Morgunblaðið - 08.05.1996, Side 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
„ Morgunblaöið/Asdís
WILLIAM Harper og Kjartan Olafsson.
AÐSEIMDAR GREINAR
Frestun
framkvæmda
við Elliðaár
FÁTT er skemmtilega en heyra
nýja tónlist og þá helst tón-
list sem krefst heilabrota og
hugsunar. Það má þó ekki vanmeta
aðgengilega tónlist, sem getur verið
fullt eins innihaldsrík og margt
steypuverkið. í kvöld verða raftón-
leikar á Sólon íslandus sem liður í
tónlistarhátíðinni ErkiTíð þar sem
þessi tvö sjónarmið rekast á; annars
vegar tónlist sem aðgengilegt
tjáningarform og á hinn bóginn
„akademísk" tónlist; tónlist sem
krefst þekkingar og innsæis til að
grípa. Til að einfalda málið má segja
að bandaríska tónskáldið William
Harper, sem er sérstakur gestur
hátíðarinnar, sé fulltrúi fyn-nefndu
stefnunnar, en Kjartan Ólafsson
hinnar síðarnefndu, en báðir eiga
þeir verk á tónleikunum í kvöld.
ErkiTíð er tónlistarhátíð sem
helguð er nýrri tónlist, íslenskri sem
erlendri, en hún var fyrst haldin á
Sólon íslandus 1994. Þá var megin-
þemað íslensk raftónlist í 50 ár, en
að þessu sinni er aðalstefið íslensk
samtímatónlist og ný erlend tónlist;
í fréttatilkynningu segir að litið
verði til beggja átta og „landslagið
borið saman í tónum og tali“.
Miðja vegu á milli
popptónlistar og
alvarlegrar tónlistar
William Harper starfar sem list-
rænn stjórnandi Artco-tónlistarleik-
hússins í Chicago og er gestapró-
fessor í tónlist við Art Institue of
Chicago. Á meðal verka hans eru
óperurnar Crimson Cowboys, Snow
Leopard, Peytoe Roadkill og Cook-
ing the World, en svíta byggð á
hljóðfæratónlist úr þremur síðast-
nefndu óperunum verður flutt á
Sólon íslandus í kvöld. Harper hefur
einnig samið tónlist fyrir leikhús,
söngleikjatónlist, tónlist fyrir dans-
ara og kvikmyndatónlist.
Kjartan Ólafsson lauk prófi í tón-
smíðum frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík, stundaði síðan nám í
raftónlist í Hollandi og frá 1984 til
1996 stundaði hann nám við Sibel-
iusar-akademíuna í Finnlandi. Þeir
Kjartan og Harper eru ólík tón-
skáld, ekki aðeins sakir þjóðernis,
heldur er tónlist Harpers aðgengi-
leg, eða eins og Kjartan lýsir henni
í upphafi spjalls við þá tvo, „miðja
vegu á milli popptónlistar og alvar-
legrar tónlistar", lýsing sem Harper
virðist ekki fullsáttur við, en Kjartan
segist aftur á móti ekki semja ýkja
aðgengilega tónlist að eigin mati.
Leit að samnefnara
William Harper segir að það sé
sterk hreyfing í þá átt í Bandaríkj-
unum að finna samnefnara milli
dægurtónlistar og þyngri tónlistar,
„tónskáld eru ekki beinlínis að skrifa
popptónlist, en láta hana hafa áhrif
á það sem þeir eru að skrifa, eins
konar síðrokk“.
Kjartan, sem andmælir iðulega
Harper í spjalli okkar, segist líta svo
á að með því að fella tónlist sína
að smekk almennings séu menn að
Litið til
beggja
Tónlistarhátíðin ErkiTíð
hófst á sunnudag og í
kvöld verða raftónleikar
þar sem meðal annars
verður flutt verk eftir
sérstakan gest hátíðar-
innar, bandaríska tón-
skáldið William Harper.
