Morgunblaðið - 09.05.1996, Blaðsíða 7
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 9. MAÍ 1996 B 7
VIÐSKIPTI
Bankar á Norðurlöndunum ÍBÚAFJÖLDi Á HVERN AFGREIÐSLUSTAÐ STARFSMENN Á HVEJfl 1000 ÍBÚA
1980 1990 1995 1995
Danmörk 1.395 1.400 2.131 9,1 startsm.
^3 Finnland 1.400 1.412 2.370 7,6 starfsm.
ísland 1.636 1.408 1.507 12,0 starfsm.
Noregur 2.325 2.345 2.699 5,4 starfsm.
Svíþjófi 2.273 2.591 3.290 5,0 starfsm.
Á undanförnum 16 árum hefur
íslenskum bönkum fækkað um nær
þriðjung og munar þar mestu um
fækkun sparisjóða, en viðskipta-
bönkum hefur fækkað úr 7 í 3. Hins
vegar hefur útibúum fjölgað á þessu
tímabili og á undanförnum 5 árum
hefur útibúum hér á landi fjölgað
um rúmlega 9% á sama tíma og
fækkunin hefur orðið hvað mest á
hinum Norðurlöndunum. íslenskir
bankar virðast því vera talsvert á
eftir í þessari þróun.
Hægt er að nefna fjölmargar
aðrar stærðir til samanburðar á
bönkum hér á landi og á hinum
Norðurlöndunum. í 'skýrslu sem
finnski seðlabankinn gaf út á síð-
asta ári kemur fram að nettó vaxta-
tekjur íslensku bankanna sem hlut-
fall af eignum eru umtalsvert hærri
en á hinum Norðurlöndunum.
Svipaða sögu er að segja af öðr-
um tekjum sem hlutfalli af heildar-
eignum, en sambærilegt kostnaðar-
hlutfall er einnig mun hærra hér á
landi. Hlutfall vaxtatekna hefur
Iækkað lítillega á undanförnum
árum en kostnaðarhlutfallið umtals-
vert meira. Þannig var kostnaður
sem hlutfall af eignum nærri 7%
árið 1988 en á síðasta ári var þetta
hlutfall komið niður fyrir 5%. Sam-
bærilegt kostnaðarhlutfall á hinum
Norðurlöndunum er hins vegar um
2,5%.
Hagræðing í höndum
ríkisvaldsins
Þegar horft er til hagræðingar í
bankakerfinu hér á landi skiptir
afstaða ríkisvaldsins óneitanlega
miklu máli. í dag eru þrír aðilar
ráðandi á innlendum fjármagns-
markaði, þ.e. ríkið, íslandsbanki og
Sparisjóðirnir.
Af þessum þremur er ríkið sem
kunnugt er langstærsti aðilinn með
um 80% hlutdeild, þegar opinberir
útlánasjóðir eru meðtaldir. Spari-
sjóðirnir og íslandsbanki skipta síð-
an afgangnum bróðurlega á milli
sín.
Stefna ríkisvaldsins skiptir því
höfuðmáli í allri hagræð-
ingarumræðu enda hafa
aðrir aðilar mjög tak-
markað svigrúm til ha-
græðingar nema innan
eigin ramma. Hins vegar
heyrast þær gagnrýnis-
raddir innan bankakerfisins að al-
ger óvissa ríki um hvaða stefnu rík-
ið hafi í bankamálum.
Fyrir liggur að breyta eigi ríkis-
bönkunum í hlutafélög á næstunni,
en þó virðist framkvæmd þess ætla
að dragast eitthvað á langinn. Finn-
ur Ingólfsson, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, hefur lýst því yfir
að þetta frumvarp verði ekki lagt
fyrir Alþingi nú á vorþinginu eins
og upphaflega hafði verið áformað,
en hann segir að til standi að leggja
það fyrir í haust og engin ástæða
sé til þess að ætla annað en að
upprunaleg áform um gildistöku
laganna um næstu áramót geti
staðist.
Óvissan um stefnu ríkisvaldsins
snýr hins vegar fyrst og fremst að
því hvað taki við eftir breytingu
ríkisbankanna í hlutafélög og sam-
einingu útlánasjóða hins opinbera.
Lykilspurningin hlýtur að vera sú
hvað ríkið ætli sér að gera næst.
Er það stefna ríkisstjórnarinnar að
ríkið sé áfram svo ráðandi eignar-
aðili á íslenskum fjármagnsmark-
aði?
Sverrir Hermannsson, banka-
stjóri Landsbankans, lýsti því t.a.m.
yfir fyrr á þessu ári að ríkið þyrfti
að móta stefnu sína í þessum málum
og hún þyrfti að liggja fyrir áður
en farið væri af stað með form-
breytingu ríkisbankanna. Þetta
væri nauðsynlegt til að valda ekki
óþarfa óvissu um framtíð þeirra því
það þjónaði ekki neinum tilgangi
að breyta þeim í hlutafélög, nema
til þess að selja þá.
