Morgunblaðið - 02.06.1996, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 2. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Ársskýrsla Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
Segja neyðar-
ástand yfir-
vofandi vegna
smitsjúkdóma
Örverur eru minni en augað fær numið, en
ýmsir telja að miðað við núverandi ástand
stafí mannkyni meiri hætta af þeim en styij-
öldum. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hefur
gefíð út skýrslu um ástand heilbrigðismála
í heiminum og greinir Karl Blöndal hér frá
niðurstöðum hennar.
ALÞJÓÐAHEILBRIGÐISSTOFNUNIN varar við hættunni sem
stafar af smitsjúkdómum. Verst er ástandið í þriðja heiminum
og eru börn í mestri hættu.
SMITSJUKDOMAR I HEIMINUM
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (WHO) hefur skorað
á þjóðir heims að láta meira fé af hendi rakna til
baráttunnar gegn sjúkdómum á borð við malaríu,
kóleru og berkla, sem hafa verið að blossa upp á ný.
Að mati WHO drógu smitsjúkdómar 17 milljónir manna til dauða
árið 1995 og var mannfall mest í Afríku og Suðaustur-Asíu.
10 banvænustu smitsjúkdómarnir (1995)
Fjöldi látinna
Lifrarbólga
Niðurgangs- Berklar Malaría (Hepatitis B)
sjúkdomar
34 millj.
3,1 millj. 2,1 millj. 1,1 millj.
f
■ : . ■ ■ r
•;A •

Cryptorsporidium
(frumdýrasýking í meltingarfærum)
HIV / alnæmi
1,0 millj.
Meningókokkasýking
(blóðeitrun og heilahimnubólga)
Salmonellusýkingar
Krím-Kongó-blettahitasótt
Blettahitasótt með nýrnaeinkennum
Hættulegar
öndunanæra-
sýkingar Þráðormur og krókormur
4,4 millj. 165.000
Kíghósti
355.000
Útbreiðsla nýrra sjúkdóma
og sjúkdóma, sem eru að 'Cí
koma fram á ný
(1995)
-r .i. Heilabólga sem
W berst með maurum
Annað
O Mýgulusótt
■ Beinbrunasótt/
beinbrunasótt
með blettahitasótt
Barnaveiki
Kólera
” Heimild: WHO, AlþjóiaheilbrigSisstolnunin
REUTERS
SMITSJÚKDÓMAR eru nú
þegar orðnir helsta orsök
þess að fólk deyr fyrir
aldur fram í heiminum
og segir í ársskýrslu Alþjóðaheil-
brigðisstofnunar (WHO) Samein-
uðu þjóðanna, sem kom út í síð-
ustu viku, að það færist jafnt og
þétt í vöxt að lyf hrífi ekki á
smitsjúkdóma.
WHO skorar einnig á þjóðir
heims að auka framlag til barátt-
unnar við sjúkdóma á borð við
malaríu, kóleru og berkla, sem eru
nú komnir fram á ný, þótt hægt
sé að komast fyrir þá og það þurfí
ekki að kosta nema tæpar 70 krón-
ur á mann.
Samkvæmt skýrslunni hafa að
minnsta kosti 30 nýir smitsjúkdóm-
ar komið fram á undanförnum 20
árum, þar á meðal alnæmi og
Ebóla-veiran, sem fyrst greindist í
Zaire 1976.
Að mati WHO létu 17 milljónir
manna lífið af völdum smitsjúk-
dóma á síðasta ári og létust flestir
í Afríku og Suðaustur-Asíu.
Valda þriðjungi dauðsfalla
Alis létu 52 milljónir manna lífíð
á síðasta ári. Hér er því um að
ræða þriðjung ailra dauðsfalla í
heiminum, að því er kemur fram í
skýrslunni.
