Morgunblaðið - 02.06.1996, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUIM
SUNNUDAGUR 2. JÚNÍ 1996 31
Eldavel
Competence
5001 F-w;
60 sm -Undir
-og yfirhiti,
bióstursofn,
bióstursgrill, grill,
geymsluskúffa.
Uppþvottavél
Favorit676 w
6 þvottakerfi AQUA system
Fyrir 12 manns
Verð
AEG
Undir-
borbsofn
Competence
511 E - w
Undir- oa yfirhiti,
Vera
Jndir- og yfirhiti,
grill og blásturl.
Þvottavél
Lavamat 9205
Vinduhraði
700/1000 + áfanga
-vindingujekur 5 kg.,
sér hitavalrofi, sérstök
ullarforskrift, orku
-sparnaSar forskrift,
UKS kerfi (jafnar tau
í tromlu fyrir vindingu),
sér hnappur
fyrir viSbótar-
skolun, orku-
notkun
2,0 kwst
á lengsta kerfi
Kæliskápur,
KS. 7237
Nettólítrar,
kælir: 302 I,
orkunotkun 0,6 kwst
á 24 tímum
hæS 155 sm
breidd 60 sm
dýpt 60 sm
C Vesturland: Málningarþjónustan Akranesi, Kf. Borgfirðinga,
j- Borgarnesi. Blómsturvellir, Hellissandi. Guöni Hallgrímsson.
Grundarfirði. Ásubúö.BúöardalVestfirðir: Geirseyrarbúöin,
® Patreksfirði. Rafverk, Bolungarvík.Straumur.ísafirði.
£ Noröurland: Kf. Steingrímsfjaröar.Hólmavfk. Kf. V-Hún.,
Hvammstanga. Kf. Húnvetninga, Blönduósi. Skagfirðingabúö,
w Sauöárkróki. KEA byggingavörur, Lónsbakka, Akureyri.KEA,
*0 Dalvík. KEA, Siglufiröi Kf. Þingeyinga, Húsavfk.Urö. Raufarhöfn.
Auaturiand: Svoinn Guömundsson, Egilsstööum.
Kf. Vopnfiröinga, Vopnafiröi. Stál, Seyöisfiröi. Verslunin Vík,
Neskaupsstaö. Kf. Fáskruösfiröinga, Fóskrúösfirði. KASK, Höfn.
£ Suöurland: Mosfell, Hellu. Árvirkinn, Selfossi. Rás, Þorlákshöfn.
Jón Þorbergs, Klrkjubœjarklausiri. Brimnes, Vestmannaeyjum.
3 Reykjanes: Stapafell, Keflavfk. Rafborg, Grindavfk.
lægð en svo breytist það í staur
þegar nær dregur. Gangbrautin
hverfur þegar komið er að henni
og gatan er annaðhvort hvít eða
svört. Bömin átta sig ekki á heild-
inni.
Ann-Charlotte telur reyndar
æskilegast að hleypa börnum ekki
útí umferðina fyrr en þau eru orðin
fullra tólf ára. Þá hafa þau tekið
út meiri vöxt og era samkvæmt
Piaget fær um að hugsa um margt
í einu og bregðast við flóknum
aðstæðum eins og skapast í um-
ferðinni. Hún segist þó ekki sjá
fyrir sér hvernig slíkt gæti gengið
í okkar þjóðfélagi. Því hallast hún
að því að best sé að byija sem fyrst
á umferðarfræðslunni og leggja
þannig smám saman grann að góð-
um skilningi og sjálfstæðri hugsun
barnanna undir vemd og eftirliti
foreldra.
Greinin er unnin upp úr viðtali
við Ann-Charlotte Márdsjö leik-
skóiakennara í Gautaborg í sumar
og eftirfarandi ritum:
Barn och trafik, ett utverklings-
arbete í förskola och lágstadium,
Rapport frán Institutionen för me-
todik í láraratbildningen, Göte-
borgs Universitet Nr. 4, Ann-
Charlotte Márdsjö.
An approach to leaming in pre-
school, Department of Teaching
Methodology in Teacher Education,
Göteborgs Universitet, Ann-Charl-
otte Márdsjö.
Försöksverksamhet með trafik-
undervisning för bam í 4-6 ársáld-
ern, En utvárdering af MHFs
bamstrafikskole, Ann-Charlotte
Márdsjö.
Höfundur hefur lok'.ð B.Ed. prófi
frá KHÍ og prófi i hagnýtri
fjölmiðlun við HÍ.
Börn í leikskóla og
fyrstu bekkjum grunn-
skóla hafa ekki náð
nægum þroska, segir
A
Anna Margrét Olafs-
dóttir, til þess að vera
fullkomlega ábyrgir
vegfarendur.
skóla og fyrstu bekkjum grannskóla
hafa einfaldlega ekki náð nægileg-
um þroska til þess að vera fullkom-
lega ábyrgir vegfarendur.
