Morgunblaðið - 08.05.1996, Síða 30
30 MIÐVIKUDAGUR 8. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Breiðfirðingnr
Athyglisverð útgáfa
FYRIR skömmu
fékk ég í hendur 53.
árgang af Breiðfirð-
ingi, tímariti Breiðfirð-
ingafélagsins, sem
gefið var út 1995. Rit-
stjórar eru Dalamenn-
irnir dr. Arni Bjöms-
son þjóðháttafræðing-
ur, sem fæddur er á
Þorbergsstöðum í Lax-
árdal, og Einar G. Pét-
ursson cand. mag. frá
Stóru-Tungu á Fells-
strönd.
Útgáfa Breiðfirð-
ings á sér merka sögu,
en í tímaritinu birtast
jafnan fróðlegar grein-
ar um hin margvislegurstu mál er
varða byggðir Breiðafjarðar; minn-
ingar Breiðfirðinga, frásagnir og
skáldskapur. Ber að þakka for-
svarsmönnum Breiðfirðingafélags-
ins fyrir elju og dugnað, svo ekki
sé nú talað um þá ritstjóra sem í
gegnum tíðina hafa staðið fyrir
útgáfunni. Í þessu nýjasta hefti
Breiðfirðings kennir margra grasa,
allt frá grein um útsaumuð, forn
kirkjuklæði, til frá-
sagnar um það er
minkurinnn nam land
í Breiðafjarðareyjum
en þá frásögn ritar
Kristinn B. Gíslason í
Stykkishólmi sem er
fæddur eyjamaður.
Fjölbreytt efni rits-
ins vakti athygli mína
og varð tilefni til þess
að ég skrifaði þessar
línur til þess að vekja
athygli á þeim fróðleik
sem það flytur lesend-
um sínum og ekki síð-
ur til þess að vekja
athygli á virðingar-
verðu framlagi til
varðveislu sagna og minninga um
liðna tíð og merkilega samferðar-
menn við Breiðafjörð.
Elsa E. Guðjónsson, fyrrverandi
starfsmaður á Þjóðminjasafni ís-
lands, skrifar mjög merkilega grein
um útsaumuð kirkjuklæði frá
Skarði á Skarðsströnd, sem talin
eru vera frá fyrri hluta 16. aldar
og eru á Þjóðminjasafninu. Nefnist
greinin „Árnaðarmenn biskupsdótt-
Sturla
Böðvarsson
Útgáfa Breiðfirðings á
sér merka sögu, segir
Sturla Böðvarsson,
sem hér skrifar um 53.
árgang tímaritsins.
ur“ og eru settar fram tilgátur um
að klæðið hafi saumað Þuríður,
laundóttir Jóns biskups Arasonar,
og hafi hún verið sjöunda barn bisk-
upsins. Á klæðinu eru myndir sex
dýrlinga sem eru — taldir árnaðar-
menn (verndardýrlingar) biskups-
dóttur“. Af greininni má ráða að
verulegur vafi leiki á um um höfund
hins útsaumaða kirkjuklæðis ekki
síður en um faðerni Þuríðar.
Ólafur Elímundarson skrifar at-
hyglisverða grein sem hann nefnir:
Fyrstu alþingiskosningarnar á
Snæfellsnesi 1844. Þar lýsir hann
aðdraganda og umhverfi þeirrar tíð-
ar og segir frá „Vormönnum vest-
anlands" sem voru áhugamenn um
endurreisn Alþingis, aukna mennt-
un og bætta atvinnuhætti. Margir
munu þeir hafa verið stuðnings-
menn Jóns Sigurðssonar forseta.
Árni Thorlacius, kaupmaður í
Stykkishólmi, var kjörinn í Snæ-
fellsnessýslu í þessum fyrstu kosn-
ingum en mætti ekki til þings. Bar
við önnum! Hann hafði ekki sóst
eftir kjöri. Frásögn Ólafs er ágæt
upprifjun á merkilegum heimildum
en hann hefur m.a. stuðst við rit
Lúðvíks Kristjánssonar, Vestlend-
inga.
