
pressunnar í Noregi að
heimila norskum fyrirtækjum að
gerast hluthafar í fyrirtækinu sam-
hliða hlutaíjáraukningu. Hlutabréf-
in mnnu út og aðeins mánuði síðar
hafði einn nýju hluthafanna,
Volkswagen í Noregi, hagnast um
250 milljónir á kaupunum, sam-
kvæmt upplýsingum norska blaðs-
ins Dagens Næríngsliv. Tengslin
við Verkamannaflokkinn hafa
minnkað með árunum og það sama
má reyndar segja um flokkstengsl
norskra blaða almennt.
Norska verkalýðshreyfingin, LO,
á 25% hlutabréfa í Arbeider-press-
unni en starfsmenn fyrirtækja inn-
an A-pressunnar eiga 6,8% af 7,1
milljónar hlutabréfa í fyrirtækinu.
Nokkrir þeirra hafa efnast vel á að
kaupa hlutabréf í sínúm eigin
vinnustað. Aðrir naga sig í handar-
bökin yfír að hafa ekki sett spariféð
í hlutabréfakaup þegar starfsmenn
fengu forkaupsrétt þrívegis á árun-
um 1993-4.
Þessi ævintýralega þróun hófst
árið 1991 er LO veitti 158 milljón-
um króna til að styrkja myndun
hinnar nýju A-pressu eftir mörg
mögur ár. í framhaldinu var útgáfu
„uokkurra dagblaða hætt og nokkutf-
hundruð starfsmanna misstu vinn-
una. Gengið var hart fram í að
breyta ímynd fyrirtækisins bæði inn
á við og út á við og árangurinn lét
ekki á sér standa.
Nýir samstarfsaðilar komu til
sögunnar og A-pressan losnaði
smám saman við þyngsli fortíðar
og stimpill flokkstengsla við Verka-
mannaflokkinn varð ekki eins áber-
andi. Aðeins sjö árum eftir að fyrir-
tækið var sett á stofn hafði þegar
náðst einstaklega góður árangur.
Árið 1994 var velta fyrirtækisins
1,8 milljarðar norskra króna og
hagnaðurinn 72 milljónir. Fyrstu
átta mánuðina í fyrra var hagnaður-
inn 60 milljónir.
Verðmæti hlutabréfa í Arbeider-
pressen hefur meira en fimmfaldast
á tveimur árum. 20 króna hlutur
var í desember á síðasta ári 80
króna virði og í lok janúar kominn
í 115 krónur. I öllum tilvikum í
þessari samantekt er miðað við
norskar krónur. Á verðbréfamark-
aði er það mat manna að slíkur
hlutur geti auðveldlega farið í
160-180 krónur og að A-pressan
muni í náinni framtíð verða skráð
á hlutabréfamarkaði, en það er
nokkuð sem hefði verið Ijarlægt
fyrir nokkrum árum.
Samvinna
og samhæfing krafta
Lykillinn að hugsun og skipulagi
fyrirtækisins eru ritstjómarskrif-
stofurnar í Ósló, APOR. Hin mörgu
litlu og dreifðu blöð fyrirtækisins
geta ekki fylgst með öllu. Með
ákveðinni samhæfingu kraftanna
og samvinnu hefur tekist að breyta
þessu og blöðin selja nú hvert öðru
efni undir samræmingu -----------
APOR.
Styrkurinn felst fyrst
og fremst í fréttaskrifum
*af landsmálavettvangi og
dreifíngu frétta frá
APOR til kaupenda. Einnig má
nefna fréttir af norska þinginu,
greinar, heimildaefni ýmiss konar
og fylgirit sem eru tilbúin til prent-
unar, t.d. vandað útvarps- og sjón-
A-pressan eykur
umsvif á norsk-
• ^
um sjonvarps-
og blaðamarkaði
40 0A<!'
