Morgunblaðið - 19.05.1996, Blaðsíða 6

6 SUNNUÐAGUR 19. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Leiðtogi Þýska alþýðulýðveldisins
vildi geta flúið á haf út
SNEKKJA austur-þýska leiðtogans í Tuborg-höfninni í Kaup-
mannahöfn þar sem hún hefur nú legið í tvö ár.
Lystisnekkja
Honeckers selst ekki
NÆR sex árum eftir að Austur-
Þýskaland kommúnista hvarf úr
tölu ríkja heims og rann saman
við Vestur-Þýskaland er undar-
legt erfðagóss Alþýðulýðveldis-
ins við Tuborg-bryggjuna í Kaup-
.nannahöfn og hefur verið í tvö
ár. Ostseeland, glæsisnekkja leið-
togans Erichs Honeckers, var
árið 1990 seld fyrirtæki á Möltu
er nefndi það Aniara og hugðist
selja skipið með
hagnaði. Það hef-
ur ekki tekist enda
þótt það sé ágæt-
lega búið, m.a. eru
fullkomin hlerun-
artæki í öllum
fimm gestakáet-
unum, að sögn
Berlingske Tid-
ende.
Skipið var smíð-
að 1971,er
Honecker tók við
völdum í Austur-
Þýskalandi og er uppsett verð á
því rúmar hundrað milljónir ís-
lenskra króna.
Diskótek
eða spilavíti?
„Margir hafa sýnt áhuga á að
innrétta það sem hótel, veitinga-
stað, diskótek eða spilaviti. All-
margir afrískir þjóðarleiðtogar
hafa gert fyrirspurnir - en það
hafa alltaf verið vandræði með
greiðslurnar,“ segir ungur Dani,
Fredrik Fausing, sem hefur
reynt að selja skipið.
Danska blaðið segir að vænt-
anlegur kaupandi muni njóta
bestu verkkunnáttu Alþýðulýð-
veldisins horfna en er ekki hrif-
inn af innréttingunni. Þil séu
klædd blómstruðu veggfóðri,
borð úr plasti, stólarnir óþægi-
legir og halli á gólfum.
Ýmsir þekktir leiðtogar hafa
gist Ostseeland, þ. á m. Fidel
Castro Kúbuleiðtogi. Fausing
sýnir blaðamanni Berlingske
Tidende hlerunarmiðstöðina sem
er í litlu skoti undir farþegaþil-
farinu. Hægt er að fylgjast með
og stjórna leynilegu hljóðnemun-
um með sérstöku stjórnborði.
Segulbandstæki var notað til
að taka upp allar athugasemdir
og kanna hvort
gestirnir væru
sannir vinir ríkis-
ins eða úlfar í
sauðargæru. „Eg
er búinn að leita
lengi að hljóð-
nemunum en hef
ekki fundið þá,“
segir Fausing.
Einkakáeta
Honeckers er
fremur látlaus en
baðherbergið er
þó ríkmannlegt.
Leiðtoginn gat setið á bekk og
látið sjö sturtuhausa tryggja að
hann nyti baðsins til fullnustu.
Eiginkonan, hin eitilharða Mar-
got menntamálaráðherra, sat á
meðan á stól, klæddum kúskinni
og snyrti sig við spegilinn.
Ostseeland var ávallt haft í
viðbragðsstöðu ef Honecker teldi
ráðlegast að flýja, 24 manna
áhöfn sá um það. Skipið er styrkt
til siglinga í ís, gluggarnir búnir
skotheidum hlerum og svo þéttir
að ekki er hægt að beita gashern-
aði gegn skipveijum.
Reyndar fyigir sögunni að
sjálfur hefði Honecker vart lifað
af flóttann, leiðtoginn þjáðist svo
af sjóveiki að hann Iét sjaldan
sjá sig um borð. Sovésk-smíðaðir
hreyflarnir, sem eru tveir og af
öflugri gerð sem notuð er í eim-
reiðum, eru því lítið slitnir.
