Morgunblaðið - 08.05.1996, Side 22

22 MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Hin endan-
lega áskorun
Kristján Jóhannsson tenórsöngvarí spreytir sig í fyrsta
sinn á hlutverki söguhetjunnar í meistaraverki Gius-
eppe Verdis, Otello, á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar
^ *
Islands á morgun og laugardag. I samtali við Orra
Pál Ormarsson kveðst kappinn fínna sig vel í hlut-
verkinu, sem ku skilja sauðina frá höfrunum, og von-
ar að hann verði framtíðar Otello veraldar.
OTELLO, hinn blakki Márahöfð-
ingi Verdis, er draumahlutverk
flestra tenórsöngvara_ — hin
endanlega áskorun. í hinum
harða heimi óperunnar eru því margir
kallaðir en fáir útvaldir. Skyldi Kristján
Jóhannsson, sem þreytir frumraun sína í
hlutverki Otellos í konsertuppfærslu Sin-
fóníuhijómsveitar íslands í Háskólabíói á
morgun, vera einn þeirra?
„Það eru flestir sammála um að Otello
sé meistaraverk Verdis,“ segir Kristján.
„Ég er búinn að þreifa á verkinu, ef svo
má að orði komast, í eitt og hálft ár og
það hefur verið ótrúleg iífsreynsla. Ég
finn mig líka alveg rosalega vel í hlutverk-
inu — eiginlega betur en ég bjóst við,
bæði tilfinningalega og tónlistarlega. Ég
vona því að ég verði framtíðar Otello
veraldar.“
Sagt hefur verið að Otello skilji á milli
feigs og ófeigs í óperuheiminum. Tenór-
söngvarar bíði því í lengstu lög með að
takast hlutverkið á hendur. „Hlutverk
Otellos er svo krefjandi að menn þora
yfirleitt ekki að spreyta sig á því fyrr en
þeir eru orðnir fullþroskaðir sem söngvar-
ar. Mér finnst menn yfirleitt bíða of lengi.
Vissulega er mikilvægt að hafa vald á
hlutverkinu, bæði hinni andlegu og tón-
listarlegu hlið þess, en það skiptir hins
vegar ekki minna máli að vera ferskur
og vel á sig kominn. Margir söngvarar
dala eftir fímmtugt þegar raddir þeirra
fara að slitna og þá er um seinan að glíma
við Otello. Ég er því ekki í minnsta vafa
um að tímasetning mín sé hárnákvæm."
Á svið í nóvember
Máli sínu til stuðnings nefnir Kristján
Placido Domingo. „Hann var á svipuðum
aldri og ég, ef ekki yngri, þegar hann
byijaði á Otello. Hann er reyndar ekki
álitinn hafa þessa dæmigerðu Otello-rödd
— er miklu lýriskari en ég — en er engu
að síður meistari síðustu tuttugu ára í
þessu hlutverki. Það stafar af því að
hann hefur svo margt annað til að bera.“
Þótt tónleikamir í Háskólabíói séu stór
áfangi á listamannsferli Kristjáns Jó-
hannssonar eru jjeir aðeins lognið á und-
an storminum. I nóvember næstkomandi
þreytir hann frumraun sína í
sviðsuppfærslu á Otello í Bo-
logna á Ítalíu. Ungur Þjóðveiji,
Christian Thielemann, verður
þar við stjórnvölinn. „Hann er
nokkurs konar ungur von
Karajan og Þjóðveijar binda
miklar vonir við hann. Það get ég vel
skilið, enda er hann alveg magnaður lista-
maður.“
Þá var gengið frá því á dögunum að
Kristján syngi hlutverkið í Vínaróperunni
undir stjórn hins heimskunna Claudios
Abbados starfsárið 1998-99. „Þetta er
mikill heiður enda er langt síðan aðrir
söngvarar en Placido Domingo hafa sung-
ið Otello þarna, nema í forföllum. Eg
tylli vart fæti á jörð.“
Kristján segir þetta til vitnis um það
að hann hafi úr fleiri kræsilegum tilboðum
að moða í seinni tíð. Sem bendi til þess
að óperuheimurinn sé sífellt að átta sig
betur á íslendingnum. „Ég hef þurft að
þola það að vera í skugga þessara þriggja
stóru tenóra [Domingos, Pavarottis og
Carreras] en nú bendir margt tii að minn
tími sé að koma.“
Harmleikur
Otello er harmleikur um samnefndan
blakkan^ Márahöfðingja sem ríkir yfir
Kýpur. Á hann láni að fagna, þar til Iago,
afbrýðisamur undirmaður hans, bruggar
honum launráð. Sogast Desdemona,
eiginkona Otellos, og hinn ærulausi Kass-
íus inn í hringiðu voveiflegra atburða og
svikamylla Iagos nær hámarki þegar
Otello, ær af afbrýðisemi, ræður konu
sinni bana. Höfðinginn kemst að hinu
sanna — en um seinan og hann sviptir
sig lífi, rúinn ást og æru.