„Við okkur blasir alþjóðlegt
neyðarástand vegna smitsjúk-
dóma,“ segir Hiroshi Nakajima,
framkvæmdastjóri WHO, í skýrsl-
unni. „Ekkert land er öruggt fyrir
þeim.“
Hann bætir við: „Ekki er langt
síðan sýklalyf voru talin lausnin við
mörgum smitsjúkdómum. í dag
dregur jafnt og þétt úr árangrinum
af notkun þeirra samfara því að
mótstaða gegn þeim eykst.“
Nakajima, sem er lyfjafræðingur
frá Japan, sagði á blaðamanna-
fundi, sem haldinn var í Genf til
að kynna skýrsluna, að ný lyf væru
oftar en ekki mjög dýr og fátækar
þjóðir hefðu ekki efni á þeim.
„Við eigum í viðræðum við lyfja-
framleiðendur um það hvernig gera
eigi þessi lyf aðgengileg um allan
heim. Það er erfitt verkefni, sem
við vonumst til að ráða fram úr á
næstu árum,“ sagði Nakajima.
Heilsuskortur í heiminum bitnar
einkum á íbúum þriðja heimsins,
samkvæmt WHO. 11 milljónir
barna undir fímm ára aldri í þriðja
heiminum létu lífið 1995, þar af
níu milljónir af völdum smitsjúk-
dóma.
Stjórnlaus notkun sýklalyfja
Ónæmi örvera fyrir sýklalyíjum
hefur aukist stórlega á síðasta ára-
tug og um leið koma færri ný lyf
fram en áður, segir í skýrslunni.
„Margt bendir til þess að mót-
staða örvera gegn lyfjum eigi rætur
að rekja til stjórnlausrar og óviðeig-
andi notkunar sýklalyfja, jafnt í
iðnríkjum heims sem í þróunarlönd-
unum,“ segir í skýrslunni. .
„Allt of margir nota þau, þau eru
gefin við röngum sjúkdómum, í
röngum skömmtum og í rangan
tíma. Læknar og sjúklingar þeirra
eru meira og minna hjálpariausir.
Lyf, sem kostar tugi milijóna doll-
ara að framleiða og tekur allt að
tíu ár að koma á markað, hafa
aðeins notagildi í takmarkaðan
tíma.
Mótstaða gegn sýklalyfjum og
öðrum lyíjum hefur í för með sér
að fólk er lengur veikt og á fremur
á hættu að deyja, auk þess sem
hver faraldur stendur nú lengur
yfir en áður.“
Bandaríski vísindamaðurinn
Ralph Henderson, aðstoðarfram-
kvæmdastjóri WHO, líkti hnattkúl-
unni við köku, sem hefði verið húð-
uð með sýklalyijum.
Örverur þrifust í umhverfi, þar
sem sýklalyf fyrir fólk væru mikið
notuð. Því mætti bæta við að sýkla-
lyf væru jafnvel meira notuð í naut-
griparækt.
Samkvæmt gögnum WHO eru
sýklalyf fáanleg á opnum markaði
og oft ganga reyndar gagnslausar
eftirlíkingar kaupum og sölum.
Fífusel 34 — Opið hús.
Falleg 4ra-5 herb. íb. á 3. hæð til vinstri (efstu) 115 fm. 3 svefn-
herb., einnig ibherb. í kj. með aðgangi að snyrtingu, rúmgóð
stofa með nýju parketi. Sérþvottahús í íb. íb. er öll nýmáluð og
laus nú þegar. Suðursvalir. Fráþær aðstaða fyrir barnafólk,
leikvöllur og skóli rétt hjá. Stæði í bílskýli. Áhv. byggsj. 3,5
millj. Verð 7,9 millj.
íb. er til sýnis í dag milli kl. 13 og 16, Elín og Björgvin verða
á staðnum.
Séreign - fasteignasala,
Skólavörðustíg 38A, sími 552 9077.
Opið í dag kl. 1 - 4
1
i
L

Ný „kynslóð“ örvera
Henderson sagði að komin væri
fram ný „kynslóð" örvera: „Mót-
stöðuafl þeirra er vandamál, sem
ég held að eigi eftir að valda skæðri
plágu á næstu öld.“
Utlitið gefur þó ekki tilefni til
eintómrar bölsýni. Karl G. Kristins-
son sýklafræðingur hefur ásamt
öðrum gert rannsóknir, sem vakið
hafa athygli á alþjóðavettvangi og
benda til að með því að draga úr
notkun sýklalytja megi draga úr
útbreiðslu ónæmra sýkla. Sam-
kvæmt þeim niðurstöðum fækkaði
sýkingum af völdum ónæmra pneu-
mókokka um íjórðung á Islandi
milli áranna 1993 og 1994 í kjölfar
herferðar gegn ofnotkun sýklalyfja
og laga um að sjúklingar utan
sjúkrahúsa yrðu að greiða lyf sín
að fullu.