Finnur segir það eðlilegt að
stefna ríkisstjórnarinnar um fram-
haldið liggi klár fyrir þegar að
frumvörpin verði lögð fyrir í haust.
Hins vegar sé ótímabært að gera
grein fyrir henni nú.
Finnur segir hins vegar að undir-
búningur að sameiningu Fiskveiða-
sjóðs, Iðnlánasjóðs og Iðnþróunar-
sjóðs sé enn skemmra á veg kom-
inn. Að því máli sé nú unnið bæði
í sjávarútvegsráðuneytinu og iðnað-
arráðuneytinu að því að kynna þetta
fyrir hagsmunaaðilum og á þessu
stigi sé ekki hægt að segja til um
hvað úr því verði.
Svigrúm og þörf fyrir
frekari hagræðingu
Innan bankakerfisins er bent á
að notkun almennings á bönkum
sé að breytast mjög mikið
og því sé t.d. ekki sama
þörfin fyrir nálægð við
viðskiptavini og áður.
Með tilkomu þjónustu-
síma, tölvutengingar við
viðkomandi banka, skuld-
færslur, hraðbanka o.fl. séu við-
skiptavinirnir ekki eins háðir
bankaafgreiðslunni og áður. Það
gefi nokkuð svigrúm til að fækka
útibúum.
í skýrslu finnska seðlabankans
er bent á að samkeppni á þessu
sviði hafi harðnað mjög og fyrirsjá-
anlegt sé að erlendir bankar muni
auka þjónustu sína á Norðurlöndun-
um. Þó að erlendir bankar séu ekki
starfandi hér á landi gætir áhrifa
þeirra hér engu að síður, enda
sækja fjölmörg stærri fyrirtæki
lánsfé sitt út fyrir landsteinana.
Einnig bendir skýrsluhöfundur á
þá þróun sem átt hafi sér stað á
Norðurlöndunum, þar sem eftir-
spurn fyrirtækja eftir lánsfé hafi
stöðugt verið að dragast saman.
Þess í stað hafi þau fjármagnað
framkvæmdir sínar með hagnaði
eða hlutafjárútboðum. I þessu sam-
hengi má benda á að horfur eru á
því að íslensk fyrirtæki á hlutafjár-
markaði muni afla rúmlega 6 millj-
arða króna í formi hlutafjáraukn-
ingar á þessu ári.
Þá er því spáð að vaxtamunur
banka á Norðurlöndunum muni
halda áfram að minnka, sem muni
grafa undan arðsemi bankanna. Því
verði nauðsynlegt fyrir þá að ná
fram eins mikilli hagkvæmni í
rekstri sínum og mögulegt er.
Ýmsir
sameiningarmöguleikar
í tengslum við áform ríkisins um
hlutafjárvæðingu ríkisbankanna
hafa spunnist upp umræður um
mögulega sameiningu einstakra
bankastofnanna í kjölfarið. Á ný-
liðnum aðalfundum Landsbankans,
íslandsbanka og Sparisjóðs Reykja-
víkur og nágrennis lýstu forsvars-
menn allra þessara bankastofnana
t.d. yfir áhuga á því að kaupa Bún-
aðarbankann eða sameinast honum
með einhverjum öðrum hætti.
Forsvarsmenn Búnaðarbankans
hafa hins vegar svarað þessu með
því að hafna því að hlutafjárvæðing
bankans verði til þess eins að hann
verði seldur einhverri annarri stofn-
un. Þeir segjast hafa fullan hug á
því að starfa áfram í samkeppni á
markaðnum sem sjálfstæð banka-
stofnun.
Hugsanlega má hins vegar líta á
þessa umræðu sem tilraun forystu-
manna bankakerfisins til þess að
koma hreyfingu á málin, en það eru
fleiri möguleikar í stöðunni. Spari-
sjóðakerfið gefur svigrúm til
margskonar samruna og sú hefur
einmitt orðið þróunin á hinum Norð-
urlöndunum. Hér hafa sparisjóðir
einnig verið að sameinast í gegnum
tíðina og nú er t.d. rætt um aukið
samstarf sparisjóðanna á norðan-
verðum Vestfjörðum.
Viðmælandi blaðsins innan spari-
sjóðakerfisins sagðist sannfærður
um að sparisjóðirnir myndi samein-
ast smám saman. Það væri hins
vegar mjög tímafrekt ferli og þá
hægði góð afkoma sparisjóðanna
að undanförnu enn frekar á því,
enda væri staðreyndin sú að menn
færu ekki að huga að sameiningu
að neinni alvöru fyrr en fyrirtæki
þeirra væri farið að standa höllum
fæti.
