Morgunblaðið - 14.05.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 14. MAÍ 1996 33
ffiosiðum gMmmeti ag dveœti fuáíounnwt aegna
Einn skammtur getur verið einn meðalstór ávöxtur, 50 g af grænmeti, 2-3 kartöflur eða glas af hreinum ávaxtasafa.
Hjartavernd,
Krabbameinsfélagið
°8 Manneldisráð
hvetja fólk á öllum aldri
til að borða að minnsta
kosti fimm skammta af
grænmeti, ávöxtum eða
kartöflum á dag.
Smmm
AÐSENDAR GREINAR
Borðum grænmeti
og ávexti - 5 á dag!
r GfíLDiTiW
HJARTAVERND,
Krabbameinsfélagið
og Manneldisráð
hvetja landsmenn til
aukinnar grænmetis-
og ávaxtaneyslu undir
yfirskriftinni Borðum
grænmeti og ávexti -
5 á dag! Tilefni þessa
átaks er ærið því ís-
lendingar borða alit of
lítið af þessum holl-
ustuvörum, hvort held-
ur miðað er við ráð-
leggingar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunar
eða innlend manneldis-
markmið.
Hollusta grænmetis
og ávaxta hefur löng-
um verið lýðum ljós. Þótt ótrúlegt
megi virðast er staðfesting á þessum
gömlu sannindum þó með því
áhugaverðasta sem fram hefur
komið í næringarvísindum undan-
farin ár. Að þessu sinni tengist holl-
Laufey
Steingrímsdóttir
Með yfírskrift átaksins
er átt við, segir Laufey
Steingrímsdóttir,
að æskilegt sé að
borða a.m.k. 5 skammta
af grænmeti eða
ávöxtum á dag.
ustan ekki aðeins fáum hitaeining-
um og ríkulegu magni vítamína,
steinefna og trefjaefna, þótt þessir
eiginleikar standi svo sannarlega
fyrir sínu, heldur sýnir hver rann-
sóknin á fætur annarri að rífleg
neysla þessara matvara getur
minnkað líkur á hjarta- og æðasjúk-
dómum og einstökum krabbamein-
um. Varla þarf fleiri vitnanna við
til að útskýra eða réttlæta samstarf
Hjartaverndar, Krabbameinsfélags
og Manneldisráðs um þetta málefni.
Með yfirskrift átaksins, Borðum
grænmeti og ávexti - 5 á dag, er
átt við að æskilegt sé að borða að
minnsta kosti 5 skammta af græn-
meti, ávöxtum eða kartöfium á dag.
Einn skammtur getur verið hvort
heldur sem er einn meðalstór ávöxt-
ur, 50 grömm af grænmeti (1 dl),
2-3 kartöflur eða glas af hreinum
ávaxtasafa. Flest borðum við aðeins
tvo til þijá skammta á dag, svo hér
er sannarlega verið að hvetja menn
til að taka hraustlega á málunum.
Einhveijum kann jafn-
vel að finnast takmark-
ið óraunhæft, ekki síst
í ljósi þess að verð á
fersku grænmeti er oft
á tíðum það hátt hér á
landi að fólk með tak-
mörkuð fjárráð veigrar
sér við að kaupa þessa
hollustuvöru. Græn-
metisverð er hins vegar
mun sveifiukenndara
en verð á annarri mat-
vöru þannig að oftast
má finna einhveijar
tegundir sem eru á
lægra verði. Eins verð-
ur að taka tillit til þess
að grænmeti og ávextir
koma yfirleitt í staðinn
fyrir aðra matvöru, það er til dæm-
is ódýrara að fá sér epli eða gulrót
milli mála en súkkulaðistykki.
