Morgunblaðið - 04.05.1996, Blaðsíða 1

• Síðbúinn heiður uppreisnarmanns/2
• Fæðing sköpunarinnar/4
• Picasso og mannamyndir/5
MENNING
LISTIR

PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996 BLAÐÍ I
Ljóðskáld
síður
þunglynd
London. Reuter.
LJÓÐSKÁLD eru galnari en rithöf-
undar og leikskáld en þeim er hins
vegar ekki eins hætt við þunglyndi
og hinum tveimur síðarnefndu hóp-
um, að sögn bresks geðlæknis,
Felix Post að nafni. Post þessi birti
grein í The Brítish Journal of
Psychiatry fyrir nokkrum dögum,
þar sem hann getur sér til að
ástæðan sé sú hvernig ljóðskáldin
beiti ímyndunaraflinu.
Grein Posts er niðurstaða úr
rannsókn sem hann gerði á ævi-
sögum 100 þekktra breskra og
bandarískra skálda. Hann hefur
áður gert rannsókn sem leiddi í
ljós að rithöfundar eiga við meiri
geðræn vandamál að stríða en
aðrir hópar, t.d. stjórnmálamenn
eða vísindamenn. Ljóðskáld heyra
hins vegar ekki undir þennan hóp.
Hann bendir á að þrátt fyrir
geðsveiflur og geðhvarfasýki ljóð-
skálda, séu ljóðskáld langlífari en
önnur skáld. Aðeins 31% ljóðskáld-
anna í könnuninni voru alkóhólist-
ar. en 54% leikskáldanna.
Skriftir virðast tengjast geðræn-
um vandamálum ótjúfanlegum
böndum samkvæmt rannsókn
Posts. Geðveiki og þunglyndi varð
vart hjá 80% ljóðskálda, 80,5%
skáldsagnahöfunda og 87,5% leik-
skálda.
Post getur sér til að munurinn
á ljóðskáldum og öðrum rithöfund-
um liggi í ólíkum þankagangi. Rit-
höfundar og leikskáld einbeiti sér
fyrst og fremst að örlögum manna
og kafi djúpt ofan í sálarlíf persóna
sinna. Ljóðskáld lýsi hins vegar
fyrst og fremst trúarlegum
skoðunum og ást.
„ Vánská hefur verið
boðið að koma aftur“
Lifí salt-
fískurinn
LÍFIÐ ER saltfiskur heitir sýning
í Listasafni íslands á veggmyndum
Jóhannesar Kjarvals í Landsbank-
anum sem hann málaði árin
1924-25. Viðfangsefni veggmynd-
anna er sjósókn og fiskvinnsla en
ein þeirra, Saltfiskstöflun, er talin
vera eitt af öndvegisverkum ís-
lenskrar myndlistar. Á sýningunni
verða einnig sýnd frumdrög Kjarv-
als að veggmyndunum sem nýlega
fundust í Stýrimannaskólanum í
Reykjavík. Áð auki er merkilegu
þriggja ára skeiði á ferli Kjarvals
gerð skil en árin 1934-36 tók hann
upp þráðinn frá veggmyndunum
og málaði fjölda mynda með salt-
fiskinn að meginþema, saltfiskinn
og konuna. Hér að ofan sést ein
þessara mynda, Kona og saltfisk-
ur. Nánar er fjallað um sýninguna
á bls. 4 í menningarblaðinu.
RUNÓLFUR Birgir Leifsson,
framkvæmdastjóri Sinfóníuhljóm-
sveitar Islands, segir að ummæli
Osmos Vánská, fráfarandi aðal-
stjórnanda hljómsveitarinnar, þess
efnis að honum hafi ekki verið
boðið að snúa aftur sem gesta-
stjórnandi hljómsveitarinnar í
framtíðinni virðist vera á misskiln-
ingi byggð. Lét Vánská orð þessi
falla í viðtali í Morgunblaðinu á
dögunum.
„Fyrir nokkrum mánuðum bauð
ég Vánská oftar en einu sinni að
velja sér tvenna eða þrenna tón-
leika til að stjórna á næsta starfs-
ári, auk þess sem ég óskaði eftir
því að hann héldi áfram að stjórna
hljómsveitinni í hljóðritunum fyrir
BIS. Hafnaði hann þá alfarið að
taka þátt í að hljóðrita með hljóm-
sveitinni og sagði jafnframt að
hann myndi a.m.k. vilja láta næsta
vetur líða áður en hann kæmi aft-
ur til að stjórna á tónleikum," seg-
ir Runólfur.
