Morgunblaðið - 06.06.1996, Blaðsíða 50

50 FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÓLAFUR
ÁRNASON
+ Ólafur Árnason
fæddist í Odd-
geirshólum í Flóa
23. maí 1915. Hann
lést á Sjúkrahúsi
Selfoss 19. maí síð-
astliðinn og fór út-
förin fram frá Sel-
fosskirkju 29. maí.
Oddgeirshólar í Flóa
eru með allra glæsileg-
ustu bændabýlu'm á Is-
landi. Bæjarstæðið er
fagurt, stendur undir
fallegum klettum sem
veita skjól og skapa
tignarlega umgjörð um reisuleg
húsakynni, sem bera það með sér
að góður búskapur er rekinn á jörð-
inni.
Hvítá rennur straumþung á
landa- og hreppamörkum og hand-
an við ána blasir Grímsnesið við.
Mikið vatn hefur til sjávar runnið
úr Hvítá frá því að Ólafur Ámason
var í heiminn borinn. Straumþung
skvettir hún sér við Skotaberg og
minnir okkur á hraða lífsins; nið
aldanna og að allt hefur sinn tíma;
nýjar kynslóðir koma og þeir eldri
hverfa á bak við tjaldið mikla.
Alla þessa öld hefur verið rekinn
góður búskapur í Oddgeirshólum.
Foreldrar Ólafs, Árni árnason frá
Hörgsholti og Elín Steindórsdóttir
Briem frá Hmna, koma að Odd-
geirshólum 1906. Þau vom um
margt á undan sinni samtíð; hann
búfræðingur frá Hólum, en hún
prestsdóttir frá miklu menningar-
heimili. Þau hjónin settu mikinn
svip á mannlíf í Hraungerðishreppi.
Ölafur í Oddgeirshólum var mik-
ill reglu- og staðfestumaður í lífí
sínu. Ungur tókst hann á við erfið-
ar aðstæður, sem mótuðu hann og
gerðu það að verkum að á æsku-
skeiði axlaði hann ábyrgð fulltíða
manns. Föðurmissirinn var sár.
Einnig féil Steindór, elsti bróðir
Ólafs, frá en systkinin þjöppuðu sér
saman með móður sinni og ekkert
var gefið eftir. Markið var eitt; að
halda heimilinu saman, halda merk-
inu á lofti. Gæfan var með fjölskyld-
unni og í hálfa öld héldu þeir bræð-
ur, Ólafur, Guðmundur og Jóhann,
þannig á málum að þeir ráku mynd-
arlegt félagsbú, sem hefur skorið
sig úr sakir framsýni
og búíjárræktar.
Sauðfjárrækt þeirra
bræðra er landsþekkt.
Einníg náðu þeir langt
í öðrum búgreinum.
Þeir bræður iylgdust
vel með öllu því helsta
sem var að gerast í
búskap og ræktunar-
málum og kunnu betur
en margur að nýta sér
hina fremstu búvís-
indamenn til leiðsagn-
ar. Má þar nefna Hall-
dór Pálsson og Hjalta
Gestsson, sem voru
góðir heimilisvinir.
Ólafur var fastur fyrir og skoðan-
ir hans afdráttarlausar. Hann skip-
aði sér í fylkingu með vinnandi stétt-
um og stóð með verkalýðnum í bar-
áttunni fyrir bættum kjörum og
mannréttindum. Hann var vinstri
maður í stjómmálaskoðunúm og
fylgdi Alþýðubandalaginu í lands-
málum. Ólafur þoldi ekki órétt og
væri hann eða vinir hans beittir
órétti brást hann hart við og sagði
meiningu sína umbúðalaust. Hann
var ekki léttur á bámnni ef svo bar
undir, en alltaf málefnalegur og
drenglyndur í röksemdafærslu sinni.
