Morgunblaðið - 02.06.1996, Blaðsíða 18

18 B SUNNUDAGUR 2. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
í svo miklu návígi í sínu listformi,
„þannig að það er miklu meiri gleði
í gangi. Svo hefur almættið sáldrað
í þig heilmikilli jákvæðni, Bubbi,
eins og í hann föður okkar; þetta
er í DNA keðjunni.“
„Það er hætt við því að málari
einangrist, en það fer vitanlega
eftir fjölskyldu hans og félags-
lyndi. Þú ert oft einn, en þarft
ekki að verða einmana. Það geta
þó komið tímabil sem þú einangr-
ast og þá þarf stundum átak til
að bijótast úr því.“
Ræturnar í pólitísku
grasrótarstarfi og rokki
„Rætur mínar liggja í pólitísku
grasrótarstarfi og í rokki og pönki
og eru minn háskóli í sambandi
við samfélag og listir, menningu
og samfélag," segir Tolli. „Það
fólk sem ég starfaði með á þeim
tíma leit á samfélagið sem hlut sem
hægt væri að móta, en ekki eitt-
hvað sem mótaði þig. Þær aðferðir
sem ég hef notað til að kynna
mína myndlist og vinna að henni
hafa sótt meira í þennan kúltúr en
í hefðbundinn myndlistarheim; ég
hef kynnt sýningar eins og í gamla
daga þegar ég var að kynna tón-
leika eða pólitískt starf og það
skiptir ekki mái hvort ég er að
sýna á pizzustað eða í galleríi,
bara að þar sé fólk.“
„Oft finnst mér mikill uppskafn-
ingsháttur í kringum myndlistina,"
skýtur Bubbi inní. „Eg held að
rökréttasta leiðin hljóti að vera að
nálgast fólkið, að fara til þess og
sýna. Þetta er vitanlega líka í tón-
listinni og þannig lifa flestallir
klassískir tónlistarmenn meira og
minna á launum frá rokktónlistar-
mönnum,“ segir hann og er mikið
niðri fyrir, talar um styrkjakerfi
og punkta. „Það er enn litið á
dægurtónlistina sem óæðra fyrir-
bæri og við erum enn að glíma við
hleypidóma og hroka.“
„Mér finnst allt þetta skilgrein-
ingastúss hjá elítunni, hvað er list
og hvað er ekki list, ekki skipta
neinu máli til lengri tíma litið, það
er bara verið að skapa atvinnu
fyrir bírókrata. Það eina sem skipt-
ir máli er hvort verkið virkar eða
ekki. Grasfræ sprengir sig upp í
gegnum malbik á stórri hraðbraut
og það er alveg eins með andann.
Það er alveg sama hvað samtíman-
um og ráðandi öflum í listum og
menningu finnst; hvort menn eru
að skilgreina listina sem iðnað eða
lágkúltúr; andinn fer sínar eigin
leiðir og fólkið ræður því alltaf
hvaða leið hann fer. Það getur tek-
ið þrjú hundruð ár fyrir grasfræ,
fyrir eitt ljóð, að komast upp úr
malbikinu, en þegar það kemur upp
þá tekur samfélagið við því. Við
getum ráðið því hveijir fá styrki,
hveijir fá orður, hveijir eru í náð-
inni, en við getum ekki ráðið því
hvað á eftir að lifa.“
Bubbi tekur undir þetta en vill
leggja áherslu á að fordómarnir
geti gert listamönnum lífið erfitt
eða nánast óbærilegt. „Það sem
pirrar mig sérstaklega er að þessi
elítudeild geti ár eftir ár haldið því
fram að vegna þess að einhver list
nái til fjöldans sé hún sjálfkrafa
ómerkileg. Rokktónlist þarf á ýmsu
að halda til að geta blómstrað, eins
og allar listir, til að mynda tón-
leikahúsi, eða aðgangi að kerfi; úr
þessu þarf að bæta.“
Myndlistin ...