lostoi
Dagbladet Finnmarken -
Finmark Dagblad-
Bladet Nordlys-
Fremover-
Lofotposten-
m
r\S

g í
r)
^_/
heimskautsbaugur -»L—f-
i
Avisa
Trondheim —
Malvikbladet
Aura Avis
Tidens Krav
Firda
Firdaposten
Sogn Dagblad-|
Bergenavisen
Hardanger Folkeblad
Rjukan Arbeiterblad
Rogalands Avis
Aust Agder Blad
Telemarkavisa
Bygdeposten
0stlands-Posten
Fremtiden
Nordlands Framtid
Rana Blad
Helgeland Arbeiterblad
Namdals-Avisa
Stjordalens Blad
I—Opdalingen
J pArbeitdets Rett
Oppland Arbeiderblad
Dagningen
(----Hamar Arbeiderblad
' j—Glámdalen
j- Romerikes Blad
— Arbeiderbladet
l ’-Akerhus Amtstidende
I ’—0vre Smaalenene
‘----Demokraten
Halden Arbeiderblad
Sarpsborg Arbeiderblad
Moss Dagblad
ímynd gömlu
flokksblað-
anna breytt
varpsblað vikulega. Þessi þjónusta
og samvinna styrkir eðlilega blöð
A-pressunnar mjög.
Einnig er hægt að panta sérstakt
efni frá þessari fréttamiðstöð og
hafa samvinnu um sérhæfðara efni.
Sem dæmi um slíkt má nefna að
vínsérfræðingur á einu blaðanna
selur efni sitt víða, annað blað hef-
ur kvikmyndasérfræðing í vinnu
sem af þekkingu skrifar frá kvik-
myndahátíðinni í Cannes og getur
af þekkingu keppt við stóru blöðin
í Ósló.
Stórtækir
á sjónvarpsmarkaði
Þangað til í september á síðasta
ári var A-pressan eingöngu á dag-
blaðamarkaði en þáttaskil urðu
þegar fyrirtækið keypti fjórðung
hlutabréfa í TV2 í Noregi, sem fjár-
magnað er með auglýsingum.
Kaupverðið var 355 milljónir
norskra króna, sem teknar voru að
-------- láni. Markmiðið var aug-
ljóst.
Kaupin voru gerð á
tíma þegar óvíst var hvort
TV2 fengi að halda einka-
. leyfi sínu til auglýsinga í
sjónvarpi eða hvort svæðisbundnum
sjónvarpsstöðvum yrði veittur að-
gangur að markaðnum. A-pressan
ætlaði sér að vera beggja vegna
borðsins, hver sem niðurstaðan yrði.
Árið 1993 hafði fyrirtækið stofn-
að fjárfestingafyrirtækið Norsk
Lokal TV A/S ásamt Aller. Áætlun-
in var að ná fótfestu og verða stór-
tækir á markaðnum færi svo að
heimilað yrði að fjármagna svæðis-
sjónvörp með auglýsingum. Sam-
hliða stefndu nokkur blöð í eigu
fyrirtækisins að því að þróa traust
fyrirtæki til þess að geta sótt um
ieyfi fyrir svæðissjónvarpi.
Þessi þrefalda sókn skilaði
árangri um miðjan janúar þegar
30 svæðisbundnum sjónvarpsstöðv-
um var heimilað að hefja útsending-
ar. Með einu pennastriki var A-
pressan orðin stærsti aðilinn í
norsku svæðissjónvarpi. Búist er við
að auglýsingavelta þessara stöðva
verði um 350 milljónir króna á ári.
Jafnframt er búist við að hlutirnir
í TV2 haldi verðmæti sínu.
Fjörutíu dagblöð
í A-pressen keðjunni eru nú 40
dagblöð og þar af á fyrir- --------
tækið meira en 90% í 32
þeirra. Fyrirtækið hefur
keypt fjögur dagblöð á
síðustu tveimur árum.
Norsku A-blöðin eru sjálf-
stæð í þeim skilningi að Verka-
mannaflokkurinn á sem slíkur ekki
hlut í þeim. Það segir þó aðeins lít-
inn hluta af sögunni því flokksfélög
úti um landið og svæðisfélög innan
Dagblöð eiga í
sjónvarpsfyr-
irtækjum
verkalýðshreyfíngarinnar eiga hlut í
dreifbýlisblöðunum.
Risinn á norska dagblaðamark-
aðnum er Schibsted, sem á 100%
hlut í Aftenposten og Verdens
Gang. Þessi tvö stærstu dagblöð í
Noregi koma samtals út í 800 þús-
und eintökum á dag, sem er um
30% af norska dagblaðamarkaðnum
daglega. Schibsted á einnig hlut í
stóru svæðisblöðunum í Þránd-
heimi, Bergen, Stavanger og Krist-
iansand. Schibsted á auk blaðanna
bókaútgáfu, rekur alnets-þjónustu
og á í þremur sjónvarpsstöðvum.