Oddgeirshólabúið bar vott um
góða afkomu og betri en gerðist,
en ekki breyttust viðhorf Ólafs fyrir
það, eins og oft vill verða. Hann
studdi réttindabaráttu, stóð með fá-
tækum og lét þeim í té stuðning ef
svo bar undir. Ólafur var málsvari
litla mannsins og sýndi sjúkum og
öldruðum mikla umhyggju.
Ólafur var ekki allra, en þeir, sem
hann bast vináttu við, þekktu hina
tryggu lund hans og óvenjulegu
ræktarsemi.
Böm og unglingar bæði í Hraun-
gerðishreppi og þau, sem nutu þess
að starfa undir hans leiðsögn, nutu
þess jafnan hversu áhugasamur
hann var um þeirra velferð. Minnist
sá, er þetta ritar, hversu Ólafur
gerði hlaut ungiinga, sem hjá honum
dvöldu, góðan og í því ríkti jafnrétti
milli kynja. Margur býr að því ævi-
langt að hafa starfað sumarlangt í
Oddgeirshólum. Þar var strangur
agi og virðing borin fyrir hveiju
dagsverki, en jafnframt ríkti skiln-
ingur á gildi hvfldar og góðra stunda
t
Innilegar þakkir færum við öllum
þeim, er auðsýndu samúð og hlýhug
við andlát og útför elskulegs sonar,
bróður og barnabarns,
FRIÐRIKS GÍSLASONAR,
Selvogsgötu 11,
Hafnarfirði.
Guðlaug Sigurðardóttir,
Sigurður Sigurðsson,
Jónfna Gísladóttir.
t
Hugheilar þakkir fyrir auðsýnda samúð
og vináttu við andlát og útför eigin-
konu, móður okkar, tengdamóður og
ömmu,
KRISTÍNAR ELÍNAR
ÞÓRARINSDÓTTUR,
Hæðargarði 35,
Reykjavík.
Sérstakar þakkir til starfsfólks Sjúkra-
húss Reykjavíkur, deildar B4, fyrir góða
umönnun og hlýhug.
Ólafur Á. Jóhannesson,
Jón Helgi Hjartarson,
Halldóra Ólafsdóttir,
Helga Ólafsdóttir, Magnús Jónsson,
Ólafur Jón Magnússon,
Kristfn Sigrún Magnúsdóttir.
milli stríða. Ekki þótti verra að nota
stundina til að leggja hnakk á góðan
hest og þeysa frjáls út í náttúruna.
Mesta gæfa Ölafs var þó eigin-
kona hans, Guðmunda Jóhannsdótt-
ir, sem kom til hans 1956 með tvo
unga syni, en saman áttu þau dótt-
urina Kristínu. Guðmunda bjó manni
sínum óvenju snyrtilegt og fallegt
heimili. Oft var ég gestur í Oddgeirs-
hólum á þeim árum, sem ég starf-
aði hjá Mjólkurbúi Flóamanna.
Minnist ég þess, þegar ég kom þar
í hádeginu og snæddi hádegisverð,
að margt var skrafað og hlustað á
fréttir, en síðan fleygðum við okkur
á sitt hvom beddann í borðstofunni
og fengum okkur blund í örfáar
mínútur. Matartímanum lauk svo
með molasopa og stuttu spjalli áður
en haldið var til starfa á nýjan leik.
Þetta sýndi í hversu föstum skorðum
vinnudagurinn var og hvernig hús-
bóndinn lagði rækt við hveija stund
og lét ekkert raska sínu ætlunar-
verki hvem dag, þótt alltaf fengju
gestir sinn tíma.
Árið 1985 brá Ólafur búi og lét
sinn hlut í hendumar á Steinþóri,
bróðursyni sínum. Ólafur og Guð-
munda fluttu á Selfoss og hafa unað
þar vel sínu hlutskipti. Mörgum kom
þessi ákvörðun þeirra á óvart, að
Ólafur skyldi hverfa í þéttbýlið, en
þama var honum rétt lýst. Hann
skildi að ungur má en gamali skal.
