Morgunblaðið - 16.05.1996, Blaðsíða 10

10 B FIMMTUDAGUR 16. MAÍ1996
VIÐSKIPTI
MORGUNBLAÐIÐ
Harðar deilur í Aker ASA í Noregi
Forystusveitin
horfin af velli
Ósló. Reuter.
Nýr McDonald’s
borgari á 5 milljarða
dollara markaði
New York. Reuter.
HARÐAR deilur í fyrirtækjasam-
steypunni Aker ASA í Noregi
leiddu til þess fyrir skömmu að
. Gerhard Heiberg stjórnarformaður
sagði af sér. Hann skipulagði
, vetrarólympíuleikana í Lilleham-
mer 1994 og þótti gegna því starfi
með miklum sóma. Hart hafði ver-
ið deilt á Heiberg fyrir að reka
vinsælan framkvæmdastjóra fyrir-
tækisins, Tom Ruud, litlu áður.
Heiberg sagði í yfirlýsingu sem
hann sendi norsku kauphöllinni að
hann hefði ákveðið að segja af sér
eftir „vandlega íhugun".
Aker er eitt af stærstu fyrir-
tækjum í Noregi með ítök í ýmsum
greinum, m.a. byggingastarfsemi,
skipasmíðum og fjölmiðlun. Deilur
í stjórn Aker hafa þótt harðvítugri
, en gengur og gerist í norsku við-
skiptalífi þar sem kurteisi og hóf-
í semi einkenna yfirleitt slík mál,
| að minnsta kosti á yfirborðinu. Er
Ruud var rekinn var því borið við
í tilkynningu frá Aker að ástæðan
hefði verið ágreiningur um stefn-
una en Ruud tók við 1988 af Hei-
berg sem þá var gerður að stjórn-
| arformanni.
Er formaður starfsmannaráðs
fyrirtæksins, Leif Furre, heyrði um
afsögn Heibergs krafðist hann
þess að öll stjómin segði af sér.
Furre sagði stéttarfélögin íhuga
aðgerðir til að neyða Aker til að
NÝIR vendir sópa best segir
máltækið og það vill Ja-
mes Wolfensohn aðal-
, bankastjóri Alþjóðabankans gjarn-
an að sannist á sér, en hann hefur
stjómað bankanum í tæpt ár.
Bankinn hefur löngum verið gagn-
rýndur fyrir svifaseint skrifræði
og misheppnaða baráttu við fátækt
og Wolfensohn hefur rekið sig á
að þó starfslið bankans styðji við-
horf hans og meti áhuga hans og
hugsjónir, eigi gagnrýni á bankann
við rök að styðjast. En margir
yngri starfsmenn bankans kunna
vel að meta tilþrif nýja bankastjór-
ans og áherslu á að gera lánveit-
ingar skilvirkari og huga að fjár-
festingum, sem bæti í raun lífskjör
almennings.
Flugmaður og skylm-
ingakappi í bankastjórastól
Wolfensohn er Ástrali, fyrrum
herflugmaður og keppti í skylm-
ingum á Olympíuleikunum, áður
en hann lagði fyrir sig lögfræði
og bankastörf. Hann starfaði á
sviði fjárfestinga og hafði getið sér
gott orð sem harðsnúinn banka-
maður áður en hann tók við stjórn
bankans. Auk þessarar reynslu
hefur hann í farteski sínu brenn-
andi áhuga á baráttunni gegn fá-
tækt. Það hefur tekið drjúgan tíma
fyrir nýjar hugmyndir um sjálf-
• \ bæra þróun að vinna sér sess inn-
r án bankans, en nú eru þær viðtekn-
. ar þar eins og víðar.
Það varð forsíðuefni breska
blaðsins Financial Times nýlega
er Wolfensohn ávarpaði 300 yfir-
'menn bankans og kvartaði yfír því
‘að staðfest djúp væri á rnilli óska
starfsmanna um breytingar annars
vegar og þess að ýmsir héldu að
endurráða Ruud en útskýrði ekki
nánar hvaða aðgerðir hann ætti
við. Hann sagðist ekki sætta sig
við brottreksturinn.
Sápa eða áll?
„Ruud hefur séð um hreingem-
ingu eftir svallveisluna sem Hei-
berg stóð fyrir á níunda áratugn-
um,“ sagði Furre. „Aker er nú vel
rekið fyrirtæki. Það er erfítt fyrir
Ruud að vinna undir stjómarform-
anni með innræti Heibergs. Ég hef
áður líkt honum [Heiberg] við sápu
en það var of vægt til orða tekið.
Núna myndi ég ef til vill kalla
hann ál“.