Finnbogi G. Lárusson, bóndi á
Laugabrekku, Hellnum, skrifar
stutta fásögn af kynnum sínum af
meistara Jóhannesi Kjarval. Nefnir
hann frásögnina: Jóhannes Kjarval
og lifandi vatn. Segir hann frá sam-
skiptum þeirra þegar Kjarval var
að mála undir Jökli. Hefur Finnbogi
sagt mér þessa frásögn og fleiri,
sem gaman væri að sjá á prenti og
eru merkileg heimild um listamann-
inn sem naut þess að vera í nám-
unda við Jökulinn og klettótta
ströndina svo sem mörg verka hans
bera með sér. Jóhannes Kjarval var
oft undir Jökli og var Finnbogi þá
fylgdarmaður hans.
Kristinn Kristjánsson, kennari á
Hellissandi, skrifar fróðlega grein
um upphaf skólahalds á Hellissandi
árið 1888. Er þar getið aðdraganda
og þeirra sem unnu að undirbún-
ingi. Er merkilegt að lesa verk
þeirra frumkvöðla sem unnu að
mótun skólahalds í þessari fámennu
byggð . Einn þeirra var Lárus
Skúlason, ættaður af Skógarströnd.
Mættu þeir af því læra sem nú fjalla
um skipulag skólamála og flutning
grunnskólans til sveitarfélaga, að
ekki verður allt fengið við fyrsta
skref. Reglugerð fyrir skólann var
samin í 26 greinum og staðfest af
Halgrími Sveinssyni biskup fyrir
hönd stiftsyfirvalda. í 16.grein seg-
ir:
„Skólanefnd ræður kennara og
semur um laun þeirra ár hvert ept-
ir kringumstæðum. Kennarar geta
aðeins þeir orðið sem til þess hafa
næga kunnáttu og hæfileika og
kunnir eru að reglusemi og sið-
gæði ...“
Samantekt Kristins er þakkar-
vert framtak. Hann vekur einnig
athygli á Lárusarhúsi, elsta húsi á
Hellissandi, og hvetur til varðveislu
þess. Ég vil taka undir þá tillögu,
en Húsfriðunarnefnd hefur hvatt til
endurgerðar hússins. Endurbyggt
Lárusarhús í sínum látlausa bygg-
ingarstíl gæti gæti sett svip á
byggðina á Sandi og orðið verðugur
minnisvarði um merkan frumkvöðul
í skólamálum á Hellissandi og við
Breiðafjörð.
Ekki verður hér getið allra þeirra
ágætu greina sem í Breiðfirðingi
eru en ástæða er til þess að vekja
athygli á ritinu og það vil ég gera
með þessum línum og þakka rit-
stjórum og höfundum fyrir góðan
Breiðfirðing.
Höfundur er nlþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn í
Vesturinndskjördæmi.
Vanskil við
aldraða vegna
tvísköttunar
^SSUSÍAIIDE*'
Álinnréttingar
Hönnum og smíðum eftir
þínum hugmyndum
t.d. skápa, afgreiðsluborð,
skilti, auglýsingastanda,
sýningarklefa o.mfl.
Faxafeni 12. Sími 553 8000
GuðœundiM Rapt Gemöal
„Ég er tilbúinn til að styðja alla aðra
vaentanlega forsetaframbjóðendur
sem fram eru komnir, því ég lít á þá
alla sem hæfa til að gegna þjónustu
við landsmenn. Við höfum boðið
okkur fram til þjónustu. Síðan er það
þjóðin sem velur. Líklegt er að hver
okkar sem það er sem fær flest at-
kvæði hafi á bakvið sig minnihluta
heildaratkvæða, en líklegt er að allir
hinir frambjóðendurnir varpi
sjálfkrafa trausti sínu yfir á þann
aðila, eða það gildir í það minnsta
um mig, sem leiðir til þess flest eða
öll atkvæðin safnast að lokum að
baki þeirri manneskju, sem er
tilvonandi sameiningartákn okkar
með beinum og óbeinum hætti.“
Tvísköttunin viðurkennd
í FRUMVARPI til laga um
breytingu á lögum nr. 75/1981 um
tekju- og eignarskatt, sem lagt var
fyrir Alþingi 1994, segir að endur-
greiða skuli þeim sem voru orðnir
70 ára og eldri tvísköttun 4%
greiðslu í lífeyrissjóð, sem var
skattlögð frá og með 1988.