Erich Honecker
Heimsþekktur
sænskur
útivistar-
fatnaöur og
Fagmennska
í útívist
Gæðaval eru
ERLEIMT
F.W. de Klerk reynir að höfða til s-afrískra blökkumanna
Endurnýjun boðuð
í stjórnarandstöðu
F.W. de Klerk, fráfar-
andi varaforseti Suður-
Afríku, og flokksbræð-
ur hans hafa ákveðið
að segja skilið við þjóð-
stjórnina og stefna að
því að vinna blökku-
menn á sitt band og
gera Þjóðarflokkinn að
stærsta flokki lands-
ins. Margir telja þó að
ógjörningur verði fyrir
de Klerk að ná þessu
markmiði.
NELSON Mandela, forseti Suður-Afríku, ræðir við F.W. de
Klerk, varaforseta og leiðtoga Þjóðarflokksins, og Cyril
Ramaphosa, forseta stjórnlagaþingsins, eftir að þingið sam-
þykkti nýja sljórnarskrá landsins 8. maí. Daginn eftir ákvað
Þjóðarflokkurinn að ganga úr þjóðsljórninni.
FREDERIK Willem de
Klerk, síðasti hvíti forset-
inn í Suður-Afríku, og
Nelson Mandela, eftir-
maður hans, deildu með sér friðar-
verðlaunum Nóbels árið 1993 fyr-
ir þátt þeirra í afnámi kynþáttaað-
skilnaðarins og í hugum margra
hafa þeir verið óaðskiljanlegir.
Þeir urðu persónugervingar þeirr-
ar friðsamlegu byltingar sem orðið
hefur í Suður-Afríku og hafa not-
að hvert tækifæri til að takast í
hendur og fagna saman þeim sigr-
um sem unnist hafa í baráttunni
fyrir lýðræðislegri Suður-Afríku.
Umheimurinn fékk þannig hjart-
næma mynd af leiðtogum Búa og
blökkumanna að vinna saman að
afnámi kynþáttaaðskiinaðarins.
í reynd hefur þó lengi verið
grunnt á því góða milli leiðtog-
anna. Heyrst hefur til þeirra í
hörkurifrildi og þeir hafa átt það
til að fella sleggjudóma hvor um
annan í Ijölmiðlunum. „í hjarta
sínu hefur Mandeia ekki treyst de
Klerk,“ er haft eftir embættis-
manni úr Afríska þjóðarráðinu
(ANC), flokki Mandela.
Gjörólíkir leiðtogar
Þessir menn eru á margan hátt
gjörólíkir. De Klerk er sextugur
Búi, þrekvaxinn og sköllóttur,
keðjureykir og drekkur viskí, en
Mandela er 77 ára blökkumaður,
hár og grannur, gráhærður og
algjör bindindismaður. Mandela á
ættir að rekja til konunga Xhosa-
ættbálksins og ólst upp berfættur
í grösugum hlíðum Transkei-hér-
aðs en de Klerk ólst upp meðal
yfirstéttarfóiks í Jóhannesarborg
og komst til metorða innan flokks-
ins sem framfylgdi aðskilnaðar-
stefnu í tæpa fimm áratugi.
Langafi de Klerks var þingmað-
ur, frænka hans gift J.G. Strydom,
forsætisráðherra Þjóðarflokksins,
og faðir hans var framkvæmda-
stjóri flokksins.
De Klerk gekk í Jeugbond, ung-
liðahreyfingu Þjóðarflokksins, á
táningsaldri og stundaði nám í
Potchefstroom-háskóla Búa, þar
sem hann kynntist eiginkonu
sinni, Marike Willemse. Hann
stundaði lögfræðistörf um tíma
en varð bráðlega atkvæðamikill
innan Þjóðarflokksins. Hann var
kjörinn á þing hálffertugur og var
ráðherra frá 1978 þar til í janúar
1989 þegar hann varð kjörinn leið-
togi Þjóðarflokksins eftir að P.W.
Botha sagði af sér.
Klofningur meðal Búa
Ekkert í ferli de Klerks benti
til þess að hann ætti eftir að af-
nema kynþáttaaðskilnaðinn og
valda þannig tímamótum í sögu
landsins. Vangaveltur hafa verið
um að hann hafi fengið skyndilega
hugljómun, gjörbreytt afstöðu
sinni til kynþáttaaðskilnaðarins á
einni nóttu. Sjálfur neitar hann
þessu og margt bendir til þess að
forystumenn Þjóðarflokksins hafi
smám saman gert sér grein fyrir
því á áttunda áratugnum og síðar
að aðskilnaðarstefnan gengi ekki.
