Morgunblaðið - 25.05.1996, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR 25 MAÍ 1996 2
MORGUNBLAÐIÐ
ÞEGAR vín (oftast rauð-
vín) er geymt í nýjum
eikartunnum tekur vínið
á sig aðra mynd. Það sýgur í sig
bragðefni og lit úr viðnum,
verður meira um sig, flóknara
og dýrara auk þess sem vínið
gerjast og þroskast á allt
annan hátt í eikartunnum hel-
dur en öðrum geymum, s.s. stál-
tönkum. Notkun eikar, yfirleitt í
anda Bordeaux í 225 lítra tunn-
um er nefnast barrique,
hefur aukist stórlega á síð-
asta einum og hálfa áratug
og má segja að nú sé enginn
víngerðarmaður, sem
ætlar sér stóra hluti,
með mönnum
nema hann eiki vín sín
verulega.
Fyi-st og fremst er eikin notuð
við framleiðslu vína í Bordeaux og
eru bestu vín héraðsins oft látin
liggja í tunnunum í kringum tvö ár
áður en þau fara á flöskur. í
Bourgogne eru hvítvín og rauðvín
látin gerjast í tunnum og síðan
þroskast í þeim áfram, þó yfirleitt
ekki jafnlengi og í Bordeux.
Búrgundarbúar kalla tunnur
sínar piéce og rúma þær 228 lítra.
Víngerðarmenn annai-s staðar í
heiminum, hvort sem er í Kali-
forníu, Italíu eða Astralíu, er vilja
gera vín í anda þessara frægu
frönsku héraða nota því ekki bara
sömu þrúgurnar (Cabernet
Sauvignon og Chardonnay) held-
ur einnig sömu eikina.
Eikaræðið náði hámarki í lok
síðasta áratugar þegar farið var
að eika ótrúlegustu vín. Voru
jafnvel dæmi um þýska vín-
gerðarmenn sem fóru að geyma
hvítvín sín í barríques jafnvel þótt
að engin hefð væri fyrir slíku og
vínin gátu með engu móti veitt
eikinni nauðsynlegt viðnám.
Þegar svo var komið að mörg
Kaliforníuvín voru ekki farin að
bragðast sem vín heldur spýtur
fóru menn loks að bremsa sig af.
Þótt rétt eikarnotkun geti gert
kraftaverk á hún alls ekki alltaf
við og getur stundum hreinlega
spillt víni með því að valta yfir
þau fínlegu brögð sem einkenna á
viðkomandi vín.
Ehhi hi/aða eik
sem er
Eihin
Jr mm ««
t/fflfcl
Fátt hefur meiri áhrif
á hvernig vín
bragðast heldur en
hvort að vínið hafi
verið látið gerjast og
þroskast á eikartunn-
um eða ekki.
Steingrímur
Sigurgeirsson, sem
nýlega heimsótti
hið brennda vín sitt, sem í dag
gengur undir nafninu koníak, í
tunnum smíðuðum úr eik er kom
frá nágrannahéraðinu Limousin.
Það var hins vegar ekki fyrr
en í lok síðustu aldar að vín-
gerðarmenn fóra markvisst að
láta vín eldast og þroskast í
eikartunnum.
Miklu skiptir að réttur viður
sé notaður í eikartunnurnar.
Besti viðurinn kemur frá
skógum í mið- og austurhluta
Frakklands og era tunnurnar
flokkaðar eftir upprana: Allier,
Nevers, Trongais eða Vosges svo
nokkur dæmi séu nefnd.
Fyrir víngerð er brán eik er á
latínu nefnist Quercus petraea sú
eftirsóttasta. Þessi eikartegund
hefur að geyma mun meira magn
bragðefna en aðrar tegundir og
hún gefur frá sér nægilegt magn
tannína (sútunarsýra) til að
magna upp þau tannín, sem er að
finna í vínþrúgunum. Þá er eik
þessi einstaklega þéttriðinn sem
dregur mjög úr snertingu vínsins
við loft.
Er æskilegt að trén séu 150-230
ára gömul, um 30 metrar á hæð
og 45-55 sm í þvermál. Yfirleitt er
hægt að smíða tvær litlar tunnur
úr viðnum úr einni slíkri eik.