Sjón bama er ekki fullþroskuð
og þau eiga erfitt með að sjá út til
hliðanna nema hreyfa höfuðið.
Þau eiga erfítt með að átta sig
á úr hvaða átt hljóð kemur. Þess
vegna gera þau sér ekki grein fyrir
því hvort bfll nálgast eða ijarlægist.
Hraða eiga þau líka erfitt með
að meta.
Bam sem kemur hlaupandi að
gangstéttarbrún getur átt erfitt
með að snarstoppa.
Sjónarhóll ungra bama er allt
annar en fullorðinna. Þau sjá gang-
brautarmerkið vel úr nokkurri fjar-
SONUR minn, 4 ára,
er búinn að læra að
fara yfir götu. Hann
veit að hann á að
stoppa, horfa til beggja
hliða og hlusta áður en
hann fer yfír. Við þetta
eru ekki viðhöfð nein
vettlingatök. Þegar við
komum að götunni snýr
hann svo hratt upp á
höfuðið að mig svimar
við að horfa á hann.
Svo hvelfir hann lófana
á bak við eyran eins
og þaulæfður leikari
áður en hann þýtur af
stað yfír götuna. Æf-
ingarnar á gangstétt-
arbrúninni eru eins og upphitun
fyrir sprettinn og ég er ekki viss
um að þær séu í neinu sambandi
við það hvers vegna hann ákvað
að fara yfir götuna.
Þýðir yfir höfuð nokkuð að
kenna ungum börnum umferðar-
reglur?
Ann-Charlotte Márdsjö, leik-
skólakennari í Svíþjóð, hefur unnið
að tveggja ára rannsóknarverkefni
um skilning bama á umferð. Hún
telur að með því að miða umferðar-
fræðslu við hugsanagang barn-
anna, megi ná góðum árangri.
Rannsóknarverkefnið var unnið í
samvinnu við 15 kennara, leik-
skólakennara og tómstundaleið-
beinendur og 85 börn á leikskóla-
og grunnskólaaldri. Eitt aðal-
markmiðið var að þróa kennsluað-
ferð sem gerði bömin að betri veg-
farendum. Við þróun hennar hafði
Ann-Charlotte hliðsjón af árangri
sænskra bindindissamtaka sem
önnuðust umferðarfræðslu í leik-
skólum á hefðbundinn hátt. Ann-
Charlotte hafði verið fengin til þess
að meta starf og árangur samtak-
anna en þau höfðu sérútbúna rútu
sem fór á milli staða með tilbúna
dagskrá. í viðtölum sínum við börn-
in eftir viðkomu rútunnar, gátu
flest þeirra sagt frá einhveiju sem
þau höfðu lært eða gert í rútunni.
Börnin höfðu haft gaman af heim-
sókninni og voru áköf að segja frá.
Mörg gátu þulið upp allar reglur,
vissu upp á hár hvað græni kallinn
sagði og sá rauði. Allir höfðu feng-
ið að lita myndir, sjá alvöru löggu
og fengið poka undir myndir og
merki.
En þrátt fyrir þetta taldi Ann-
Charlotte árangurinn lítinn.
Fræðslan var einangraður atburður
við tilbúnar aðstæður og því taldi
hún börnin ekki geta nýtt sér þekk-
ingu sem skyldi í daglegu lífi.
Fræðsla á öðrum nótum
Ann-Charlotte vildi leggja
áherslu á að forsendur barnanna
réðu ferðinni og að eingöngu væri
fjallað um nánasta umhverfi þeirra,
t.d. bílastæðið við blokkina, leiðina
í skólann eða til vinanna. Sem
dæmi um forsendur bamanna nefn-
ir hún að nokkur barnanna í rann-
sókninni trúðu því að einhver byggi
inni í ljósunum eða í næsta húsi
sem setti græna kallinn á þegar
þau þyrftu að komast yfir. Þessi
börn eiga erfiðara með að skilja
hvers vegna þau þurfa sjálft að
sýna aðgát. Það er jú einhver ann-
ar sem sér um það! Ann-Charlotte
taldi fræðsluna líka verða að vera
stöðuga og vera í eðlilegum tengsl-
um við það sem bömin gera dag-
lega svo þau sjái umferðina sem
hluta af lífí sínu.
Þess vegna fengu kennararnir
börnin til þess að velta fyrir sér
viðfangsefnum fræðslunnar og tala
um þau.
- Þeir notuðu margbreytileikann
í hugmyndum bam-
anna til þess að sýna
fram á að ekki er allt-
af til eitt rétt svar og
til þess að hjálpa þeim
til að þróa eigin hug-
myndir.
- Kennaramir
sköpuðu aðstæður
sem gáfu tilefni til
vangaveltna um það
sem ætlunin var að
kenna bömunum í það
og það skiptið.