Arni Matthíasson hitti
Harper að máli og
Kjartan Olafsson, tón-
skáld og skipuleggjanda
hátíðarinnar, og komst
að því að þeir eru ósam-
mála um margt viðkom-
andi tónlist.
gefast upp fyrir markaðsöflum.
„Þessi þróun vestan hafs er þegar
hafin hér á landi og hennar sér stað
alls staðar í Skandinavíu, nema á
Finnlandi; þar hafa menn ekki enn
gefist upp,“ segir Kjartan.„Vandinn
sem við er að eiga er sá sami um
allan heim; ef tónskáld semur of
erfiða tónlist vill enginn leika hana
og ef tónlistin er ekki leikin þá er
tónskáldið ekki tfl. Það má því segja
að tónskáld séu í þeirri erfiðu af-
stöðu að verða að taka visst tillit
til áheyrenda án þess að glata sjón-
ar á innihaldinu.“ Harper tekur
undir þetta, en honum þykir ekkert
athugavert við þessa þróun; ekkert
tónskáld semji eða hafí samið í
tómarúmi; öil séu þau að semja fyr-
ir einhverja, hvort sem það er með-
vitað eða ekki.
Gróskan er neðanjarðar
Að sögn Harpers er mikil gróska
í bandarískri tónlist, en gróskan sé
nánast öll neðanjarðar. „Flest tón-
skáld vinna akademískt og sá hópur
er mjög lokaður, samrýndur og
dauður; fastur á áttunda áratugn-
um. Annar hópur leggur stund á
kvikmyndatónlist, og hugmyndarík-
ustu tónskáldin fara gjarnan út í
slíka vinnu, því þau fá færi á að
reyna ótal hugmyndir; geta gert
nánast hvað sem er, en það er viss
galli að um leið og þessi tónlist er
iðulega sú gróskumesta hverfur hún
yfirleitt í bakgrunninn. Þriðji hópur
tónskálda starfar svo í popptónlist;
það getur hver sem er sett upp full-
kominn tölvubúnað og farið að
semja. Þetta hefur vitanlega mikil
áhrif á tónsmíðar, eins og það hafði
áhrif á þróun og grósku í klassískri
tónlist á gullöld hennar þegar annar
hver aðalsmaður lék á hljóðfæri
og/eða samdi tónlist. Vitanlega léku
flestir illa og flest verkanna klén
samsetning, en máli skiptir að þetta
var fólk sem hafði áhuga á tónlist-
inni og varð til þess að það hafði
skilning til að skilja það sem tór.jöfr-
ar eins og Beethoven voru að semja
og að sama skapi hafði tónlistariðk-
an þessara áheyrenda sem Beethov-
en samdi fyrir áhrif á tónsmíðar
hans.
Á áttunda áratugnum var mikið
um að vera í nýrri tónlist í Banda-
ríkjunum, en það var tónlist skrifuð
fyrir þá sem þekktu til tónlistar og
tónlistarsögu og slík þekking var
nauðsyn til að skilja það sem fram
fór. Þessi þekking var aftur á móti
ekki almennt til staðar, ólíkt því sem
var þegar Beethoven var að semja
sín verk svo dæmi sé tekið. í dag
er aftur á móti að skapast þekking-
argrunnur því þeir sem eru að fást
við rafeindapopp og danstónlist eiga
eftir að leita í tónlist sem gefur
meira.“
Harper nefnir einnig að danstón-
list, eða ambient-danstónlist, sem
er mjög vinsæl meðal ungs fólks,
sé á tíðum skammt frá alvarlegri
tónlist. „Það er því nóg að gerast í
tónsmíðum í Bandaríkjunum og það
eina sem vantar er áhorfendur; fólk
vill ekki heyra nýja tónlist, það vill
ekki heyra eitthvað ögrandi."