Kveðst framkvæmdastjórinn
hafa ítrekað boð sitt nú í kjölfar
umræddra ummæla en þá hafi
Vánská svarað því til að hann
hefði engan tíma aflögu næstu tvö
árin. „Bauð ég honum þá að
stjórna Sinfóníuhljómsveit Islands
á tvennum til þrennum tónleikum
starfsárið 1998-99 og tók hann
því ekki fjarri.“
Runólfur Birgir Osmo
Leifsson VánskS
Runólfur kveðst vilja nota tæki-
færið og þakka Osmo Vánská fyr-
ir vel unnin störf á undanförnum
þremur árum. Hann hafi tekið við
hljómsveitinni í örum listrænum
vexti, þegar Petri Sakari lét af
störfum, og haldið starfinu áfram
með miklum sóma. „Von okkar
er því sú að Osmo Vánská og Sin-
fóníuhljómsveit íslands eigi eftir
að vinna meira saman í framtíð-
inni.“
Horfst í augu við
raunveruleikann
ÍRSKA Nóbelsskáldið Seam-
us Heaney hefur gefið út
nýja ljóðabók, sm nefnist
„The Spirit Level“. Þar horf-
ist Heaney í augu við vanda
Ijóðlistarinnar eigi hún að
vera trú slagkrafti hins ytra
raunveruleika og jafnframt
sýna hinum innra manni
skilning.
í dómi í The Sunday Times
um síðustu helgi er farið lof-
samlegum orðum um bókina.
Segir þar að Heaney takist
mjög vel upp þegar hann
fjalli um Irland. Hann stilli
ofbeldi nútímans upp við hlið
friðar fortíðarinnar. Vöru-
bíll hlaðinn sprengiefni, sem
springur á strætisvagnastöð
Ný ljóðabók
eftir Seamus
Heaney
í Belfast, minni hann á
kolabílinn úr saklausri
æsku hans.
Oft undir þrýstingi
Héaney hefur oft verið
undir þrýstingi að taka upp
málstað írska lýðveldis-
hersins, en svarað því til
þegar hann er beðinn að
skrifa eitthvað „fyrir þá“
að hann skrifi aðeins „fyrir
sjálfan sig“.
Gagnrýnandi The Times
tekur kafla úr ræðunni, sem
Heaney flutti þegar hann
tók við bókmenntaverðlaun-
um Nóbels 1995, sem dæmi
um það hlutverk, sem Hean-
ey gegni á írlandi.
I ræðunni greindi hann
frá mögnuðu augnabliki í
sögu Norður-írlands. 1 jan-
úar 1976 stöðvuðu grímu-
klæddir menn með alvæpni
ltila rútu með verkamönnum
innanborðs. Verkamönnun-
um var stillt upp við vegar-
kantinn.
„Eru einhverjir katólikk-
ar á meðal ykkar,“ spurði
einn hinna grímuklæddu.
Svo vildi til að þcir voru all-
Seamus Heaney.
ir mótmælendur nema einn og álykt-
uðu verkamennirnir því sem svo að
grímuklæddu mennirnir væru
herskáir mótmælendur, sem ætluðu
að myrða eina katólikkann meðal
þeirra í hefndarskyni. Katólikkinn
ætlaði að gefa sig fram þegar hann
fann mótmælandann sér við hlið taka
þéttingsfast í hönd sína til að gefa
til kynna að hann ætti ekki að hreyfa
sig og hann yrði ekki svikinn. Katól-
ikkinn gaf sig hins vegar fram og
var ýtt til hliðar um leið og mennirn-
ir, sem reyndust ekki mótmælendur
heldur útsendarar Irska lýðveldis-
hersins, hófu skothríð og myrtu hina
verkamennina.
Heaney sagði sögu þessa ekki út
i bláinn heldur til að árétta að „fæð-
ing þeirrar framtíðar, sem við
þráum“ væri fólgin í handtakinu,
sem katólikkinn fann fyrir, enekki
í skothríðinni, sem fylgdi.
„[Heaney] segir það ékki, en líta
mætti á þetta sama handtak sem
merki skáldskapar hans, áþreifan-
legs, fulls af því hugrekki, sem lilut-
leysi fylgir, og krafti endurlausnar-
innar,“ skrifar Carey.