Sjálfur segir Heiberg að einn
af stóm hluthöfunum í Aker, líf-
eyrissjóðurinn Folketrygdfondet,
hafí dregið til baka stuðning við
brottrekstur Ruuds. „Það veldur
mér vonbrigðum að sjá hann skipta
gersamlega um skoðun - núna,“
sagði Heiberg um stjórnarformann
sjóðsins, Tore Lindholdt, í viðtali
við Aftenposten um það leyti sem
hann sagði af sér.
Lindholt segist hafa haft
áhyggjur af langtímastefnu fyrir-
tækisins en hann hefði á hinn bóg-
inn varað Heiberg við því að reka
Ruud. Hefði Heiberg vitað um
þessa afstöðu sína fyrir fundinn
örlagaríka þar sem uppsögn Ruud
var afráðin.
sér höndunum á óskammfeilinn
hátt. Á persónulegan og opinskáan
hátt höfðaði hann til starfsmanna
um að leggja sig fram um að vinna
að stefnumiðum bankans, sem
væri baráttan við fátækt heimsins.
t samræmi við ný viðhorf undan-
farin ár hefur bankinn einnig
breytt útlánastefnu sinni. Á ráð-
stefnu í Atlanta í Bandaríkjunum
undirstrikaði Caio Koch-Weser
bankastjóri bankans að besta leiðin
til að beijast gegn fátækt væri að
fjárfesta í krökkum, því það skil-
aði sér til framtíðarinnar. Hann
benti á að þriðjungur barna gengi
svangur til sængur á hveiju kvöldi,
án aðgangs að hreinu vatni. Hver
rannsóknin á fætur annarri sýndi
að efling skóla í fátækum löndum,
sérstaklega fyrir stelpur, væri
McDONALD’s fyrirtækið vonar
að nýir „Arch Deluxe" hamborg-
arar þess muni seljast fyrir einn
milljarð dollara á ári og kynnir
þá með hjálp skemmtikrafta og
með risastórri eftirlíkingu í Los
Angeles.
„Þetta er fyrsta nýja samlokan,
sem við höfum framleitt sérstak-
lega handa fullorðnum," sagði
Michael Quinlan stjórnarformað-
ur í hádegisverðarboði á Manhatt-
an.
Andrew Selvaggio forsljóri
kvað Arch Deluxe árangur hundr-
uða prófana á mörgum efnum og
sagði hann að 52 sinnepstegundir
hefðu verið prófaðar.
Sérstök „leynisósa" fylgir Arch
Deluxe, sem verður fáanlegur á
besta þróunaraðstoðin. Besta bar-
áttuaðferðin væri að fjárfesta í
fólki og menntun.
í framhaldi af stefnu bankans á
fjárfestingar fyrir konur og börn
í fátækustu löndunum og sjálfbæra
þróun hefur í auknum mæli verið
tekið upp samstarf við fijáls fé-
lagasamtök og aðra einkaaðila, en
ekki aðeins við stjórnvöld eins og
mest var gert áður fyrr. Þannig
fór hópur frá bankanum nú í fyrsta
skipti á stærstu iðnsýningu heims,
sem haldin er í Hannover í lok
apríl. Richard Frank, sem stýrir
nýrri deild bankans er snýr að
einkageiranum, bendir á að á tím-
um minnkandi þróunaraðstoðar
hins opinbera sé mikilvægt að
bankinn sinni tengslum við einka-
geirann.
um 12.500 skyndibitastöðum
McDonald’s í Bandaríkjunum og
Kanada, og á nýi hamborgarinnn
að keppa við það bezta sem aðal-
keppinautar fyrirtækisins hafa á
boðstólum.
Markaður fyrir hamborgara
með salati, tómötum og beikon
er metinn á 5 milljarða Banda-
ríkjadala og helzti keppinautur
Arch Deluxe á þeim markaði er
„Big Bacon Classic" frá Wendy
International Inc.
McDonald’s telur að tvær millj-
ónir viðskiptavina muni kaupa
Arch Deluxe á hveijum sólar-
hring og 60 milljónir á mánuði.
Á Times Square í New York
fæst Arch Deluxe á 2,99 dollara,
en 3,19 dollara með beikoni.
Af nýlegri skýrslu bankans um
fjárfestingar í þróunarlöndunum
og efnahagsstöðu þeirra kemur
fram að erlendar skuldir þróunar-
landanna hækkuðu um átta pró-
sent á síðastliðnu ári, en ljósa hlið-
in er að útflutningsaukning land-
anna er meiri, þannig að skuldir
þeirra nema nú lægra hlutfalli af
útflutningi þeirra en áður. Meðan
hlutfall útflutnings miðað við
skuldir hefur batnað í uppgang-
slöndum Austur-Asíu, hefur það
hins vegar versnað í fátækasta
heimshlutanum, löndunum sunnan
Sahara. Samkvæmt Micheal Bruno
yfirhagfræðingi í hagdeild bank-
ans fyrir þróunarlöndin er brýnt
að beina þróunaraðstoð til landa
sem einbeita sér að sjálfbærri þró-
un og baráttu við fátækt. Fyrir
móttökulöndin skipti öllu máli að
gera aðstoðina skilvirkari.