Litið til beggja átta
Eins og áður sagði eiga þeir Will-
iam Harper og Kjartan Ólafsson
verk á raftónleikum kvöldsins í Sól-
on íslandus, sem hafa yfirskriftina
Litið til beggja átta, en einnig er á
efnisskránni verk eftir Hilmar Þórð-
arson, Án titils. Beðnir að lýsa verk-
um sínum er William Harper fyrri
til og segist nánast eingöngu semja
fyrir leikhús og því sé erfitt að grípa
eitthvert verk og flytja slitið úr sam-
hengi. Hann hafi því sett saman
svítur úr leikhústónlist og óperum
sínum. Peyote Roadkill, sé rafeinda-
ópera sem gerist í suðurhluta
Bandaríkjanna, Snow Leopard sé
byggð á kynnum Bandaríkjmanns
af tíbetskum guðum og Cooking the
World fjalli um tvo matreiðslumenn
sem eru einir eftir í heiminum.
Kjartan segir að sitt verk, Summ-
ary: Three Worlds According to
One, sé sett saman úr hlutum úr
öllum sínum verkum frá 1984 til
1994; eins konar yfirlit um það sem
hann hafí fengist við, „og það er
ekki aðgengileg tónlist,“ ieggur
hann áherslu á að lokum.
BORGARRÁÐ Reykjavíkur
hefur lýst áhyggjum sínum vegna
áætlana Vegagerðar ríkisins um
frestun framkvæmda við breikkun
Vesturlandsvegar. í
sérstakri yfirlýsingu,
sem samþykkt var
samhljóða í borgar-
ráði 30. apríl sl, er
varað við hættu-
ástandi sem skapast
vegna þessarar frest-
unar.
Þegar framkvæmd-
um lýkur í haust nær
breikkunin vestur fyr-
ir Elliðaár en ekki að
gatnamótum við Sæ-
braut. Við það skap-
ast bráðabirgða-
ástand, sem hefði átt
að vara í eitt ár sam-
kvæmt Vegaáætlun
1994,_en mun nú vara mun leng-
ur. I yfirlýsingu Borgarráðs
Reykjavíkur er varað við þessu
ástandi út frá öryggisástæðum og
því lýst yfir, að þetta ástand sé
með öllu óviðunandi. Jafnframt er
skorað á yfirvöld samgöngu- og
fjármála að sjá til þess að úr þessu
verði bætt með auknum fjárfram-
lögum.
Niðurskurður
framkvæmdaátaks 35%
Nokkuð hefur verið rætt og rit-
að að undanförnu í fjölmiðlum um
þetta mál, bæði um frestun á
Hér í borginni er um-
ferðarálag og slysa-
hætta mest, segir
Gunnar Jóhann
Birgisson, og þar af
leiðandi óviðunandi að
borgin búi að stóriega
skertu vegafé.
framangreindum framkvæmdum
og um niðurskurð vegaáætlunar.
Við afgreiðslu fjárlaga um síðustu
áramót var ljóst að um verulegan
niðurskurð yrði að ræða á vega-
áætlun. Almenn verkefni voru
skorin niður um 17% og svokölluð
framkvæmdaátaksverkefni um
35%. Þegar þessi niðurskurður
varð ljós sendu sveitarstjórar á
höfuðborgarsvæðinu áskorun til
ríkisstjórnarinnar um að ákvörðun
þess yrði endurskoðuð.
Niðurskurðurinn er sérstaklega
bagalegur fyrir Reykjavík vegna
þess að stór hluti af breikkun
Höfðabakka og Miklubrautar er
undir liðnum framkvæmdaátak
þar sem niðurskurðurinn var 35%
en ekki 17%. í tillögum vegamála-
skrifstofu, þar sem niðurskurðin-
um er jafnað milli einstakra verk-
efna, er gert ráð fyrir að niður-
skurður á almennum verkefnum
nemi 50 milljónum króna en niður-
skurður á framkvæmdaátaksverk-
efnum nemi 220 milljónum króna.