Þá keypti Schibsted-hópurinn
49,5% hlut í Aftonblaðinu í Svíþjóð
nýlega, en þau kaup höfðu verið í
undirbúningi í nokkurn tíma.
Dagblöð A-pressunnar, 40 tals-
ins, koma daglega út í samtals 500
þúsund eintökum, mörg blaða fyrir-
tækisins hafa verið í sókn að undan-
förnu.
Þriðji risinn á norskum dagblaða-
markaði er Orkla, sem til skamms
tíma sérhæfði sig í matvörufram-
leiðslu. Orkla Media hefur aðallega
einbeitt sér að dagblöðum í þéttbýl-
inu í grennd við Ósló og á nú frá
28-100% í 14 dagblöðum sem koma
samanlagt út í 400 þúsund eintök-
um daglega.
Flokkstengsl
óljósari
Færri aðilar, en þeim mun stærri,
hafa á síðustu árum eignast meira
í norskum fjölmiðlum og þetta hef-
ur haft áhrif á markmið fjölmiðl-
anna og sjálfstæði.
Þannig seldi Verkamannaflokk-
urinn norski hlut sinn í A-pressunni
í fyrra og í Aftenposten kom fram
í forystugrein breytt afstaða til
Hægri flokksins og hefur það verið
orðað þannig að blaðið hafi sagt
upp hollustu sinni við flokkinn.
Trondheims Arbeideravis breytti
nafni sínu í Avisa Trondheim og
Bergens Arbeiderblad heitir nú
Bergensavisen.
Lýsandi fyrir þessa þróun eru
kaup A-pressunnar á Lofot-posten
á síðasta ári. Svolvær er lítill bær
í Lofoten-eyjaklasanum í Norður-
Noregi. Svæðisblaðið, Lofot-posten,
fagnar í ár aldarafmæli sínu og
alla tíð hefur blaðið haft stöðu sem
sjálfstætt dagblað á hægri vængn-
um. Blaðið hafði á liðnum árum
gengið í gegnum fjárhagslega erfið-
leika sem enduðu með því að A-
pressan keypti fyrirtækið á síðasta
ári. Hinir nýju eigendur lýstu því
yfir að þeir myndu ekki á neinn
hátt skipta sér af ritstjórnarefni
blaðsins.
Óvissa ríkti um hvernig lesendur
blaðsins myndu bregðast við eig-
endaskiptunum, en nú að nokkrum
mánuðum liðnum, hefur blaðið
treyst sig í sessi og kemur út í um
11 þúsund eintökum daglega.
Óvissa ríkti einnig meðal starfs-
manna, en blaðið hafði alltaf verið
í eigu heimamanna. Breytingin varð
því mikil þegar stórfyrirtæki í tvö
--------- þúsund kílómetra fjar-
lægð var orðið eigandi að
útgáfunni.
Helstu keppinautar
blaðsins í Svolvær höfðu
rás verið tvö
i aranna
blöð A-pressunnar á „meginland-
inu“, Fremover í Narvik og Nord-
iands Fremtid i Bodö, sem bæði
hafa skrifstofur í Lofoten. Nú eru
þessi blöð öll gefin út af sama aðila.
MTV3 á
alnetinu
MTV3 sjónvarpsstöðin hóf nýlega
útsendingar á nýrri alþjóðlegri rás
á alnetinu í samvinnu við Telecom
Finland. Er að hluta til.um að ræða
efni sem framleitt er sérstaklega
fyrir þessar útsendingar og fyrsta
mánuðinn verða einnig fréttatímar
ITN World News sendir út beint
níu sinnum á dag.
MTV3 mun vera fyrsta sjón-
varpsfyrirtæki í Evrópu sem tekur
upp útsendingar allan sólarhringinn
á alnetinu. í fréttatilkynningu
stöðvarinnar kemur fram að samið
hefur verið við höfunda efnis og
framleiðendur um greiðslur fyrir
efnið á alnetinu.
Byijað var að senda út efni af
myndböndum á alnetinu í tilrauna-
skyni í nóvember sl. og segir
Telecom Finland að tekist hafi að
bæta mjög mynd- og hljómgæðin.
