Morgunblaðið - 19.05.1996, Blaðsíða 12

SKOÐUN
12 B SUNNUDAGUR 19. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Á LEIÐ TIL MAN-
DALAY - BURMA
Ingólfur
Guðbrandsson
IBBÍ
#1

siS116
AÐALTURN Shwedagon-musterisins, sem er 100 m á hæð, er
umluktur öðrum undurfögrum byggingum úr glitrandi málmum,
marmara eða timbri. Svæðið telst til mestu undra í byggingalist
heimsins.
GÖNGUBRÚIN yfir Irrawaddy er úr timbri eins og flest í
Burma, sem er eitt mesta skógaland heimsins, um 50% landsins
vaxin skógi.
Dyrnar opnast að
landi gullsins
HÓFASKELLIR breskra riddara-
sveita og musterið skjannahvítt og
gulli slegið uppi á Tjallstindi - eins
og draumsýn aftan úr öldum. Söng-
urinn vinsæli „On the Road to
Mandalay", sem góðir karlakórar á
íslandi og úrvalseinsöngvarar hafa
á efnisskrám sínum, syngur í eyrum
mér, þar sem ég horfi út um flugvél-
argluggann á leið frá Bangkok til
Rangoon. Þessi mynd er skýr í huga
mér, frá því ég heyrði sönginn fyrst,
af stúlkunni fögru sem situr í rós-
rauðri birtu kvöldsins og horfir í
átt til musterisins við undirleik
hófadyns. Mig hefur lengi dreymt
um að sjá undur þessa lands, sem
er sveipað svo mikilli dulúð, og er
nú fyrst að opna dyr sínar fyrir
útlendingum eftir nærri hálfrar ald-
ar einangrun frá heiminum. Nú er
tækifærið komið. Ég er á leið til
Mandalay, og söngurinn ómar í
eyrum mér, meðan ég festi þessar
línur á blað.
En hver veit nokkuð um Mand-
alay eða landið Burma, nema þá
óljósu, brengluðu mynd, sem fjöl-
miðlar bregða upp í fréttum, þar
sem landkostirnir og bjartari hliðar
lífsins falla í skuggann fyrir æsi-
efni um ofbeldi og mannréttinda-
brot. Vissulega eiga stjórnvöld með
einangrunarstefnu sinni þátt í
þessu, en keppast nú við að opna
landið bæði fyrir ferðamenn og
erlent fjármagn. Og forvitnir gest-
ir láta ekki á sér standa. Landið
er gætt sérkennilegum, óræðum
töfrum, sem alls staðar liggja í
loftinu einsog ósýnilegur hjúpur,
einhver andblær engu líkur, sem
þú hefur áður kynnst, í ætt við
dularsýn og kryddblandinn ilm,
einhver ný blanda af skynjun þinni
og andlegu ástandi í veröld, sem
þú vissir ekki að væri til.
Ég hef margstaðið sjálfan mig
að fordómum í garð þessa lands,
eða öllu heldur fólksins, sem það
byggir, og mun aldrei geta fyrir-
gefið þeim að leggja fegurstu borg
heimsins, Ayutthaya, þáverandi
höfuðborg Tælands, í rúst árið
1767. Þeir náðu þó engu tangar-
haldi á Tælendingum, en fengu
sjálfir að kenna á svipu nýlendu-
valdsins, er þeir misstu sjálfstæði
sitt fyrir Bretum og urðu eins kon-
ar fylki frá Indlandi allt þar til í
lok seinni heimsstyrjaldar. Landið
er tæplega sjö sinnum stærra en
ísland, 677 þúsund ferkm, en íbú-
arnir um 44 milljónir. Þetta fólk á
sín'a eigin sjálfstæðu menningu,
sem er stolt þess, og vill endur-
reisa hana eftir erlenda áþján.
Enginn skilur forsendur þessarar
þjóðar án þess að kynnast henni,
en þú finnur vart hógværara né
kurteisara fólk. Hlédræg góðvild
skín af viðmóti þess, en allir eru
tilbúnir að rétta þér hjálparhönd.
í dag hlýtur Burma að teljast
eitt sérkennilegasta land heimsins,
ferðamenn nútímans eru sólgnir í
nýjungar og Burma er þeim sem
fundinn fjársjóður. Sérkenni lands-
ins heilla gestinn með hveiju
óvæntu undrinu af öðru, og með
tilkomu nýrra hótela er landið nú
í stakk búið til að taka vel á móti
gestum, sem eru góðu vanir og
gera kröfur.
Rangoon og
fegursti muster-
isturn heimsins -
Shwedagon
Flugið frá Bangkok
tekur aðeins klukku-
stund og tvö flug dag-
lega. Eins og ráð hafði
verið fyrir gert, var
móttökustjóri á flug-
vellinum að aðstoða
mig, svo að allt gekk
fljótt fyrir sig. í Rango-
on búa um þijár millj-
ónir, en byggðin er
dreifð, götur breiðar og
alls staðar tré og blóm.