Kristinn Morthens hefur málað
alla tíð, Tolli segir að hann hafi
málað frá því eftir stríð, og þeir
vöndust því snemma við trönur og
lykt af olíumálningu, ekki síst
vegna þess að Gréta móðir þeirra
málaði líka. „Ég man ekki eftir
því að hafa þótt það eitthvað
óvenjulegt að pabbi hafi verið að
mála,“ segir Bubbi, „en mér fannst
Þeir bræður Þorlákur Kristinsson og Bubbi Morthens eru
umsvifamiklir í íslensku listalífi þó á ólíkum forsendum sé
BUBBI
Vinnu- og sköpunargleði þeirra er síst í rén-
un; Bubbi hefur lagt land undir fót í vor
og heldur brátt mikla afmælistónleika og
Tolli opnar þrjár myndlistarsýningar um
þessar mundir. Ami Matthíasson átti með
þeim dagsstund við Meðalfellsvatn.
TOLLI
SKÖMMU eftir gos réðst
ég til Vestmannaeyja að
vinna þar í Fiskiðjunni.
Ekki löngu eftir komuna
þangað var ég inni á verbúð þegar
ég heyrði mikinn fyrirgang og
söng, gekk á hljóðið því ég kunni
vel að meta inntak söngsins, og
inni á einu herberginu, með opið
fram á gang, sátu tveir piltar og
sungu hástöfum: Lifi Stalín og hinn
rauði her, lifi Lenín og hinn rauði
her ... Ég slóst í selluna, en þeir
sem sungu voru bræður úr Vogun-
um; Bubbi Morthens og Þorlákur
Kristinsson. Síðan eru liðin mörg
ár; Bubbi er vinsælasti tónlistar-
maður landsins og hefur verið frá
því hann gaf út sína fyrstu plötu
og Þorlákur, Tolli, er í fremstu röð
íslenskra málara. Alla tíð hafa
þeir bræður farið eigin leiðir, látið
bijóstvitið ráða ferðinni, en ekki
sókn eftir vindi. Mótaðir af störfum
í slorinu og flakki sem farand-
verkamenn hafa þeir aldrei misst
sjónar á fólkinu í landinu og upp-
skorið virðingu og vináttu almenn-
ings. Á fimmtudag verður Bubbi
fertugur og heldur upp á afmælið
með tónleikum í Þjóðleikhúsinu á
þriðjudag og Tolli er að opna mál-
verkasýningar, þijár reyndar, og
lauk fyrir skemmstu við eina sýn-
ingu til. Þeir eru því að iðja af
sama krafti og einkenndi streðið í
slorinu fyrir rúmum tuttugu árum.
Við Tolli og Bubbi mæltum okk-
ur mót uppi við Meðalfellsvatn, en
þar á faðir þeirra bústað þar sem
þeir nánast ólust upp að miklu leyti
sem böm. Að koma upp að Meðal-
fellsvatni eftir manískan akstur úr
byggðinni, og teyga kyrrðina veld-
ur því að menn tala í hálfum hljóð-
um til að byrja með, vilja ekki ijúfa
helgidóminn yfir dalnum; skálinni
með Meðalfellsvatn í botninum.
Tolli er að byggja sér hús hinum
megin vatnsins; segist sækja hing-
að styrk og frið, það séu einhveij-
ir töfrar í loftinu.
Tolli segir að móðir þeirra
Bubba, Gréta, hafi verið ólétt af
honum þegar hún og Kristinn fað-
ir þeirra keyptu land við vatnið og
bústaðurinn hafi verið reistur þeg-
ar hann var eins árs. Fyrst var
hann bara eitt herbergi, þá var
bætt við eldhúsi, svo stofu og
svefnherbergisálmu og síðast
gestaherbergi; hægfara þróun eins
og hann hafi vaxið náttúrulega. í
þessum bústað býr Kristinn og
málar og alls staðar era málverk
og ummerki þess að þar sé málað.
