Morgunblaðið - 26.05.1996, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. MAÍ 1996 B 11
Morgunblaðið/Kristinn
Njörður: „í kirkju þeirra sem aðhyllast boðskap Krists eru engar trúarkenningar, engar kreddur, engir prestar, engar deilur.
Þessu má líkja við tungumála-
kennslu, þegar verið er að kenna
mönnum að kaupa farseðil og ferð-
ast með flugvél. Ég hef stundum
spurt hvað menn eigi svo að segja
þegar þeir eru komnir á leiðarenda?
Eiga þeir þá bara að kaupa miða
heim aftur?
Allt sem við höfum, sjónvarp og
öll þessi tækni er ekkert annað en
aðferð og umbúðir.
Það er hægt að skoða Krist í
tvenns konar skilningi. Það er hinn
sögulegi Kristur, persónan, og svo
er það hinn svokallaði kosmíski
Kristur, hin andlega stærð. Hinn
sögulegi Kristur er takmarkaður í
tíma og rúmi. Hin guðfræðilega
deila snýst um það að hve miklu
leyti hinn andlegi Kristur er byggð-
ur á hinum sögulega Kristi. Spurn-
ingin er hvort það skipti megin-
máli. Við höfum þennan boðskap.
Við höfum sögnina um krossfest-
inguna, fórnardauðann og sögnina
um að sigrast á dauðanum, hvernig
svo_ sem við skiljum það.
Ég trúi því ekki að Kristur hafi
risið upp í holdinu. Það er vegna
þess að ég aðhyllist mystik. Ég
þarf ekki upprisu holds. Upprisan
getur verið jafnmikil staðreynd þó
að Tómas hafi ekki getað sett fing-
urna í síðusárið. Við höfum þennan
kosmíska Krist sem fyrirmynd okk-
ar og sem aðferð til að nálgast
guð. Og þeir sem eru ekki fast-
bundnir einum ákveðnum trúar-
brögðum geta sagt að þetta sé ein
aðferð til að nálgast guð. Þeir sem
eru strangtrúaðir segja ef til vill
að þetta sé eina leiðin. Ég hef leyft
mér að segja: Sá sem heldur að
aðeins ein leið liggi til guðs mun
ekki rata þá leið.
Við getum sagt að kirkja sem
slík sé tvíþætt fyrirbæri. Annars
vegar er hin andlega kirkja, hin
ósýnilega innri kirkja þeirra sem
aðhyllast boðskap Krists. í þeirri
kirkju eru engar trúarkenningar,
engar kreddur, engir prestar, engar
deilur, hún er innra með okkur, það
getur enginn tekið hana frá okkur
né skaðað hana. Síðan höfum við
hina ytri kirkju sem er mannanna
verk og byggist meðal annars á
samkomulagi um trúarkenningar.
Þar logar allt í deilum, hefur alltaf
gert og mun alltaf gera. En þá
getum við huggað okkur við orð
eins og þau sem gamli maðurinn í
Bláskógaheiðinni segir í íslands-
klukkunni: Það er nú samt skapar-
inn sem ræður.“
Guðsþjónusta
Telur Njörður að hinni ytri kirkju
hafi tekist að flytja mönnum boð-
skapinn?
„Hinni ytri kirkju hefur tekist
að flytja orð en ekki gengið eins
vel að lifa boðskapinn. Spurningin
er hvort lærdómur í andlegum efn-
um sé ekki einhvers konar flótti frá
því að lifa þau. Maður getur orðið
svo hugfanginn af lærdómnum að
maður gleymir því að maður á að
lifa hann. Enda held ég að eitt af
því fáa sem Kristur fordæmir sé
hræsnin. Hann segir: Þegar þú biðst
fyrir skaltu gera það í einrúmi,
ekki sýnast fyrir mönnum."
- Ferð þú oft í kirkju?
„Ekki mjög oft. Þegar búið er
að þurrka út alla mystik og eftir
stendur sálmasöngur, ritningarlest-
ur, blessunarorð og prédikun eins
og í guðsþjónustu íslensku þjóð-
kirkjunnar, verður prédikunin að
segja okkur ansi mikið til að hún
fullnægi einhverri trúarþörf. Og ég
verð að segja eins og er að það
kemur því miður ekki mjög oft fyr-
ir að ég hafi hrifist af prédikunum
íslensku þjóðkirkjunnar, því mér
finnst ekki allir prestar vera beinlín-
is miklir andans menn.