Giuseppe Verdi (1813-1901) er af
mörgum álitinn mesti snillingur óperu-
bókmenntanna en óperur hans, 27 tals-
ins, eru flestar stórbrotin leikhúsverk
hlaðin dramatískri spennu. Má þar nefna
Rigoletto, II Trovatore, La Traviata,
Grímudansleikinn, Vald örlaganna, Don
Carlos og Aida, auk hinna síðbúnu meist-
araverka Otello og Falstaff.
Margir álitu að Aida (1871) og Sálu-
messa (1874) yrðu hinstu þrekvirki Ver-
dis, enda kvaðst hann hafa „lokað bók-
haldi“ sínu, kominn á sjötugsaldur. Það
fór á annan veg. Um nokkurt skeið hafði
tónskáldið þó hljótt um sig en í kjölfar
matarboðs í Mílanó sumarið 1879 fóru
hjólin að snúast á ný. Til umræðu var
óperutexti sem Arrigo nokkur Boito hafði
unnið upp úr Othello Shakespeares. Verdi
var vakinn af værum blundi og í nóvem-
ber sama ár hafði hann fengið texta þenn-
an í hendur.
í fyrstu óttuðust menn að meistarinn
hefði lagt verk Boitos til hliðar en bréfa-
skrif hans frá árinu 1880 benda á hinn
bóginn til þess að Verdi hafi þá þegar
verið farinn að leggja drög að nýrri óperu.
Næstu árum eyddi hann að mestu í að
endurskoða eldri verk, þeirra á meðal
Don Carlos og það var ekki fyrr en vorið
1884 að skriður komst á Otello.
Verdi lauk við verkið í þremur lotum.
Stóð sú fyrsta stutt því sumarið 1884
hætti hann tónsmíðum í fússi, þar sem
hann frétti að Boito hefði lýst því yfir
opinberlega að hann hefði viljað
semja óperuna sjálfur. Voru
þær fréttir á misskilningi
byggðar en Boito þurfti engu
að síður að leggja sig í líma til
að sannfæra Verdi um að hann
væri rétti maðurinn í verkið.
Önnur lotan stóð frá desember 1884 til
apríl 1885, þegar óbærilegur hiti og
„óheyrileg leti“ báru meistarann ofurliði.
Hápunktur ítalskra óperubókmennta
Verdi lauk við tónsmíðarnar í október
sama ár en hélt áfram að nostra við óper-
una fram á haustið 1886. Otello var loks
frumsýnd í La Scala í febrúar 1887, tæp-
um átta árum eftir matarboðið góða.
Samstarfí Verdis og Boitos var þó ekki
lokið því sex árum síðar var Falstaff, sem
jafnframt er byggð á verki Shakepeares,
frumsýnd á La Scala. Eru þessar tvær
óperur ekki einungis taldar bestu „Sha-
kespeare-óperur“ sem samdar hafa verið
heldur jafnframt hápunktur ítalskra
Margir kallað
ir en fáir út-
valdir
Morgunblaðið/Sverrir
„ÉG FINN mig alveg rosalega vel í hlutverkinu — eiginlega betur en ég bjóst
við, bæði tilfinningalega og tónlistarlega," segir Kristján Jóhannsson um hið
ögrandi hlutverk Otellos.