Slóði MTV3 á alnetinu er
http://www.mtv3.fi.
Financial Times
Störfum
fækkað
TEKJUR breska blaðsins Financial
Times hafa farið minnkandi að und-
anförnu - og hefur stjórn þess nú
gert áætlun um samdrátt í útgjöld-
um og endurskipulagningu. Fækk-
að verður um alls 30 manns á rit-
stjórn og fjárfest í nýrri tækni og
endurþjálfun.
Robin Pauley, einn af ritstjórum
blaðsins, sagði að breytingarnar
væru nauðsynlegar til að bregðast
við „sívaxandi samkeppni á innlend-
um og erlendum mörkuðum". Um
170 blaðamenn, sem eru félagar í
breska blaðamannafélaginu, sam-
þykktu að lýsa vantrausti á Pauley
og staðgengil hans, Andrew Gow-
ers. Óljóst var hvort gripið yrði til
annarra aðgerða gegn niðurskurð-
inum.
Öllum föstum Ijósmyndurum
blaðsins, sex talsins, verður sagt upp
og verða myndir framvegis keyptar
af lausamönnum og sérstökum þjón-
ustufyrirtækjum á því sviði.
Black kaupir
öll hlutabréf
í Telegraph
HOLLINGER-samsteypan, sem er
í eigu kanadíska fjölmiðlajöfursins
Conrad Black, hefur i hyggju að
ná að nýju fullum yfirráðum yfir
útgáfufyrirtækinu Telegraph PLC
í Bretlandi með því að kaupa til
baka hlutabréf annarra hluthafa.
Hollinger hefur aðsetur í Toronto
í Kanada en ræður yfir um 64% af
hlutabréfum Telegraph. Fyrirtækið
hefur boðið hluthöfum 560 pence
eða 8,45 dollara fyrir hvert hluta-
bréf sem er umtalsvert hærra verð
en núgildandi markaðsverð. Sam-
kvæmt því er félagið metið á um
763 milljónir sterlingspunda. Holl-
inger lýsti því yfír að það byggist
við því að hlutafjárkaupin yrðu um
garð gengin um miðjan júlí. Black
keypti útgáfulyrirtækið, sem gefur
út Daily Telegraph og The Sunday
Telegraph, árið 1986 en seldi að
nýju nokkurn hluta bréfanna á
hlutabréfamarkaði árið 1992.
News International og PA
Smáauglýsingar
blaðanna á alnetið
London. Reuter.
NEWS International Plc, fjölmiðlafyrirtæki
Ruperts Murdochs, hóf nýlega samstarf við
bresku fréttastofuna Press Associátion, PA,
með það að markmiði að bjóða dagblöðum
að birta smáauglýsingar á alnetinu. Velta
smáauglýsingamarkaðarins breska er um 1,5
milljarðar punda á ári, um 150 milljarðar
króna.
Nýja þjónustan verður nefnd Classified
Link UK og geta blöðin sent allar smáauglýs-
ingar sínar inn á sérstaka miðstöð eða gagna-
banka hjá aðalstöðvum PA í London. Fólk
sem leitar að vinnu eða vill kaupa bíl getur
% notað leitarorð til að flakka um bankann.
Nafn viðkomandi blaðs verður birt með aug-
lýsingunni og geta viðskiptavinir annaðhvort
notað alnetsþjónustu blaðsins eða aðra net-
þjónustu.
Blöðin munu greiða áskriftargjald en að
auki verður greitt sérstaklega fyrir hveija
auglýsingu sem birt verður. Blaðið mun síð-
an geta ákveðið sjálft hvort það krefur not-
endur um greiðslu fyrir þjónustuna.
Sagt er að kosta muni 3 til 5 milljónir
punda, 300 til 500 milljónir króna, að setja
Classified Link UK á laggirnar. Smáauglýs-
ingar eru mikilvægasta tekjulind margra
dagblaða og er fullyrt að þau muni eiga mjög
auðvelt með að nýta sér þessa nýjú mögu-
leika. Búist er við því að á næstu árum
muni aukin umsvif á alnetinu valda því að
þar verði til stór markaður fyrir smáauglýs-
ingar og geti þær orðið ein af fyrstu tekjulind-
um nýju þjónustufyrirtækjanna sem bjóða
aðgang að netinu, að sögn Leslie Fintons,
talsmanns News International.