En guðsþjónusta er ekki bara
talað orð og ég sætti mig miklu
betur við guðsþjónustu hjá sumum
kirkjudeildum, öðrum en lúthersku
kirkjunni íslensku. Ég er til dæmis
hrifinn af guðsþjónustu ensku bisk-
upakirkjunnar, kannski fellur mér
sú guðþjónusta best af þeim sem
ég hef upplifað. Þar er lögð meiri
áhersla á boðun orðsins með tón-
list. Ég og konan mín vorum ekki
alls fyrir löngu í messu í Cambridge
á jólanótt, og þar talaði presturinn
í þijár og hálfa mínútu, blaðalaust.
Sú prédikun var mjög áhrifamikil.
Síðan fellur mér að mörgu leyti
mjög vel við messuform kaþólsku
kirkjunnar, sérstaklega við tákn-
fræðina sem birtist í litúrgíunni, en
þar felli ég mig ekki allskostar við
prédikanirnar. Þar finnst mér eins
og í hinni lúthersku kirkju skorta
dálítið á umburðarlyndi. Þar er
meira talað um lögmálið en fagnað-
arerindið, þó að fögnuðurinn sé að
vísu dálítið meiri í kaþólsku kirkj-
unni heldur en þeirri lúthersku.
Fyrir mér eru trúarbrögð ekki refsi-
löggjöf.“
Dulhyggja
Njörður hefur nú lýst þeim hug-
myndum sem hann hefur um Krist
og kirkjuna, en hvað um hann sjálf-
an, er hann trúaður?
„Ef ég á að lýsa viðhorfum mín-
um í þeim málum, þá aðhyllist ég
dulhyggju og táknfræði. Að vísu
er búið að misnota orðið dulhyggja
í íslensku, það er notað um alls
konar kukl og hindurvitni, en ég
mundi kannski lýsa viðleitni minni
þannig að ég sé leitandi. Ég skil-
greini dulhyggju svo að hún sé fólg-
in í leit að innsta eðli sinnar eigin
tilveru. Það er frá mínum bæjardyr-
um séð hin eiginlega mystik. Ég
veit ekki hvort hægt sé að segja
að sá sem er leitandi sé beinlínis
trúmaður."
- En hver er maðurinn Njörður
sem stendur á bak við þessa bók,
hvort er hann meiri fræðimaður eða
skáld?
„Það tvennt er ekki hægt að
aðskilja. Það er innangengt frá ljóð-
list yfir í andleg mál. Allt sem
maður gerir er afsprengi þess sem
maður hugsar. Hugsunin beinist í
þá átt sem áhuginn teymir okkur
af einhveijum ástæðum. Ég hef
sagt um sjálfan mig að ég sé áhuga-
maður um andleg málefni. Ég hef
hitt menn sem hafa ekki áhuga á
trúarbrögðum, en hafa áhuga á
mystik því hún er hin beina leið að
innsta eðli sjálfs síns og þaðan til
guðs. En ég hef líka áhuga á trúar-
brögðum því þau segja okkur mikið
um manninn og skilning hans á
guði. Núna er ég til dæmis að kynna
mér búddisma, sem er ákaflega
heillandi. Einnig hef ég verið að
kynna mér mismunandi kikjudeild-
ir.“
- Hveiju svarar þú ef þú ert
spurður hvort þú sért kristinn?
„Hvað er að vera kristinn? Fyrir
mér er það að vera kristinn að að-
hyllast boðskap Krists. Sumir segja
að til þess að vera kristinn verði
maður að trúa á upprisuna.“
- Hvað fínnst þér um þá sannfær-
ingu?
„Táknfræði er fólgin í því að sjá
ipnri sannleika í hinu ytra atviki.
A fæðingarhátíð frelsarans segir
dulhyggjumaðurinn: Ég vil leitast
við að Kristur fæðist innra með
mér.“
Það er svo merki-
legt með margs
konar lærdóm,
hann getur bundið
menn ístað þess
aðgera hugsun
þeirra frjálsa.
Hann varmikill
kennari. Það er tal-
að um tillit hans á
vissum stöðum,
hvernighann lítur
á menn, sem bendir
til þess aðhann
hafi haft mjög
áhrifamikið augna-
ráð.
Mennirnir búa til
trúarsetningar sem
þeirláta sam-
þykkja, á fundum.
Hinni ytri kirkju
hefur tekist að
flytja orð en ekki
gengið eins vel að
lifa boðskapinn.