Morgunblaðið - 02.06.1996, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 2. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Ekki búist við miklum breytingum með logum um umgengni um nytjastofna sjávar
Brott- #
kastekki
stöðvað
Ekki er talið að ný lög um umgengni um
nytjastofna sjávar dragi ein og sér mikið
úr því að sjómenn fleygi fisk fyrir borð eða
reyni að svindla á kvótakerfinu. Helgi
Bjarnason segir að jafnvel sé talað um lög-
in sem kattarþvott kerfísins þegar litið er
til þess hvað vandamálið er stórt. Þótt brott-
kast afla verði ekki stöðvað með lögum er
þó komin heildarlöggjöf um málefnið og
skýrari heimildir til að taka á brotum.
NÝSAMÞYKKT lög um
umgengni um nytja-
stofna sjávar byggja á
vinnu Samstarfsnefnd-
ar um bætta umgengni um auð-
lindir sjávar sem sjávarútvegsráð-
herra skipaði í maí 1994. Frum-
varp um efnið var lagt fram á þingi
í ársbyijun 1995 e_n varð ekki út-
rætt á vorþinginu. í júnímánuði fól
sjávarútvegsráðherra nefndinni að
fara yfir frumvarpið í ljósi um-
ræðna sem orðið höfðu um efni
þess. Fyrr í þeim mánuði hafði
birst greinaflokkur í Morgunblað-
inu þar sem fjöldi sjómanna sagði
frá eigin þátttöku og annarra í því
að kasta fiski og að svindla á vigt.
Nýtt frumvarp var lagt fram í vet-
ur og samþykkt sem lög í maímán-
uði.
Nokkrar breytingar urðu á
frumvarpinu á milli þinga og við
umfjöllun í sjávarútvegsnefnd Al-
þingis og verður hér á eftir reynt
að gera grein fyrir þeim helstu.
Einnig verður niðurstaðan skoðuð
í ljósi ummæla sjómanna sem birt-
ust hér í blaðinu á sjómannadaginn
í fyrra.
Þegar málið var lagt fram á
Alþingi á síðasta þingi og aftur nú
í vetur hafði það yfirskriftina
Umgengni um auðlindir sjávar.
Sjávarútvegsnefnd breytti nafninu
í Umgengni um nytjastofna sjávar.
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur sjávarútvegsnefndar Aiþingis,
segir að upphaflegt heiti hafi þótt
víðtækara en efni frumvarpsins
gæfi tilefni til. Til dæmis hafi ekki
verið ætlunin að lögin næðu yfir
hugsanlega vinnslu málma á hafs-
botni!
Bannað að fleygja
fiski nema . . .
I lögunum er í fyrsta skipti færð
í lög sú meginregla að skylt sé að
hirða og koma með að landi allan
afla. Áður voru reglur um þetta
efni í reglugerð um fiskveiðar í
atvinnuskyni og hafa verið skiptar
skoðanir meðal lögfræðinga um
það hvort þær héldu fyrir dómstól-
um.
Þrátt fyrir þá almennu reglu
Iaganna að bannað sé að fleygja
fiski er gert ráð fyrir ákveðnum
undantekningum. Heimilt er að
ákveða með reglugerð að sleppa
skuli iifandi fiski undir ákveðinni
lengd sem fæst á tiltekin veiðar-
færi. í greinargerð er vísað til
Kristján
Þórarinsson
Kolbeinsson
Steingrímur J.
Sigfússon
Pétur H. __ Þórður
Blöndal Asgeirsson
núgildandi reglna um að sleppa
skuli lifandi þorski, ufsa og ýsu
undir 45-50 sentímetrum að iengd
sem fæst á handfæri en þessi fisk-
ur er almennt talinn lífvænlegur.
Það er fest í lögin að heimilt sé
að varpa fyrir borð afla sem er
sýktur, selbitinn eða skemmdur á
annan hátt. Einnig fisktegundum
sem ekki eru kvótabundnar, svo
fremi þær hafi ekki verðgildi. I
þessu felst að ekki er heimilt að
fleygja fyrir borð físki af kvóta-
bundnum tegundum þótt verðlaus
sé í einstökum tilvikum. Skilyrði
fyrir því að heimilt sé að henda
öðrum tegundum er að ekki sé
markaður fyrir hann til manneldis.
í frumvarpinu var einnig gert
ráð fyrir beinni heimild til þess að
varpa fyrir borð innyflum, hausum,
afskurði o.fl. sem til fellur við verk-
un eða vinnslu um borð, enda verði
úrgangurinn ekki nýttur með arð-
bærum hætti. Eins og staðan er í
dag hefði greinin þýtt að við ísfisk-
veiðar hefði verið heimilt að henda
fiskúrgangi öðrum en hrognum og
lifur. Þessari heimild var snúið við
í þinginu og í lögunum er bannað
að henda fiskúrgangi nema ráð-
herra veiti til þess heimild með
reglugerð.
Steingrímur J. Sigfússon segir
að nefndarmönnum í sjávarútvegs-
nefnd hafi þótt umræddar undan-
þágur frá meginreglu laganna um
að skylt væri að koma með allan
afla að landi of víðtækar og aftur-
för frá gildandi lagaákvæðum. Vís-
ar hann í þessu efni til laga um
fullvinnslu botnfiskafla um borð í
veiðiskipum þar sem lagt er bann
við því að henda afskurði frá
vinnsluskipi nema það sé heimilað
með reglugerð. Fyrirhugað er að
afnema þessi ákvæði frystitogara-
laganna í framhaldi af samþykkt
nýju laganna.