Borgin er miklu vist-
vænni en ég hafði vænst og breski
nýlendustíllinn áberandi. Strax á
í dag hlýtur Burma að
teljast eitt sérkennileg-
asta land heimsins, seg-
_____ir Ingólfur Guð-
brandsson. Ferðamenn
eru sólnir í nýjungar og
Burma er þeim sem
fundinn fjársjóður.
leið til hótelsins varð mér hugsað
til lýsingar mesta landkönnuðar
síns tíma, Marcos Polo, í ferðaminn-
ingum, sefn komu út í Feneyjum
árið 1298 og segir um Burma:
„Musteristurnarnir hér eru ein
fegursta sjón, sem getur að líta í
veröldinni, hlaðnir úr steini en þakt-
ir þykku lagi af gulli eða silfri og
sýnist sem sé glitrandi málmur í
gegn, svo frábærir eru þeir að
formi, gerð og glæsileika. Þetta
hefur kóngurinn reist til að hans
verði minnst fyrir afrek sín og fyr-
ir velferð sálar sinnar. Ljómi þeirra
berst langar leiðir í sólskininu."
Vígsluhátíð nýja lúxushótelsins
Kandawgyi Palace er framundan á
næstu dögum, en hótelið var opnað
í desember 1995. Hótelið stendur á
undurfögrum stað á bökkum
Kóngsvatns, þar sem turnar must-
eranna speglast og standa á höfði
í spegilskyggndum vatnsfletinum.
Mikið er í hótelið borið, t.d. fóru
sjö hundruð tonn af harðviði í bygg-
inguna, en viðurinn er fyrst og
fremst notaður til skrauts. Nú er
sundlaugin fullgerð, en hún nær
yfir stórt svæði frá hótelbygging-
unni niður að vatninu og er náttúru-
gerð með gosbrunnum, byggð á
stöllum með fossum milli hæða.
Göngustígar á trépöllum liggja
meðfram vatninu, og er útsýni hið
fegursta en fullkomin kyrrð og
næði frá skarkala borgarinnar.
Hótelstjórinn tekur sjálfur á móti
mér, Dieter Ulrich Voss, Þjóðveiji,
sem er vel þekktur hótel- og veit-
ingamaður, búinn að dveljast á
staðnum í tæp tvö ár að undirbúa
opnun hótelsins. Yfir ágætum
kvöldverði segir hann mér, að ný-
kominn úr hótelskóla hafí hann
fengið starf á hinu heimsfræga
Oriental Hotel í Bangkok. Þar var
hann fljótlega gerður að forstjóra
veitingarekstrar. „Ég ætlaði aðeins
að vera í tvö ár, en þau urðu 14,
og ég sé ekki eftir einu
einasta þeirra," segir
hann, „ég hef enn ekki
farið til baka, Asía er
orðin minn heimur, hér
líður mér vel.“
Allur næsti dagur
fer í að skoða borgina
í fylgd leiðsögumanns.
Shwedagon, musteri
musteranna, er í
göngufæri, og aðkom-
an er stórfengleg, engu
öðru lík og sannkallað
undur heimsins. Bjöllu-
laga turninn (stupa) er
hundrað metra hár og
lagður skiragulli, sem
sagt er að sé meira að
vöxtum en gullforði Englands-
banka. Efsti hluti stúpunnar er auk
þess lagður meira en 5.000 demönt-
um og á þriðja þúsund rúbínum,
safírum og tópösum, en í miðjunni
er risastór smaragður, sem endur-
kastar fyrstu og síðustu geislum
dagsins. Að auki eru á annað þús-
und gullbjöllur og hálft þúsund silf-
urbjöllur á stúpunni sjálfri, sem
mynda mjúkan klið fyrir golunni. A
musterissvæðinu í kring eru rúm-
lega hundrað önnur, smærri must-
eri, sem standa vörð um sjálfa
Shwedagon, mörg 20-30 m há og
byggð úr margs konar efnum, silfri,
tini, kopar, blýi, marmara og tré í
ótrúlegustu formum og tekur fram
öllu, sem dýrkendur Búddha hafa
reist honum til vegsemdar, og mun
flestum svo farið, að þeim finnist
önnur mannvirki blikna í saman-
burði við þetta. Elsti hluti stúpunn-
ar er frá 11. öld, en hún var reist
í fulla hæð árið 1768. Þessi staður
hefur yfir sér fágætan helgiblæ,
sem allir skynja, án tillits til átrún-
aðar. Þú reikar sem í leiðslu um
musterissvæðið undir sterkum
áhrifum staðarins, innan um munk-
ana í saffrongulum eða purpura-
rauðum slæðum og hefur dregið skó
af fótum þér eins og allir, sem á
svæðið koma til að biðjast fyrir eða
af einskærri forvitni. Þú skilur bet-
ur örlög þessa lands eftir slíka
heimsókn og þjóðina, sem árum
saman bjó við áþján erlendra
drottnara og býr enn við harðræði
og óstjóm, sem vonandi linnir senn.
Langt til norðurs — á leið til
Mandalay
Margt óvænt mætir auga hins
vestræna manns í Burma, sem nú
gengur undir nafninu Myanmar.