Hann vildi sjá ævistarfið varðveitt í
höndum nýrrar kynslóðar. Ólafur
var góður gestur á heimili okkar
hjóna, dvaldi stutt við í hvert sinn.
Stundum kom hann færandi hendi
með herta þorskhausa, sem þeim
Stóru-Reykjasystrum þykri lostæti.
Ég minnist Ólafs með þakklæti
og eftirsjá. Hann var glaðlyndur og
hnyttinn í tilsvömm og við yngra
fólkið ræktaði hann trúnað og vin-
áttu. Það er gott að minnast Ólafs
og að honum er söknuður. Þessi
fátæklegu orð eru mín lokakveðja
til Ólafs. Við Margrét sendum Guð-
mundu og bömum innilegar samúð-
arkveðjur, en við emm stödd erlend-
is.
Guðni Ágústsson.
Tíminn líður ár við ár
ellin sýnir litinn:
döpur augu, hrimgað hár,
höndin kreppt og slitin.
Ekki virðist leiðin löng,
lítil þörf að kvíða,
þegar ótal unaðsföng
eftir manni bíða
(Gunnlaugur P. Sigurbjörnsson.)
Nú hefur gangverk lífsklukku
merks dugnaðar- og stórbónda í
Hraungerðishreppi slegið sinn síð-
asta slátt, manns sem var borinn
og barnfæddur Árnesingur. Ólafur
sýndi fljótt hvað í honum bjó því
21 árs tó_k hann við búi að Oddgeirs-
hólum. Ámi, faðir hans, hafði átt
við vanheilsu að stríða og andaðist
vorið 1936, rúmlega 50 ára að aldri.
Sigríður var elst systkina Ólafs, hún
var þá um þrítugt, með kennara-
menntun og kenndi í Vestmannaeyj-
um. Steindór var 27 ára, mikill sjúk-
lingur vegna hvítblæðis og varð að-
eins tæpt ár á milli þeirra feðga.
Katrín var 26 ára og var þá þegar
farin að vinna með gæði og mögu-
leika íslensku ullarinnar. Ólafur var
21 árs, eins og áður er sagt, Guð-
mundur ári yngri, hann hafði verið
á íþróttaskóla á Geysi, Jóhann var
þremur ámm yngri, stundaði síðar
sjómennsku á vetuma. Yngst var
Ólöf, 16 ára. Hún nam síðar við
Samvinnuskólann. Jóhann og Ólöf
vora enn í heimahúsum þegar undir-
rituð kom á heimilið.
Ég, sem þessar línur rita, var svo
gæfusöm að vera eitt af þeim mörgu
bömum sem Elín Briem húsfreyja
tók í fóstur í lengri eða skemmri
tíma. Ég kom að Oddgeirshólum sex
ára gömul, rúmum mánuði eftir frá-
fall Arna, manns hennar. Áður höfðu
þau Ámi og mamma (Elín) tekið
nokkurra mánaða bróðurson Árna í
fóstur. Hann hét Haukur Magnús-
son og ólst upp hjá þeim til fullorð-
insára. Hann lærði byggingaverk-
fræði í Danmörku. Hann veiktist og
andaðist árið 1957 aðeins 32 ára
gamall. Nú var Óli orðinn elstur af
bræðmnum. Þegar ég man fyrst
eftir mér var Óli alltaf húsbóndinn.
Hann hugsaði alla tíð um kýrnar,
það var hans stolt að hafa mjólkina
fyrsta flokks, mjólkurílátin urðu að
vera vel þvegin, bæði að innan og
utan og mjólkin vel kæld. Bústörfín
vom auðvitað mikið öðm vísi í þá
daga. í fyrstu var ekki rakstrarvél
né sláttuvél og allt snúið í höndum.
Heyið var bundið í bagga og reitt
heim á hestum á klakk. Auðvitað
engar mjaltavélar og allt handmjólk-
að. Ólafur hafði mikið verkvit og
hafði næmt auga fyrir því sem betur
mátti fara í allri verkhagræðingu.