óperubókmennta. Sagt hefur verið að Arr-
igo Boito sé eini textahöfundurinn sem
hafi verið Verdi samboðinn. Undir það
tekur Kristján Jóhannsson. „Það er fyrst
þegar Verdi fer að vinna með Boito að
hann fær almennilegan texta til að gæla
við. Textinn í Otello er reyndar mikið stytt-
ur frá leikriti Shakespeares en Boito hefur
gert þetta alveg óþyrmilega vel. Persón-
urnar sem hann mótar hæfa þessari stór-
kostlegu tónlist fullkomlega, ekki bara
Otello heldur einnig Iago og Desdemona.“
Kristján hefur sungið í flestum helstu
verkum Verdis víðsvegar um
heim. Nú síðast II Trovatore í
nýstárlegri uppfærslu Hans Neu-
enfels í Berlín. Hann skortir því
ekki samanburð. „Textinn í því
verki er óttalegt sull, ef svo má
að orði komast, miðað við Otello.
Það er mjög erfitt að vinna úr honum og
finna einhvem rauðan þráð í verkinu —
sagan kemur og fer á víxl. Söguþráðurinn
í Otello og Falstaff er mun heilsteyptari
og það er miklu skemmtilegra að vinna
slíkar óperur."
Mörg járn í eldinum
Kristján hefur sem endranær mörg
járn í eldinum — er fullbókaður langt
fram í tímann. Hefur hann meðal annars
samið um að syngja í 2-3 óperum á ári
við Metropolitan-óperuna fram til ársins
2002. Þá syngur hann í Turandot á Pucc-
ini-hátíð á Ítalíu í sumar og í Aida á fornu
grísk-rómversku leiksviði undir berum
himni á Sikiley. Verður þeirri sýningu
sjónvarpað um víðan völl. Þá standa fyrir
dyrum sýningar á II Trovatore og Aida í
Vín og Samson og Dalila eftir Saint-Sáens
og Trúðnum eftir Leoncavello í Hamborg,
auk þess sem líklegt er að Kristján stígi
á nýjar og endurbættar fjalir Covent Gard-
en, þegar það sögufræga hús opnar að
nýju eftir breytingar haustið 1998. „Hver
veit nema það verði í Otello?“
En Kristján Jóhannsson verður ekki
einn í sviðsljósinu annað kvöld. Á tónleik-
unum er valinn maður í hveiju rúmi.
Sópransöngkonan Lucia Mazzaria, sem
syngja mun Desdemonu, hefur
sungið hlutverkið í flestum
helstu óperuhúsum heims og
segir Kristján vart völ á betri
Desdemonu í dag. „Það er mik-
ill fengur í henni fyrir íslenska
tónlistaráhugamenn. “
Ber hann bandaríska barítonsöngv-
aranum Alan Titus, sem syngja mun hlut-
verk Iagos í fyrsta sinn, jafnframt vel
söguna. Þar fari mikið efni. Meðal ann-
arra söngvara í uppfærslunni má nefna
Antonio Marceno, Alinu Dubik, Loft Érl-
ingsson, Jón Rúnar Arason og Sigurð
Skagfjörð Steingrímsson, auk þess sem
Kór íslensku óperunnar verður í stóru
hlutverki. Hljómsveitarstjóri er Rico Sacc-
ani. Tónleikarnir á morgun, fimmtudag,
hefjast kl. 20 og verða síðan endurteknir
á laugardag kl. 17. Allur ágóði af fyrri
tónleikunum rennur í sjóð um byggingu
tónlistarhúss en þeim síðari er ætlað að
styrkja uppbygginguna í kjölfar náttúru-
hamfaranna miklu á Flateyri.
Hefur verið
ótrúleg lífs-
reynsla