Ef ríkið kýs að losa sig út úr
bankarekstri að hluta er heldur
ekkert sjálfgefið að Búnaðarbank-
inn yrði seldur. Einn viðmælandi
blaðsins orðaði það svo að mun
heppilegra væri fyrir ríkið að selja
Landsbankann, enda væri rekstur
hans mun áhættumeiri en rekstur
Búnaðarbankans.
Dagbók
Ráðstefna
umsamskipta-
markaðs-
setningu
Föstudaginn 31. maí verður hald-
inn ráðstefna á vegum ÍMARK um
„Aftermarketing" eða samskipta-
markaðssetningu. Fyrirlesari á ráð-
stefnunni verður Terry G. Vavra
og mun hann fjalla um mikilvægi
þess fyrir fyrirtæki að rækta tengsl-
in við núverandi viðskiptavini í stað
þess að einblína á það að ná í nýja.
Terry hefur í fjöldamörg ár stundað
ráðgjafastörf á þessu sviði og er auk
þess höfundur bókar um efnið sem
vakti verulega athygli er hún kom út.
Norræn fjár-
málaráðstefna
íReykjavík
Á vegum Viðskiptafræðistofn-
unnar Háskóla Islands og NorFA
(Nordisk Forskerutdanningsaka-
demi) verður haldin ráðstefna um
afleiður í Reykjavík dagana 9.-10.
maí . Afleiður eru sérstök tegund
samninga, sem notaðir eru til að
draga úr áhættu í viðskiptum. Þeir
tryggja gegn verðbreytingum með
því að festa verðið í viðskiptum í
framtíðinni.
Þátttakendur á ráðstefnunni eru
fjármálafræðingar, háskólakennar-
ar, doktorsnemar og bankamenn frá
Norðurlöndunum. Sérstakur gestur
ráðstefnunnar er prófessor Hayne
Leland frá Haas School of Business
í Berkeley í Bandaríkjunum, en alls
verða fluttir 14 fyrirlestrar á ráð-
stefnunni og rannsóknarniðurstöður
kynntar.
Ráðstefnustjóri er Kristján Jó-
hannsson, lektor og forstöðumaður
Viðskiptafræðistofnunar Háskóla
íslands.
Ráðstefna HP
um upplýs-
ingahrað-
brautina
Mánudaginn 13. maí næstkom-
andi munu Opin Kerfi hf. gangast
fyrir ráðstefnu undir yfirskriftinni:
Upplýsingahraðbrautin og stjórnan-
leiki miðlara, PC véla og annarra
jaðartækja.
Fyrirlesarar verða þeir Henrik
Johansson og Peter Koch frá Hew-
lett-Packard í Danmörk. Ráðstefn-
an verður haldin á Grand Hótel
Reykjavík. Eftir fyrirlestrana verður
boðið upp á léttar veitingar.
Hentugra að
selja Lands-
banka en Bún-
aðarbanka
Langur lánstími
Stuttur afgreiðslutími
Erlendar myntir
Virk þjónusta á lánstín
Milliliðalaus lánveiting
IÐNLANASJOÐUR
a • 155 REVKJAVIK'SIMI 588 6400
Fiskvinnslu-
fyrirtæki
Aftirðastöðvar
landbúnaðaríns
Fiskimjöls-
verksmiðjur
F'wirtæki í
émaiéitgéi
framlejlenlup
Ívottahús og
mngeiniríga-
mrfæki
Olíufélög
Sveitarfélög
Veitustofnamr
Heilbrigðis-
stofnanir
Ráðstefna
um
umhverfis-
stjórnun
í
fyrirtækjum
miðvikudaginn 15. maí
kl. 8.15-12.00
Scandic
Hótel Loftleiðum
Dagskrá
8.15 Innritun og morgunkaffi
8.25 Setning
Reynir Kristinsson, Hagvangi hf.
8.30 Umhverfisstjórnun -
gæðastjórnun
Uppbygging „Umhverfiskerfis“
Sigurður Harðarson,
ELSAMPR0JEKT a/s
9.40 Stutt hlé, kaffi
10.00 Kröfur vegna umhverfismála
Sigurbjörg Sæmundsdóttir,
umhverfisráðuneytinu
10.40 Ávinningur umhverfisstjórnunar
og tengsl við gæðastjórnun
Óskar Jósefsson, Hagvangi hf.
11.00 Pallborðsumræður
Sigurður Harðarson
Sigurbjörg Sæmundsdóttir
Óskar Jósefsson
og Óskar Maríusson
12.00 Ráöstefnuslit
Ráðstefnustjóri
Ágúst Þorbjörnsson,
Hagvangi hf.
Þátttökugjald er 6.500 kr.
Vinsamlega skráið ykkur tímanlega.
Hagvangurhf
Sími 581 3666 • Fax 568 8618