Þeir bræður rifja upp að þegar
þeir voru börn kom móðir þeirra
uppeftir eftir skóla á vorin með
allan skarann, fjölmennari eftir því
sem á leið. Síðan var haldið í bæ-
inn aftur um haustið. Allur dagur-
inn fór í að leika sér við nágrann-
ana og náttúruna, en þó bústaðirn-
ir hafi verið örfáir vora fleiri sem
höfðu þann háttinn á að fara með
börnin í sveitina og bamaskari
lagði undir sig dalinn, vatnið og
fjöllin í kring sumarlangt. Ólíkt
börnum sem send voru í sveit og
þurftu að inna af hendi vinnu-
skyldu, var frelsið algert og þeir
segja að það hafi mótað þá; Meðal-
fellsvatn sé innra með þeim. „Þetta
er einn af fáu heilu grannunum í
lífi mínu,“ segir Bubbi með áherslu,
„og þessi staður er mér kærari en
flest annað í minni æsku. Náttúran
sem ég upplifði hér hefur skilað
sér í texta mína og ljóð.“ „Mér
hefur alltaf liðið vel hérna og líður
vel hérna,“ segir Tolli. „Það sem
ég er sáttur við í mínu lífi er að
eyða sem flestum stundum í þess-
um dal, án þess að gera úr því
eitthvert ýkt dæmi ... mér finnst
ég ná að snúa ofan af mér spennu
og hraða og hlaða mig af já-
kvæðri orku.“
Bræður og félagar
Bræður eru ekki alltaf miklir
vinir, þó enginn slíti blóðböndin,
en þeir Tolli og Bubbi segjast hafa
haldið allvel saman, þó það hafi
Morgunblaðið/Sverrir
verið viss samkeppni þeirra á milli
fram eftir öllum aldri. „Svo kom
að því að við gerðumst félagar,“
segir Tolli, „ég tók Bubba inn í
minn vinahóp," og Bubbi sam-
sinnir. „Þetta gerðist aftur þegar
sköpunargleði Bubba í höfuðborg-
inni keyrði um þverbak," segir
Tolli og þeir hlæja báðir að ein-
hverri einkaminningu.
„Við Bubbi höfum alltaf náð vel
saman, við erum svoddan ævin-
týramenn í kollinum; höfum getað
leikið okkur saman og gerum enn.
Það er svo margt í lífinu sem er
leikuf og við megum þakka fyrir
það að barnið í okkur báðum er
mjög lifandi, það er pláss fyrir
það.“
Hér skýtur Bubbi því inní að
ástæðan fyrir því hvað þeir séu
vinnusamir sé ekki síst leikgleðin.
„Það er svo gaman að vinna, það
er svo gaman að standa á sviði og
syngja, það er svo gaman að semja
lög og glíma við orð,“ segir Bubbi
og tekst allur á loft, „mér leiðist
aldrei; það eina sem er að er að
ég hef bara ekki nægan tíma til
að gera allt það sem mig langar
til að gera.“
„Ég vildi að ég gæti sagt það
sama,“ segir Tolli og dimmir yfir
honum örskotsstund. „Oft hefur
mín vinnugleði verið geðveik
spenna og vinnumanía þar sem ég
hef í raun verið að flýja sjálfan
mig. Þeir kaflar eru ansi miklir og
langir þar sem ég hef ekki þolað
að staldra við heldur kosið að keyra
áfram og notað vinnuna í það. En
það er ekki þar með sagt að það
hafi ekki verið ánægjuleg útkoma
og í lagi með það sem ég var að
gera, en það hefur ekki alltaf ver-
ið að mér hafi iiðið vel með það.“
Hér spinnast miklar umræður
um að standa á sviði og Bubbi legg-
ur áherslu á að hann hafi aldrei
upplifað leiðindi á sviði, enda
myndi hann þá hætta með það
sama; „ég hlakka til að búa til
texta og semja lög og að spila á
sviði, sem ég hef mest gaman af“.
Tolli vekur máls á því að Bubbi sé
ANDINN FERSINAR EIG