í athugasemdum við frumvarpið
kemur fram eftirfarandi: „Ríkis-
stjómin hefur ákveðið að leggja til
að gerðar verði breytingar á skatt-
lagningu greiðslna: úr lífeyrissjóð-
um. Til að tryggja að þessi ákvörð-
un komi lífeyrisþegum strax til
góða verður jafngildi lífeyrisfram-
lags þeirra, eða sem nemur 15%
af útborguðum lífeyri, undanþegið
skatti þegar á næstá ári.“ (1995)
Lesa má úr framansögðu viður-
kenningu á tvísköttuninni og draga
Eftirlaunafólk er látið
bera hluta kostnaðarins,
segir Árni Brynjólfs-
son, enda getur það
ekki beitt verkfallsvopn-
inu - og kosningar eru
aðeins á 4 ára fresti.
þá ályktun að ætlunin hafi verið
að standa að fullu í skilum við þá
sem tilgreindir eru í lögunum.
Hverjir brugðust?
Ákvörðun um niðurfellingu end-
urgreiðslunnar kom á óvart, ekki
síst hvernig hana bar að. Svo er
að sjá að ákvörðun ríkisstjórnarinn-
ar hafi miðast við að leiðrétta tvís-
köttunina fram til 1995 og láta þar
við sitja. - Lausnin féll ekki fulltrú-
um launþegasamtakanna í geð,
þeir vildu afnema skattlagningu
4% framlags launafólks í lífeyris-
sjóði, skattaafsláttur til eftirlauna-
, fólks leysti ekki strax þeirra vanda.
Áherslan var því lögð á launafólk-
ið, - hagsmunum hinna fórnað.
Málið hefði mátt leysa með því
að gera 40% lífeyris úr lífeyrissjóð-
um skattftjálsan, sem hefði bætt
verulega afkomu aldraðra, - komið
hinum til góða seinna, síður aukið
á ruglinginn í launakerfinu og lík-
lega orðið ódýrara fyrir ríkissjóð.
í frumvarpi til laga um breytingu
á lögum nr. 75/1981 um tekju- og
eignarskatt, sem lagt var fyrir Al-
þingi 1995, var lagt til að minnka
skyldi endurgreiðslur vegna tví-
sköttunar úr 15% í 7,5%. -1 athuga-
semdum segir:
„Fyrir síðustu áramót voru lög-
festar breytingar sem ætlað var
að mæta tvísköttun lífeyrissparn-
aðar. Þessar breytingar gerðu ráð
fyrir að hluti (15%) útgreidds lífeyr-
is til einstaklinga 70 ára og eldri
yrði undanþeginn tekjuskatti. Með
fyrrnefndum ákvörð-
unum um almennt
skattfrelsi lífeyrisið-
gjalda eru ekki lengur
forsendur fyrir þessari
tilhögun. Lagt er til að
þessi regla verði af-
numin í tveimur jöfnum
áföngum á árunum
1996 og 1997.“ - Hér
er vísað til afnáms leið-
réttingar til aldraðra
vegna kjarasamninga
ASÍ og VSÍ.
Þá gerist það að tví-
vegis, 11. og 13. des.
1995, komu tilmæli frá
fjármálaráðuneytinu
þess efnis að end-
urgreiðsla til lífeyrisfólks eldra en
70 ára skyldi falla niður með öllu,
vegna „breytingar í iðgjaldafrá-
drætti launþega“. - Þannig voru
lögin svo samþykkt 20. des. 1995.
Þótt ASÍ og VSÍ hafi neytt ríkis-
stjórn til að afnema tekjuskatt af
4% greiðslum í lífeyrissjóð er rangt
að láta eftirlaunafólk greiða hluta
kostnaðar, - en skýringin kann að
vera sú að aldraðir geta ekki beitt
verkfallsvopninu og kosningar eru
aðeins á fjögurra ára fresti.