De Klerk ákvað rúmu ári eftir
að hann komst til valda, í febrúar
1990, að sleppa Mandela úr fang-
elsi og hefja viðræður um afnám
kynþáttaaðskilnaðarins. Þessi
ákvörðun er til marks um mikið
hugrekki og næstu Ijögur árin
voru mjög hættulegur og erfiður
tími fyrir hann. Á meðal Búa kom
upp djúpstæður ágreiningur, sem
erfitt verður að jafna. Raunsæis-
mennirnir, sem féllust á breyting-
ar, eru í meirihluta meðal þeirra,
en margir Búar hat,a blökumenn
og enn eru til hægrimenn sem
láta sig dreyma um að gera það
sem forfeður þeirra reyndu fyrir
160 árum - að stofna heimalönd
/yrir Búa.
Gegndi táknrænu hlutverki
Þjóðstjórnin var einkum stofnuð
til að sefa hvíta minnihlutann, sem
óttaðist að blökkumenn myndu
leita hefnda, og markmiðið með
aðild Þjóðarflokksins að stjórninni
var ennfremur að tryggja stuðn-
ing stórfyrirtækja og hersins við
breytingarnar. Yfirmenn hersins
ákváðu þó fljótlega að vinna með
stærsta flokknum í stjórninni,
Afríska þjóðarráðinu, og forstjór-
ar stórfyrirtækjanna tóku að
sneiða hjá Þjóðarflokknum og
mynda eigin tengsl við ANC.
Áhrif Þjóðarflokksins snar-
minnkuðu og de Klerk féll f skugg-
ann fyrir Mandela. Hann gegndi
einkum táknrænu hlutverki, ferð-
aðist um heiminn sem persónu-
gervingur byltingarinnar og dá-
samaði lýðræðið í Suður-Afríku.
Þetta hlutverk hentaði honum
ekki. De Klerk er í eðli sínu stjórn-
málamaður, sem nýtur sín best í
pólitískum átökum og vill ekki
leika aukahlutverkið. Þær hömlur
sem embætti varaforseta hefur
sett honum eru honum ekki að
skapi.
Rétti maðurinn til að breyta
flokknum?
De Klerk er sagður staðráðinn
í að yngja upp í forystuliði flokks-
ins og hyggst hamra á þeim sjón-
armiðum sem hann hafði í frammi
þegar hann tilkynnti þá ákvörðun
að segja skilið við þjóðstjórnina.
Hann lagði þá áherslu á að þörf
væri á öflugri stjórnarandstöðu,
markaðshagkerfi og opnara og
heiðarlegra stjórnkerfi.
Fram hafa þó komið efasemdir
um að de Klerk sé rétti maðurinn
til að fara fyrir „nýja Þjóðar-
flokknum". Margir af forystu-
mönnum flokksins eru þeirrar
skoðunar að hann þurfi að víkja
fyrir yngri manni, helst blökku-
manni. Enginn eftirmaður er þó í
sjónmáti og de Klerk er ekki á
þeim buxunum að draga sig í hlé.
Þarf að marka sér sérstöðu
Þegar Þjóðarflokkurinn gengur
úr þjóðstjórninni 30. júní verður
það í fyrsta sinn í 48 ár sem hann
er utan stjórnar. De Klerk stefnir
að því að gera flokkinn að stærsta
stjómmálaflokki landsins og marg-
ir telja að ógjörningur verði að ná
því markmiði. Til þess verður hann
að halda áfram að reyna að má
aðskilnaðarstimpilinn af flokknum
og vinna svarta kjósendur á sitt
band.
Þjóðarflokkurinn þarf ennfrem-
ur að leysa deilur, sem blossað
hafa upp innan hans um framtíð-
arstefnu flokksins, og marka sér
sérstöðu við breyttar aðstæður í
Suður-Afríku.
Margir Suður-Afríkumenn eru
sammála de Klerk um að þörf sé
á öflugri stjórnarandstöðu til að
tryggja heilbrigt fjölflokkalýðræði.
Skiptar skoðanir eru þó um hvort
flokkurinn geti með störfum sínum
í stjómarandstöðu brúað þá gjá
sem skapast hefur miili kynþátt-
anna í Suður-Afríku. Hvort sem
það tekst eða ekki hefur de Klerk
þegar hlotið sess meðal merkustu
stjómmálamanna sögunnar.