Svo aftur sé vikið að hollustu
grænmetis og ávaxta, þá hafa rann-
sóknir vísindamanna meðal annars
beinst að því að útskýra hvers vegna
neysla þessara matvara minnki svo
líkur á langvinnum sjúkdómum sem
raun ber vitni. Hvaða efni eða efna-
sambönd eru hér að verki? Þar eru
svörin engan veginn einhlít enn sem
komið er, og böndin berast í ýmsar
áttir. Meðal annars má nefna
áhugaverðar rannsóknir sem sýna
að grænmeti og ávextir hafa að
geyma andoxunarefni sem eiga það
sameiginlegt að hindra myndun
skaðlegra sindurefna í frumum lík-
amans. Sindurefnin geta valdið
ýmsum usla sem tengist frumu-
hrörnun, æðakölkun og þeim for-
stigsbreytingum sem eru undanfari
krabbameina. Til þessara ágætu
fæðuefna, sem þannig koma frum-
unni til varnar á ögurstund, teljast
meðal annars gamlir kunningjar
eins og A-, C- og E-vítamín en einn-
ig efnasambönd með framandlegri
heiti eins og flavín en þau eru í
miklu magni í eplum, lauk, hvítlauk
og káli.
En hollusta grænmetis og ávaxta
verður ekki afgreidd með andoxun-
arefnum einum saman. Fleiri efni
og eiginleikar koma þar ótvírætt við
sögu, og þá ekki síst B-vítamínið
fólasín. Þetta vítamín, sem einmitt
er að finna í miklu magni í græn-
meti, ávöxtum og ávaxtasafa, hefur
sýnt á sér nýjar og athyglisverðar
hliðar bæði í rannsóknum á áhættu-
þáttum hjartasjúkdóma og í mæðra-
vemd. Komið hefur í ljós að rífleg
fólasínneysla kvenna á barneigna-
aldri minnkar líkur á alvarlegum
fósturgöllum sem nefnast hryggrauf
og heilaleysa. Af þessum sökum eru
konur eindregið hvattar til að auka
við neysluna á grænmeti og ávöxt-
um, og þá ekki aðeins meðan þær
eru bamshafandi því neysla fyrir
þungun skiptir ekki síður máli í
þessu sambandi.
Fram til þessa hefur grænmeti
síður en svo verið fyrirferðarmikið
í fæði íslendinga. Arið 1994 var
sala grænmetis og grænmetisvara
tæp 40 kíló á mann að frátöldum
kartöflum og er það minna magn
en í nokkra öðra Evrópulandi. Þar
af var ferskt grænmeti tæplega 30
kíló. Grænmetisneyslan er þó greini-
lega að glæðast og áhugi almenn-
ings á nýjum tegundum og mat-
reiðsluaðferðum leynir sér ekki.
Grænmeti má líka útbúa á ýmsa
vegu bæði hrátt, soðið eða steikt í
svolítilli olíu og auðvitað er rétt að
nota þær tegundir sem eru ódýrast-
ar og bestar hveiju sinni. Hvort
heldur sem er ferskt eða fryst getur
grænmeti breytt hversdagslegri
máltíð í sannkallaða hollustuveislu.
Höfundur er forstöðumaður
Manneldisráðs.
i. 4.7. 8. ii. oc 14. |úní miÐöSALö 15-19 nEmö mán. sími 511-1475. ísLEnsi^A ÓPERfin
Amerísku heilsudýnumar
Veldu þab allra besta
heilsunnar vegna
íslensku, Amerisku og Kanadísku
Kirópraktora-samtökin mæla með
Springwall Chiropractic
Hagstætt verð
Urval af rúmgöflum,
svefnhcrbergishúsgögnum,
heilsukoddum og fI.
Stéttarfélög veita félagslegt öryggi
Kjarasamningar stéttarfélaga veita launafólki og
fjölskyldum þess dýrmæt réttindi sem stuðla að
félagslegu öryggi.
Hver vill missa laun í veikindum, eiga von á
fyrirvaralausum uppsögnum, fá ekki greiðslur í orlofi
eða missa rétt til sjúkrabóta?
Samiðn hvetur iðnaðarmenn til að standa vörð um
stéttarfélag sitt. Teflum ekki félagslegu öryggi
fjölskyldunnar í tvísýnu.
Samiðn er samband stéttarfélaga í byggingar-
iðnaði, málmiðnaði, bíliðnaði, garðyrkju
og netagerð. í Samiðn er 31 félag um land
allt með um 5500 félagsmenn.
Sainiðn
SAMBANDIÐNFÉLAGA
Siiðiirlandsbraut 30. 108 Rcykjavík.
Sítni 568 6055. Fax 568 1026.
Hcimasíða: http://www.rl.is/samidn.html