Útreikninga leitað
Nú þurfti að kanna hvort ákvarð-
anir yfirvalda hefðu byggst á út-
reikningum og ef svo þá hvaða. -
Víða var leitað og
spurst fyrir, eri án
árangurs, engir út-
reikningar fundust.
I fjármálaráðu-
neytinu var fátt um
svör, en reynt að út-
skýra niðurfellinguna
með því að greiðslur
atvinnurekenda og
vextir af þeim reikn-
ist lífeyrisþegum til
tekna vegna ábata
lífeyrissjóðanna.
Þetta hefði áhrif á
magn og lengd
endurgreiðslunnar. -
Skýring var endur-
tekin, án þess að
málið skýrðist fyrir þeim er á hlust-
aði.
Auðséð var að enginn hafði lagt
á sig að reikna út raunverulega
skuld við eftirlaunafólkið, en úr því
varð að bæta og árangurinn má
sjá á meðfylgjandi reikningsdæmi.
- Þar kemur fram, miðað við meðal
innlánsvexti skv. upplýsingum frá
Islandsbanka, heildarlaunavísitölu
frá Kjararannsóknarnefnd og stað-
greiðsluprósentu frá skattstofunni,
að 15% greiðslan hefði átt að
standa í 5 ár og 4 mánuði, - ekki
aðeins í 1 ár. - Engir vextir eru
reiknaðir á greiðslutímann.
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Tvísköttun 4% Iffeyrisgreiðslna
Útreikningur tekjuskatts af 4% greiðslu iaunafólks í lífeyrissjóð, sem hafði 100 þús. kr. á
mánuði árið 1988, framreiknað til ársloka 1994 og miðað við óverðtryggða meðalinnlánsvexti.
Gert til að finna út hve langan tíma tekur að bæta tvísköttunina með 15% skattaafslætti.
Ár Launa- vísitala Árslaun 4% greiðsla í lífeyrissjóð Staðgr. skatta (%) Staðgr. kr. 1. ár +1/2, vextir 6,86% Eftir 1 ár. 13,72% vextir , á uppsafnaðar greiðslur
1988
- 82,4 1.200.000 48.000 X 35,20% = 16.896 18.055 (Fyrsta og síðasta árið hálfir vextir af innborgun)
1989 20.532+
_ 95,4 1.389.324 55.573 X 37,74% = 20.973 22.412 22.412 = 42.944x113,72 = 48.835
1990 48.835+
_ 100,0 1.456.320 58.253 X 39,79% = 23.179 24.776 24.766= 73.601 x113,72= 83.699
1991 83.699+
. 107,7 1.588.460 63.538 X 39,79% = 25.282 27.016 27.016 = 110.715 x 113,72 = 125.905
1992 125.905+
- 111,7 1.626.708 65.068 X 39,85% = 25.930 27.709 27.709 = 153.614 x 113,72 = 174.690
1993 125.905+
. 113,7 1.655.832 66.233 X 41,34% = 27.381 29.259 29.259 = 203.949 X 113,72 = 231.931
1994 231.931 x 113,72 = 263.752
- 114,76 1.668.936 66.757 X 41,79% = 27.898 29.812 29.812 + 263.752 = 293.564.
Staðgreiðsla skatta af 4% lífeyrissjóðsgreiðslum með innlánsvöxtum 1988 -1994 reiknast kr. 293.564.
1995 var launavísitala 120,5 stig og áætluð meöalárslaun, sem voru 1.200.000. kr. 1988, voru orðin 1.752.412 kr.
Varla má gera ráð fyrir að eftirlaunafólk hafi almennt meira 50% af fyrri launum úr lífeyrissjóði.
50% af 1.752.412 kr. eru 876.206 kr., 15% af því eru 131.431 kr. og staðgr. skatta af þeirri upphæð nemur 55.109 kr.,
sem deilt er í 293.564 kr. og tekur því 5,3 ár, - en ekki 1 að bæta eftirlaunafólki tvísköttunina___________(maneee/A.B
Árni
Brynjólfsson