Morgunblaðið - 10.05.1996, Side 8

8 E FÖSTUDAGUR 10. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
íslenskt hnoss
til þess að vera stolt af
ÁHUGI á menningararfinum
“ er mikill nú þegar tuttugasta
2 öldin er brátt á enda og senni-
■I lega hefur hann ekki verið
meiri lengi. Fjöldi manns, karl-
o ar og konur á öllum aidri,
hefur pússað rykið af gömlu
handverki og blandað því saman
við nútímavinnubrögð svo úr verður
hugmyndarík samsuða þess gamla
og þess nýja.
í nýju galleríi í Hlaðvarpanum á
Vesturgötu í Reykjavík, Galleríi
Hnossi, gefur að Ííta fjölbreytilegt
handverk og listsköpun tveggja
bræðra og fjögurra kvenna. Fyrir
skömmu hituðu þau fjallagrasate
og settu kandís í skálar og buðu
gestum og gangandi í heimsókn.
011 voru þau í vinnugallanum og
sýndu gestúm sínum hvernig þau
færu að meðan kandísinn var
bruddur saman við beiskt grasateið
að gömlum sið.
Lífsþrótturinn teygaður
Edda Jónsdóttir er aldursforset-
inn í hópnum, rúmlega sjötug korn-
ung kona. „Ég er að ná mér í yng-
ingarlyf, ég teyga úr þeim lífsþrótt-
inn,“ segir hún.
Edda hannar töskur og belti,
aðallega úr hreindýraleðri og fisk-
roði. „Ég er kjólameistari en þegar
ég var 62 ára fór ég í uppeldis- og
kennslufræði og starfaði síðan sem
barnakennari þar til ég varð sjö-
tug,“ segir hún.
Fyrir tæpum þremur árum fór
hún á námskeið hjá danskri konu
til að læra belta- og töskugerð og
síðan hefur hún verið að þróa sína
eigin aðferð til að ná fram persónu-
legum einkennum. „Það er svo gam-
an að snúa svona við blaðinu og
prófa nýja og nýja hluti,“ segir hún
og strýkur létt yfir tösku úr dún-
mjúkum feldi af útsel.
Ingibjörg Hjartardóttir vinnur
með steint gler. „Ég byijaði sjálf
að prófa mig áfram með glerið,"
segir hún. „Maðurinn minn var í
siglingum og þurfti stundum að
stansa lengi í höfnum erlendis. Þá
notaði hann tímann til að leita að
fólki sem væri að vinna með gler
og í einni siglingunni til Bandaríkj-
anna fann hann gamla konu sem
var bæði með vinnustofu og gall-
erí. Hún kenndi honum og hann
kenndi mér. Ég hef lært mikið af
þessari konu en samt hef ég aldrei
séð hana.“ Ingibjörg lærði einnig í
Listagleri og hjá Jónasi Braga Jón-
assyni og er nú farin að kenna sjálf
bæði hjá Námsflokkum Reykjavíkur
og hjá eldri borgurum í Bólstaðar-
hlíð.
GERÐA Hlöðversdóttir litar pappír m.a. með gömlum
ullarlitunaraðferðum.
PÁLL Kristjánsson smíðar beltissylgju
yfir eldi en bróðir hans Bjarni Þór
sker Hnoss ót í rekaviðardrumb.
„RAUÐI liturinn er mjög sterkur," segir
Elke Mohrmann, sem hér litar
pappír með hveraleir.
SKARFAR
Bjarna Þórs
Kristjánssonar.
EDDA Jónsdóttir segist teyga
lífsþróttinn úr félög-
um sínum.
Morgunblaðið/Ásdís
„VIÐ erum fólk sem
hefur laðast hvert
að öðru í þessu lífi
eða öðrum,“ segir
Ingibjörg Hjartar-
dóttir.
KVÓTALAUS þorskur úr
Smugunni, gerður úr gleri
og vír sem Ingibjörg notar
gjarnan saman.
Þá segir Ingibjörg að þau stall-
systkinin hafi hug á að bjóða hand-
verksfólki af landsbyggðinni að-
stöðu í galleríinu til að koma sér
og verkum sínum á framfæri í höf-
uðborginni.
Hveralelr og ferskur
sjávarilmur
Elke Mohrmann, frá Þýskalandi,
kom fyrst til íslands fyrir tíu árum,
heillaðist af landinu og settist að.