Aðrar eikartegundir, frá
Limousin í vesturhluta Frakk-
lands, era notaðar fyrir koníaks-
geymslu þar sem að þörf er á
mikilli uppgufun og öflugri
tannínum, er gefa koníakinu lit
sinn.
Enn í dag er flesta beykja að
finna í Charente og er þekktasti
framleiðandinn líklega Seguin-
Moreau í bænum Cognac, er
framleiðir um 50 þúsund tunnur á
ári.
beykjunahjá Seguin-
Moreau segir
eikarnotkunina
stundum nálgast
trúarbrögð þó að
mestu öfgarnar
hafi nú slípast af.
Viðartunnur hafa um margra
alda skeið verið notaðai- til að flytja vín og aðrar
matvörur á milli landa. Fyrir tæpum þremur
öldum hófu bændur í Charente-héraðinu að geyma
I/iðurinn t/erður
ad ehlasZ
Eftir að trén hafa verið höggvin
er fyrsta skrefið að kljúfa trjá-
bolina í um þriggja til fjögurra sm
þykka planka. Þeim er síðan
staflað upp og látnir liggja úti við i
tvö til þrjú ár til að þorna.
Vökvastig viðarins verður að
lækka úr 50% í um 12-15% áður
en hægt er að nýta hann.
Einungis 20% viðarins sem
höggvinn er koma til tunnu-
gerðarinnar og eftir að búið er að
kljúfa viðinn eru einungis um tut-
tugu prósent af afganginum, sem notaður er í tun-
nugerðina. Það sem ekki fer í hana nýtist í annars
konar framleiðslu.
En þótt franska eikin sé í dag sú eftirsóttasta er
það tiltölulega nýtt fyrirbæri. Fyrir rússnesku
byltinguna var það eik frá Eystrasaltsríkjunum,
sem menn borguðu hæsta verðið fyrir. Amerísk eik
er undirstaða bourbon-framleiðslu og einnig tölu-
vert notuð við víngerð. Hún er bragðmeiri en sú
franska og einkennist af sætri vanillu. Hún hentar
best bragðmiklum vínum og er fyrst og fremst
notuð í Kaliforníu, Astralíu og á Spáni.
Eikartunnur era ekki ódýr vara og má gera ráð
fyrir að ný 225-lítra tunna kosti hátt í fjörutíu
þúsund krónur. Noti víngerðarhús einungis nýja
eik hefur hún því veruleg áhrif á verð vínsins.
Sumum vínum hentar hins vegar betur að nota 1-2
ára tunnur, þegar eikin hefur ekki lengur jafnmikil
áhrif á bragðið, og sum víngerðarhús nota blöndu
af nýjum og eldri tunnum. I Nýja heiminum, þar
sem víngerðarmenn era ekki ragir við að brjóta
gamlar franskar hefðir er algengt að viðarbútum
sé sturtað ofan í stáltankana sem vínið er gerjað í.
Þannig næst hið eftirsótta eikarbragð fyrir
lítinn pening þótt að víngerðarmennh'nir njót
ekki góðs af öðrum kostum eikargerjunar,
t.d. varðandi loftsnertingu.
EFTIR að eikin hefur þornað úti
við í að minnsta kosti tvö ár taka
beykjar við að siníða eikartun-
nurnar. Viðurinn er skorinn til
og hitaður undir eldi þannig að
hægt sé að sveigja ijalirnar inn
í málmumgjarðiruar. Loks eru
tunnurnar brenndar að innan,
mismikið eftir því hvernig á að
geyma í þeim. Því meira sem
tunnurnar eru brenndar, því
minna bragð gefa þær af sér.
BHSHHHHHi
Morgunblaðið/Halldór
KÁNTRÍDANSAR verða sífellt vinsælli hér á landi.
Kántrídansar
KÁNTRÍDANSAR hafa notið
sívaxandi hylli hér á landi á
síðustu mánuðum og er Jó-
hann Örn Ólafsson einn af örfáum
kennurum í þeirri gi-ein dansins.
Hann segir að um töluverða bylgju sé
að ræða. „Eg hef samt aldrei auglýst
þetta að ráði. Þetta hefur smám
saman spurst út og undið allhressi-
lega upp á sig,“ segir hann. Hann
hefur stundað kántn'danskennslu í
eitt ár og segir nemendur skipta hun-
druðum. ,Annaðhvort kemur fólkið
til mín eða ég er fenginn til að heim-
sækja árshátíðir og ýmiss konar
samkomur. Ég hélt meðal annars 14
vikna námskeið í vetur sem var mjög
vel sótt,“ segir hann.