Þá vitnar Anne E. Platt í ritgerð,
sem WorldWatch Institute gaf út í
apríl um áhrif umhverfisþátta og
þjóðfélagsbreytinga á sjúkdóma, til
þess að í Ungveijalandi hafi tekist
að draga úr lungnabólgusýkingum
af völdum ónæmra sýkla um 20 af
hundraði á þremur árum með áróðri
gegn ofnotkun sýklalyfja.
Smitsóttir eiga greiða leið um
allan heiminn. Menn geta samdæg-
urs farið frá hitabeltisvígjum mósk-
ítóflugunnar til hvaða stórborgar
sem er og þannig geta sjúkdómar
borist með ógnarhraða úr óbyggð-
um í þéttbýli.
Allt að 500 milljónir manna fá
malaríu á ári og þar af bíða tvær
milljónir bana, flestir í Afríku.
Samkvæmt tölum WHO er mal-
aría landlæg í 91 landi og eiga um
40% jarðarbúa á hættu að fá sjúk-
dóminn.
Öndunarfærasjúkdómar á borð
við malaríu drógu 4,4 milljónir
manna til bana 1995. Þar af voru
íjórar milljónir börn.
3,1 milljón manna lést af völdum
sjúkdóma á borð við kóleru, blóð-
sótt og taugaveiki. Flest voru fórn-
arlömbin börn undir fimm ára aldri.
í 70% tilfella var orsaka sýkinganna
að leita í skemmdum mat.
Að sögn WHO látast þijár millj-
ónir manna árlega af berklum og
er það sagt afleiðing þess að heim-
urinn leiði vandann hjá sér.
„Til að gera illt verra í heiminum
hafa berklar myndað banvænt
bandalag við alnæmi,“ segir í
skýrslunni. Berklar eru algengasta
banamein alnæmissjúklinga.
Samkvæmt skýrslunni er talið
er að 20 milljónir manna séu nú
smitaðar af alnæmisveirunni (HIV)
og 4,5 milljónir hafi sýkst af al-
næmi frá því að sjúkdómurinn kom
fyrst fram í lok áttunda áratugar-
ins.
„Alnæmi er helsta dánarorsök
fuilorðinna í borgum Bandaríkj-
anna, Afríku sunnan Sahara og
hiutum Evrópu," segir enn fremur
í skýrslunni.
Skýrsla WHO er ekki fyrsta við-
vörunin um að stefni j ógöngur
vegna smitsjúkdóma. Árið 1948
lýsti George C. Marshall, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, yfír því
að sigur yfír öllum smitsjúkdómum
blasti við, en bjartsýni sjötta og
sjöunda áratugarins hefur vikið fyr-
ir bölsýni.
Hin yfirvofandi plága?
Blaðamaðurinn Laurie Garrett
skrifar í bók sinni „Hin yfirvofandi
plága“ (The Coming Plague) að
mannkyn sé örverum auðveld bráð
um þessar mundir og bregðast þurfi
við sjúkdómum hvar sem þeirra
verði vart í heiminum. Hún hefur
eftir nóbelsverðlaunahafanum
Joshua Lederberg að ástandið sé
nú að mörgu leyti verra í heiminum
en fyrir hundrað árum vegna þess
að örverur, sem valda smitsjúkdóm-
um, hafí verið vanræktar.
„[Örverur] eru rándýrin, sem
herja á okkur og þær munu sigra
ef við, homo sapiens, lærum ekki
að búa af skynsemi í alheimsþorp-
inu og gefa örverunum sem minnst
færi,“ skrifar Garrett. „Annars get-
um við búið okkur undir hina yfir-
vofandi plágu.“