Hún notar afar sérstakan efnivið
í listsköpun sína - hveraleir í öllum
mögulegum litatónum. „Ég fór einu
sinni í útilegu í Reykjadal inn af
Hveragerði og tók þá eftir því hvað
litirnir í hverunum eru fallegir,"
segir hún. Hún fór að prófa sig
áfram með að lita með leirnum og
eftir nokkurn tíma fóru tilraunir
hennar að skila sér. „Ég nota leir-
inn eins og hann kemur fyrir og
blanda hann bara með vatni.“ Þetta
hljómar einfalt en það er þó ekki
sama hvemig pensill er notaður eða
á hvaða pappír er málað. Og nú er
hún farin að þreifa fyrir sér með
að búa til ramma utan um myndirn-
ar sínar úr spýtum sem hún finnur
í íjörum.
Gerða Hlöðversdóttir vinnur úr
handgerðum pappír sem hún býr
sjálf til. Hún segist reyna að kom-
ast hjá því að nota „kemísk" efni
en notar þess í stað umhverfisvæn-
an efnivið. Pappírinn notar hún síð-
an til að búa til bækur auk þess
sem hún hefur búið til pappírsílát
með sömu aðferð og póstkort voru
saumuð saman fyrr á tímum.
Gerða lauk prófi frá textíldeild
Myndlista- og handíðaskóla íslands
fyrir sex árum og síðan má segja
að hún hafí verið að þróa aðferðir
til að búa til pappír sem henni hent-
ar. Hún hefur meðal annars notað
sömu aðferðir við pappírslitunina
og notaðar voru áður fyrr til að lita
ull. „Ég nota til dæmis hreindýra-
mosa og birkilauf en það verður
að fara varlega þegar jurtirnar eru
tfndar því það má ekki ganga of
nærri gróðrinum," segir Gerða og
ber pappírsörk upp að vitum sér.
„Ég notaði þara í þennan pappír,“
segir hún svo og. leggur örkina,
hvíta með svörtum yijum, frá sér.
Blaðamaður stenst ekki mátið og
lyktar af pappírnum líka, og viti
menn, af honum er ferskur sjávar-
ilmur.
Hnoss, dóttlr Freyju
Bræðurnir Bjarni Þór og Páll
Kristjánssynir vinna saman að eld-
smíði. Hana lærðu þeir hjá Danan-
um Thomasi Nörregard, sem hingað
hefur komið undanfarin þijú ár og
kemur í fjórða skipti nú í sumar til
að kenna íslendingum aðferðir við
eldsmíði, sem notaðar voru á járn-
öld og fram á víkingaöld. Kolin sem
þeir bræður nota fá þeir frá Hall-
ormsstað en járnið fá þeir úr göml-
um fjöðrum og gormum úr bílum
og öðru afgangsjárni sem ella færi
á haugana. „Ef ég ætla að gera
hníf eða annan hlut sem á að bíta
vel nota ég kolefnisríkt járn eða
stál,“ segir Páll og bætir við til fróð-
leiks að stál sé ekkert annað en
mjög kolefnisríkt járn.
En Páll fæst við fleira en eld-
smíði. Hann sker og tálgar í bein
og horn en við það segist hann
hafa dundað alla tíð. Þá hefur hann
fengist við það síðastliðin tuttugu
ár að rækta svokölluð bonsai tré
úr íslenskum tijátegundum.
„Bonsai þýðir planta í potti. Trén
verða mjög lítil án þess að verða
krypplingar og barrið á barrtránum
verður til dæmis ekki nema hálfs
sentimetra langt í stað tveggja,"
segir Páll.
Bjarni Þór er ekki heldur við eina
flölina felldur en hann hefur tálgað
í spýtur frá því hann var sextán
ára. Hann miðlar öðrum af þekk-
ingu sinni því hann kennir smíðar
í Bústaðaskóla og útskurð í Heim-
ilisiðnaðarskólanum, „sem er næst
lengsta orð í íslensku," bætir hann
kankvís við.
Bjami Þór er að skera Hnoss
dóttur Freyju út í rekaviðardrumb
þegar blaðamenn ber að garði.
„Hnoss var svo falleg og eftir henn-
ar nafni er allt fallegt kallað hnoss,
meira að segja hnossgæti," segir
hann.
Þeir bræður segjast reyna að
halda gömlum hefðum við og nota
eingöngu íslenskt efni, fyrir utan
járnið, í verkin sín. „Víða erlendis,
til dæmis í Noregi, er til siðs að
gefa þjóðlega hluti, sem gerðir eru
á heimaslóðum, á stórafmælum en
hér er iðulega gefinn kristall eða
einhveijir aðrir innfluttir hlutir. Við
viljum kenna íslendingum að gefa
íslenskt og við eigum að vera stolt
af því sem við eigurn," segja bræð-
urnir og bæta við að það hafí hing-
að til staðið íslensku handverksfólki
fyrir þrifum þegar hlutum þess er
stillt upp við hliðina á ódýrari vöru
frá útlöndum. „Íslendingar verða
að kaupa íslenskt því það lifir eng-
inn á „túrismanum" eingöngu." ■
mhg