Reglugerð hefur ekki verið gefin
út með nýju lögunum en það verð-
ur væntanlega gert á næstu dög-
um, strax eftir að lögin taka gildi
við birtingu þeirra. Ekki
er ólíklegt að fram-
kvæmdin verði svipuð og
gert var ráð fyrir í frum-
varpinu en auðveldara
verður fyrir ráðherra að ———
þrengja heimildir til að henda fisk-
úrgangi ef síðar þykir ástæða til.
Óraunhæft að stoppa menn
fyrir róður
Fyrir ári var mikið rætt um að
hætta væri á því að vegna veðurs
gætu litlir netabátar ekki vitjað
um net sín daglega yfir vetrartím-
ann og að sjómennirnir freistuðust
þá til að henda verðminni fiski. í
upphaflegu frumvarpi var kveðið
á um að bátum undir 30 brúttó-
tonnum væri bannað að stunda
veiðar með þorskanetum yfir vetr-
artímann. Að tillögu Umgengnis-
nefndarinnar svokölluðu voru
stærðarmörkin færð niður í 20
brúttótonn i frumvarpinu sem lagt
var fyrir í vetur. Meðal annars
vegna mikillar andstöðu hjá um-
sagnaraðilum felldi sjávarútvegs-
nefnd þetta ákvæði í burtu með
þeim orðum að ekki hefði komið
fram fullnægjandi rökstuðningur
fyrir því að takmarka veiðar þessa
hluta bátaflotans umfram aðra.
Steingrímur J. bendir í þessu sam-
bandi á að síðar í lögunum sé kveð-
ið á um skyldu sjómanna til að
draga net og önnur veið-
arfæri með eðlilegum og
reglubundnum hætti og
telji menn það nægjan-
legt. _________
Það nýmæli er í lög-
unum að óheimilt er að heíja veiði-
ferð skips nema skipið hafi afla-
heimildir sem telja má líklegt að
dugi fyrir afla í ferðinni. Til þess
að þetta sé hægt þurfa að sjálf-
sögðu að liggja fyrir upplýsingar
um aflasamsetningu skipa eftir því
hvaða veiðar þau stunda, búnaði
veiðarfæra, veiðislóð og veiðitíma.
Er sú skylda lögð á Fiskistofu að
afla þessara upplýsinga í ríkari
mæli en nú þegar er gert. Það er
öllum ljóst að erfitt verður að fram-
fylgja ákvæðinu en í umsögn
Umgengnisnefndar kemur fram að
Bannað að
fara kvótalítill
ásjó
Fiskurinn er
dauður hvort
sem er
það sé eigi að síður gagnlegt því
það leggi siðferðislegar skyldur á
herðar utgerðar og skipstjóra.
Þórður Ásgeirsson fiskistofustjóri
telur ekki raunhæft að ætla, á
grundvelli þessa ákvæðis, að
stoppa menn af áður en þeir róa,
upplýsingarnar muni
fremur nýtast eftir á við
rannsókn hugsanlegra
brota.
Þetta ákvæði, sem í
raun er bann við því að
menn séu að fara þorskkvótalausir
á sjó, er sett í lög til þess að reyna
að minnka hættuna á að meðafla
sé hent, til dæmis þorski þegar
þorskkvótinn er búinn og reynt er
við ýsu eða ufsa. Hugmyndir hafa
verið um ýmis önnur úrræði. Upp-
haflega var í frumvarpinu heimild
Fiskistofu til að áætla afla á skip
sem ekki geta útskýrt veruleg frá-
vik í aflasamsetningu miðað við
afla annarra sambærilegra skipa á
sömu fiskislóð og á sama tíma.
Að tillögu Umgengnisnefndar var
þetta ákvæði fellt út úr frumvarp-
inu áður en það var lagt fyrir að
nýju í haust. Nefndin taldi greinina
varasama og ólíklegt að Fiskistofa
treysti sér til þess að beita henni
í raun. Og ef Fiskistofa myndi
beita heimildinni væri búið að snúa
á haus venjulegum reglum um
sönnunarbyrði og ásakanir um
misbeitingu valds myndu fylgja í
kjölfarið.
Ekki samstaða
um nýjar leiðir
Þetta eru helstu ráðin gegn
brottkasti fisks sem lögin fela í
sér, fyrir utan skýrari
valdheimildir eftirlits-
manna og strangari refs-
ingar við brotum. Ekki
var tekin upp í lögin sú
hugmynd að gefa mönn-
um kost á að landa meðafla utan
kvóta gegn því að andvirði hans
rynni til góðra málefna.
Sú skoðun var útbreidd meðal
þeirra tuga sjómanna sem blaða-
menn Morgunblaðsins ræddu við
fyrir sjómannadaginn í fyrra að
þágildandi fyrirkomulag sem nú
hefur verið fest í sessi væri ómögu-
legj;. Það stuðlaði að því að menn
hentu meðafla sem þeir ættu ekki
kvóta fyrir, og verðminni fiski, eins
og smáfiski og dauðblóðguðum
netafiski. Þeir sögðu fáránlegt að
refsa mönnum fyrir að bjarga verð-