Það er þessi niðurskurður sem
veldur því að framkvæmdir við
breikkun Höfðabakka og Miklu-
brautar tefjast. Margoft hefur ver-
ið sýnt fram á arðsemi þessara
framkvæmda og hve nauðsynlegar
þær eru til þess að draga úr slysa-
hættu. Samgönguráðherra hefur
hins vegar svarað því til að aðrar
framkvæmdir í öðrum landshlut-
um séu allt eins nauðsynlegar út
frá sjónarmiðum um slysahættu.
Þetta kann vel að vera rétt. Hins
vegar er ljóst að höf-
uðborgarsvæðið hefur
hvað vegafram-
kvæmdir varðar verið
afskipt á undanförn-
um árum og svo virð-
ist að við gerð fram-
kvæmda vegaáætlun-
ar hafi dreifbýlisþing-
menn fengið sínu fram
á kostnað meirihluta
þjóðarinnar.
Hallað á
höfuðborgina
Þetta kemur í ljós
þegar skoðað er hver
hlutur höfuðborgar-
svæðisins hefur verið
af heildaríjármagni nýrra þjóð-
vega samkvæmt vegaáætlun und-
anfarin 10 ár. í eftirfarandi töflu,
þar sem stuðst er við upplýsingar
frá Borgarverkfræðingnum í
Reykjavík, eru allar fjárhæðir á
áætluðu verðlagi 1996 (vísitala
vegagerðar 5159).
Ár til nýrra til höfuð- Hiutf.
m.kr. borgarsv. %
1995 3.430 1.124 32,8
1994 3.552 582 16,4
1993 4.057 827 20,4
1992 2.839 479 16,9
1991 2.661 381 14,3
1990 2.436 349 14,3
1989 2.374 151 6,4
1988 2.291 206 9,0
1987 1.962 169 8,6
1986 2.259 109 4,8
Þegar þessi tafla er skoðuð ber
að hafa í huga að hækka má nokk-
uð framlag ríkisins til borgarinnar
vegna sakomulags um endur-
greiðslu framkvæmdafjármagns
er þáverandi fjármálaráðherra,
Ólafur Ragnar Grímsson, og Dav-
íð Oddsson, borgarstjóri, gerðu á
sínum tíma. Á grundvelli þess
samkomulags endurgreiddi ríkið
borginni einn milljarð króna á ári
í tíu ár. Einnig má gera fyrirvara
vegna þess að til ársloka 1994
áttu framkvæmdir í þéttbýli að
greiðast af sérstökum lið er bar
nafnið „Til þjóvega í kaupstöðum
og kauptúnum". Það þéttbýlisfé
var um 200 milljónir á ári og fékk
Reykjavíkurborg um 75 milljónir
af þeirri köku. Rekstur vegakerfis-
ins í borginni var hins vegar sam-
bærileg fjáhæð á þessum árum og
því var ekkert fjármagn eftir til
nýframkvæmda. Þrátt fyrir þessa
fyrirvara er Ijóst að verulega hall-
ar á borgina og höfuðborgarsvæð-
ið í heild, svo ekki sé meira sagt.
Borgarbúar hljóta að
krefjast endurskoðunar
Kannski kristallast í þessum
munurinn á vinnubrögðum lands-
byggðarþingmanna og þéttbýlis-
þingmanna. Það breytir hins vegar
ekki því að Reykvíkignar og íbúar
höfuðborgarsvæðisins geta ekki
endalaust búið við það að bera
skertan hlut frá borði þegar veg-
afé cr skipt á milli landshluta. Hér
í borginni er umferðarálag mest
og þar af leiðandi mesta slysa-
hættan. Framangreindur niður-
skurður á vegaáætlun er því með
öllu óviðunandi og þess vegna
hljóta borgarbúar að krefjast þess
að niðurskurður verði endurskoð-
aður.
Höfundur er borgnrfulltrúi.
Gunnar
Jóhann Birgisson