Að mati Jóhanns er kennslan alls
ekki bundin við kántríunnendur.
Hann segir að hver sem er geti haft
gaman af dönsunum. „Þeim sem
finnst kántrítónlist leiðinleg snýst oft
hugur eftir að hafa lært þessa
dansa,“ segir hann. „Það eru til mörg
afbrigði af kántrídönsum, en ég er að
kenna svokallaða línudansa. Þetta
eru hópdansar og galdurinn er sá að
fólk þarf ekki að hafa dansfélaga með
sér. Það hefur gefið þessu eilitla
vítamínsprautu, að fólk geti bara
drifið sig af stað, óháð öllum öðrum.“
Engin ahiurs-
tahmarh
Nemendur íýkántrídönsum eru á
öllum aldri. „Á byrjendanámskeiði
sem hófst um áramót voru þrír
hópar. í einum þeirra voru ungling-
ar, 12-13 ára og í öðrum fullorðið
fólk, allt upp í sextugt. Aldurs-
takmörkin eru engin.“
Að sögn Jóhanns Arnar þarf vissu-
lega ekki sömu færni til að dansa
kántrídansa og samkvæmisdansa.
„En sá sem hefur lært kántrídansa
hefur talsvert forskot þegar að sam-
kvæmisdönsunum kemui'. Þetta ei'U
áþekk spor að mörgu leyti, til að
mynda eru sígildu sporin „hliðar
saman hliðai'" alltaf til staðar.
Kántrídansar eru tiltölulega ein-
faldir og sumir ná tökum á þeim
strax eftir að hafa horft á kennarann
í smástund. Aðrir þurfa nokkrar yfir-
ferðir, en ég hef ekki enn hitt þann
nemanda sem ekki hefur náð ein-
hverjum af þessum dönsum sem ég
er að kenna.“
Jóhann Orn kennir í Danssmiðju
Hermanns Ragnars, en hann lærði
sjálfur kántrídansa á Keflavíkur-
flugvelli. „Þar er klúbbur sem heitir
„Top of the World Two Step Club“,
skipaður dansglöðum Bandai'íkja-
mönnum. Eg náði sambandi við for-
mann klúbbsins fyrir tveimur ái-um
og svo hefur kunnáttan komið smám
saman. Eg hef keypt nokkur mynd-
bönd frá Bandaríkjunum, búið til
fáeina dansa sjálfur og nú er ég
kominn með dágóðan fjölda af döns-
um. Það líður varla sá dagur að ég
setji ekki upp hattinn og taki ekki
nokkur spor.“
ÞAÐ VAKTI nokkra athygli á ís-
landsmótinu í grunnsporum fyi'ir
skemmstu að systurnar Erna Hall-
dórsdóttir 7 ára og Halldóra Sif
Halldórsdóttir 10 ára urðu tvöfaldir
íslandsmeistarar ásamt dansherrum
sínum, Stefáni Claessen 7 ára og
Davíð Gill Jónssyni 10 ára. Þau
sigruðu bæði í suður-amerískum og
standard-dönsum í sínum aldurs-
flokki.
Bæði pörin tóku þátt í Blackpool-
mótinu um páskana og þóttu standa
sig með eindæmum vel. Stefán og
Ema voru yngstu fulltrúar íslands
og Halldóra og Davíð, sem eru marg-
íslenska
dansparið.
faldir íslandsmeistarar,
sigruðu í jive-keppninni, lentu
í öðru sæti í cha-cha-keppninni
og því fimmta í suður-amerísku
dönsunum.
Ekki er hægt að tala um systkini í
dansi án þess að minnast á Ama Þór
og Erlu Sóleyju Eyþórsbörn, en þau
dansa saman og era efst íslendinga á
heimslistanum; Þau hafa verið svo til
ósigrandi á íslandsmótum síðast-
liðinna ára.
Stefan Claessen, Erna Hall-
dórsdóttir, Halldóra Sif Hall-
dórsdóttir og Davíð Gill Jónsson
með verðlaunagripina fyrir tvö-
falda sigra á íslandsmótinu sem
haldið var fyrir skömmu.
Knmnir tii að t/era