Þessi lykilatriði
liggja m.a. í þroska-
kenningu Piaget.
Samkvæmt honum
era börn fram til 7 ára
aldurs svo sjálfhverf að þau miða
allt út frá sjálfum sér og eiga mjög
erfitt með að setja sig í spor ann-
arra. Þetta kemur t.d. fram í því
þegar barn sér að það er að koma
bíll keyrandi eftir götunni ályktar
það að bfllinn hljóti að hafa séð
það líka; og fer yfir.
Lykilatriðin þijú má auðvitað
nota í hvaða fræðslu sem er, hvort
sem foreldrar eða kennarar eiga í
hlut. Öll atriðin þurfa heldur ekki
alltaf að vera með. Leikskólakenn-
ari í gönguferð með hópinn sinn
era glöggt dæmi. Við ákveðna götu
fara nokkur barnanna að tala um
hvað þetta sé hættuleg gata. Kenn-
arinn spyr hvers vegna og þá kem-
ur í ljós að einvher sem býr við
götuna keyrir svo hratt. Kennarinn
grípur tækifærið og spyr:
— Hvernig er hægt að passa sig
á þeim sem keyra svona hratt?
Jóhann, 5 ára, segir, - Maður felur
sig á bak við ranna og þegar bíll-
inn kemur stekkur maður fram
fyrir hann. Þá hlýtur hann að
stoppa!
Mjög mikilvægt er að dæma
svona svör ekki úr leik með nei-
kvæðum viðbrögðum heldur spyija
frekar annarrar spurningar.
- Dettur ykkur í hug einhver
önnur leið?
- Við gætum farið heim til hans
og talað við hann, svarar einhver
úr hópnum.
Bömin ræða þetta nánar.
- Kannski er hann ekki heima!
- Þá getum við hringt í hann
seinna.
Hvort sem verður úr er hér kom-
in nothæf lausn. Þá tekur leikskóla-
kennarinn upp svar Jóhanns og
spyr hvort börnin sjái einhvem
ókost við svarið hans. Þau era auð-
vitað ekki lengi að því við nánari
íhugun. Börnin era ánægð með að
hafa fundið lausn á þessu öllu sam-
an, hafa haft gaman af að ræða
málin og að hafa fengið tækifæri
til að lýsa hugmyndum sínum.
í upphafi rannsóknarinnar höfðu
fá börn áttað sig á því að þau
gætu sjálf fundið út úr því hvemig
best væri að haga sér við ákveðnar
aðstæður. Þau fóru eftir reglum
sem þau höfðu lært án þess að
skilja þær til fullnustu. Til dæmis
vissi einn strákurinn að ekki mátti
hjóla þar sem bílar voru. Þess
vegna hjólaði hann bara á brotalín-
unni á miðri götunni!
„Ég er búin að læra svo mikið!“
Kennararnir vora vakandi fyrir
umræðuefnum sem tengdust um-
ferðarfræðslunni. Spjall og skoð-
anaskipti voru alltaf stór hluti vinn-
unnar og kennararnir reyndu að
„fræða“ sem minnst en leiða börn-
in frekar að réttum niðurstöðum
með spurningum. Meðal fjöl-
breyttra verkefna voru börnin með-
al annars látin teikna mynd af hjóli.
Þau gerðu eina mynd við upphaf
verkefnisins og eina í lokin. Til-
Anna Margrét
Ólafsdóttir
gangurinn var m.a. að sýna þeim
að þau hefðu lært eitthvað af allri
vinnunni. Stór munur var á mynd-
unum. Sú fyrri sýndi yfirleitt bara
hjólið í einföldum dráttum. Á seinni
myndinni voru þau sjálf komin á
hjólið og myndin var öll nákvæm-
ari, með ljósum, veifum og bjöllum.
Þegar þau vora spurð að því hvers
vegna væri munur á hjólunum
sögðust þau hafa lært svona mikið.
Góður árangur
Til þess að fylgjast með fram-
gangi mála meðan á tilrauninni
stóð tók Ann-Charlotte reglulega
viðtöl við hvert og eitt barnanna.
Hún komst að þeirri niðurstöðu að
börnin skynjuðu betur og betur það
sem gerðist í nánasta umhverfi
þeirra. Þau skildu betur hvað fólst
í umferð og að þau væra þátttak-
endur í henni. Karin 5 ára sagðist
til dæmis í upphafi tilraunarinnar
ekki vita hvað umferð væri því hún
hefði aldrei séð hana! Mörg bam-
anna lærðu af kennuranum og
spurðu hvert annað í auknu mæli
þegar þau vildu fá nánari útskýr-
ingar á einhveiju.
Líkamlegir annmarkar
Góður árangur í umferðar-
fræðslu getur aldrei komið í stað
leiðsagnar fullorðinna. Böm í leik-
RAUÐIR KALLAR OG GRÆNIR
- BÖRN OG UMFERÐ