Nútíminn hefur aðeins að litlu
marki haldið innreið sína í þetta
fagra og auðuga land, þar sem
framförum er haldið niðri undir
sósíalísku yfirbragði harðstjórnar.
Ferðamaðurinn fær litlu um það
breytt, en hann verður margs vís-
ari um heiminn , trúarbrögð og
stjórnarfar af heimsókn sinni. Og
ferðamaður hefur ekkert að óttast
í Burma, nema hann stofni sjálfur
til vandræða með hegðun sinni.
Skriffinnskan er mikil og seinvirk,
en í skipulagðri ferð kemur það
ekki að sök. Töfrar landsins eru
fólgnir í hinu upprunalega, óspillta
og sérkennum, sem víða eru að
þurrkast út, eða eru alls ekki til
annars staðar Þú mætir alls staðar
kurteisi og einstakri velvild og
hjartahlýju, sem ekki er víða að
finna lengur á slóðum ferðamanna.
Þetta land á sér stað í hjarta manns
eftir að hafa kynnst því.
SHWEDAGON. Bjöllulaga
turninn, stúpan, er öll slegin
skíragulli. Líkast er sem hún
lýsi upp allt nærliggjandi
umhverfi og bregði á það
töfraljóma.
Tveir dagar nægja til að kynnast
hinu markverðasta í höfuðborginni
Rangoon, og þá er tilvalið að bregða
sér norður til Mandalay, sem var
síðasta virki landsins í baráttunni
gegn Bretum á síðustu öld. Flug
þangað tekur um tvær stundir með
stuttri millilendingu í hinni frægu
musterisborg Pagan, sem var höf-
uðborg á 11. öld á dögum Anarutha
mikla, en mongólskir ógnarherir
Kublai Khans lögðu hana undir sig
1287. Á þeim tíma stóðu um 13.000
musteri á Pagan-sléttunni við
Irrawaddy-fljót og var þar mesti
tilbeiðslustaður heimsins og trú-
armiðstöð, sem yfirgnæfði Benares,
Jerúsalem og Róm, en flest muster-
in eru nú rústir einar.
Þvi blærinn hvíslar í blöðum pálmanna
og bjöllur musterisins kalla:
Komdu aftur, komdu aftur
til Mandalay.
Þannig orti Rudyard Kipling árið
1887 í bók sinni „The Road to Mand-
alay“. Og þangað liggur leiðin til
að kynnast hjarta Burma. Borgin
er aðeins rúmlega aldargömul með
tæplega milljón íbúa, en hún er tal-
in geyma kjarnann í menningu
Burmabúa. Ekkert stendur lengur
af glæsihöll Mindons konungs nema
múrarnir og síkið í kring, því að
höllin, að mestu byggð úr harðviði,
brann til grunna í árás breska hers-
ins í lok seinni heimsstyijaldar. Mik-
il eftirsjá var að þessu fagra mann-
virki, sem reist var í rétthyrning,
er myndaði stjörnumerkin tólf með
þremur hliðum á hveijum vegg er
sneru í fjórar höfuðáttir, en í miðri
höllinni var hásæti konungs, í sal
einum, sem kallaður var ljónssalur
og táknaði miðju alheimsins. Yfír
hásætinu var sjö hæða tum með
gullhimni, en niður eftir turninum
átti viska alheimsins að streyma til
að hjálpa konungi í ákvarðanatöku
sinni.
Úr fjarska sést Mandalay-hæðin
með musteri efst uppi. Þaðan er víð-
sýnt yfir Irrawaddy-sléttuna, sem
er mesta hrísgijónabúr landsins.
Rétt við hæðina er Kuthodaw pagod-
an, sem geymir „stærstu bók heims-
ins“, Tripitaka, allar kenningar
Búddha höggnar í stein. Skammt
frá hæðinni er nýjasta og eitt vand-
aðasta hótel landsins, Novotel Mand-
alay, sem var opnað í lok síðasta árs.
Mandalay er ekki aðeins menn-
ingar- og trúarmiðstöð, heldur er
hún einnig miðstöð viðskipta í norð-
urhluta landsins og helsti áfanga-
staður ferðamanna. Einn stærsti
basar Austurlanda er í Mandalay,
skammt frá miðri borg, og kennir
þar margra grasa í beinni og yfir-
færðri merkingu, því að bókstaflega
allt sem fæst í landinu er falboðið
á þessum stóra markaði, sem iðar
og kraumar af lífi. Þar flýgur stund-
in hratt, en gesturinn verður margs
vísari um Iand, þjóð og þjóðhætti,
þótt hann kaupi ekki neitt. Litríkt
er þetta mannhaf, konurnar bera
þungar byrðar á höfðinu, en blóma-
salinn fer um á hjóli. Tveir dagar
í Mandalay líða fyrr en varir, og
þú býst til brottfarar, því að ný
lönd eru framundan. En Mandalay
líður þér ekki úr minni, eftir að
hafa kynnst henni.
Höfunchir cr fcrdnnmlnfrönnnhir
og forstjóri heimsklúbbs Ingólfs.