Ríku löndin auðgast -
þróunaraðstoð minnkar
Samkvæmt skýrslunni verða
ríku löndin ekki aðeins ríkari, held-
ur um leið nískari á þróunarað-
stoð. Þannig minnkaði þróunar-
framlag OECD-landanna um sex
prósent 1994, er nú 0,29 prósent
af þjóðarframleiðslu þeirra og hef-
ur ekki verið jafn lágt síðan 1973.
Lengi hefur verið barist fyrir að
framlag OECD næði einu prósenti
af þjóðarframleiðslu þeirra, en lítil
hreyfing er í þá átt. Það er því
kreppt að þróunarstarfi, svo áskor-
un Wolfensohns er ekki lítil, en
hann leggur áherslu á að þróunar-
aðstoð sé ekki aðeins spurning um
fé heldur hugarfar og biðlar nú
ákaft til starfsfólks bankans um
að ganga að starfi sínu með opn-
ari hug en áður og reka af sér
slyðruorðið.
Mesti
hagnaður
BP í tíu ár
London. Reuter.
HAGNAÐUR British Petrole-
um á á fyrsta ársfjórðungi
hefur ekki verið meiri í 10
ár vegna hærra olíuverðs og
að sögn olíufélagsins bendir
allt til þess að afkoman á
árinu í heild batni umtalsvert.
Nettóhagnaður jókst um
37% í 633 milljónir punda úr
461 milljón punda á fyrsta
ársfjórðungi 1995. Auk mik-
illar hækkunar á hráolíuverði
stafaði bætt afkoma af auk-
inni sölu á gasi og minni til-
kostnaði.
John Browne aðalfram-
kvæmdastjóri sagði að BP
væri á réttri leið að því yfir-
lýsta marki að auka hagnað
í ár um 300-400 milljónir
punda, ef markaðsskilyrði
versnuðu ekki.
BP greiðir 4,5 pens í arð
eins og á síðasta ársfjórðungi
1995, en greiddi 3 pens fyrir
ári. Browne sagði að of stutt
væri liðið á árið til að auka
arðgreiðslu.
Hlutabréf í fyrirtækinu
lækkuðu um 13 pens í 569
vegna þess að arðgreiðslan
olli vonbrigðum. Sérfræðing-
ar höfðu spáð 522-584 millj-
óna punda hagnaði, en nokkr-
ir þeirra höfðu búizt við að
greiddur yrði 4,5 pensa arður
á hlutabréf.
Olíu- og gasframleiðsla BP
í ár verður líklega meiri en í
fyrra vegna þess að ný fram-
leiðsla á Harding, Fornaven
og Andrew olíusvæðunum í
Bretlandi og á Mars-svæðinu
í Bandaríkjunum mun auka
heildarframleiðsluna á síðara
árshelmingi.
Duisen-
berg for-
seti EMI og
evrópsks
seðlabanka
Amsterdam. Reuter.
HOLLENZKI seðlabanka-
stjórinn Wim Duisenberg
verður forseti gengisstofnun-
ar Evrópu, EMI, á næsta ári
að sögn hollenzka seðlabank-
ans og búizt er við að hann
verði síðan forstöðumaður
seðlabanka Evrópu, sem tek-
ur við af EMI.
Duisenberg tekur væntan-
lega við stjórn EMI í julí 1997
og „heita má víst“ að hann
taki við stjórn evrópska seðla-
bankans að sögn fréttastof-
unnar ANP, sem vitnar í hol-
lenzka fjármálaráðherrann,
Gerrit Zalm. Talsmaður fjár-
málaráðuneytisins vildi þó
ekki staðfesta fréttina.
Hollenzki seðlabankinn
sagði að Duisenberg mundi
taka við af Alexandre Lamfa-
lussy, sem hefði samþykkt
að halda áfram að stjórna
EMI í sex mánuði þegar
starfstíma hans lyki í desem-
ber 1996.
Zalm fjármálaráðherra
sagði að skipun Duisenbergs
yrði mikil viðurkenning fyrir
Hollendinga og peningamála-
stefnu þeirra. Stjórnmála-
flokkar í Hollandi fagna vali
Duisenbergs og hæla honum
á hvert reipi.
Ný vinnubrögð og nýir
tímar hjá Alþjóðabankamim
Meðan mótmælagöngur voru og hétu á Vest-
urlöndum voru mótmæli gegn Alþjóðabank-
anum fastur liður eins og venjulega. Nú er
hins vegar hlustað eftir grasrótarsamtökum
á þeim bæ og sjálfbær þróun viðtekin, eins
og Sigrún Davíðsdóttir rekur hér á eftir.