Einnig vom hrútamir hans stolt
enda fengu bræðumir verðlaun fyrir
sína hrúta og gott fé. Ég minnist
er ég var að trítla í kringum Óla í
fjósinu að þá var heyið leyst úr hey-
stakki í hlöðunni og hann bar fang
sem hver kýr átti að fá. Þá átti
hann til að segja, komdu nú að kveð-
ast á, kappinn ef þú getur o.s.frv.,
og ef mig vantaði botn eða vísu var
ekki vandi að hlaupa til systranna
eða bræðranna, allir gátu búið til
vísu. Á þessum tíma var mér gefín
lambgimbur og skýrði ég hana Gjöf.
Að sjálfsögðu kom heill ljóðabálkur
um þetta atvik. Svona liðu dagar í
leik og starfí, mikið kveðið og gert
að gamni sínu.
Arið 1955 hætti mamma að búa
með drengjunum sínum, Óla,
Gumma og Jóa, og bjó eftir það til
skiptis hjá dætmm sínum, Ólöfu á
Selfossi og Katrínu í Hlíð. Þá kom
ráðskona að Oddgeirshólum, Guð-
munda Jóhannsdóttur, og hafði með
sér tvo litla drengi sem hún átti,
Heiðar 2 ára og Hörð 7 ára. Heiðar
er nú hótelstjóri á Hótel Selfossi
og rekur það með miklum myndar-
skap. Hörður er tölvutæknifræðing-
ur, giftur Guðrúnu Jónsdóttur. Þau
eiga þijú börn _og búa nú í Danmöru.
Munda og Óli felldu hugi saman
og giftust. Þau eignuðust litla
stúlku árið 1962 sem skírð var
Kristín. Óli reyndist drengjum
Mundu sem og öllum börnum sem
dvöldy. að Oddgeirshólum í lengri
eða skemmri tíma sem besti faðir
og er undirrituð þar ekki undanskil-
in. Kristín dóttir þeirra hjóna óx
úr grasi, myndarstúlka og dugleg
eins og hún á kyn til. Kristín hefur
unnið af miklum krafti í Ung-
mennafélaginu Baldri í Hraungerð-
ishreppi og var mikið í íþróttum og
vann að íþróttamálum. Hugur henn-
ar beindist að gróðurrækt og reka
þau Kristín og Kristján Gróðurstöð-
ina Snæfell að Heiðmörk 29 í
Hveragerði af miklum myndarbrag
og er vaknað snemma til starfa þar
á bæ! Afabörnin tvö, Eyrún og
Hákon Fannar, vom miklir auga-
steinar afa síns og stolt.
Óli hélt sinni andlegu reisn fram
á síðustu stund. Kristín kom með
afabömin upp á spítala til að kveðja.
Það var stoltur afí sem hélt sína
síðustu afkvæmasýningu eins og
hann ávallt orðaði það!
Ólafur var meðalmaður á hæð,
dökkhærður og skarpeygður. Hann
var miklum gáfum gæddur, las
mikið, var ljóðelskur og átti margt
góðra bóka og vitnaði oft í fornbók-
menntimar. Skólaganga hans var
ekki löng, í þá tíð var farkennsla í
sveitinni og var hann gjarnan feng-
inn til að leiðbeina skólafélögum í
lestri og reikningi, jafnvel þótt þeir
væm eldri en hann sjálfur. Það var
sama hvað maður spurði Óla um,
maður fékk alltaf svar, annaðhvort
í bundnu eða óbundnu máli, mér
fannst Oddgeirshólasystkinin vita
allt best.
Ég leyfi mér að vitna í afmælis-
grein Hjalta Gestssonar um Ólaf
bónda fyrir ári. Hjaíti segir í grein
sinni: „Haldið var áfram að bæta
jörðina og búskaparaðstöðuna í
Oddgeirshólum. Árið 1958 var
byggt vandað fjós fyrir 40 naut-
gripi og næstu árin voru endur-
byggðar allar heygeymslur, byggt
verkfærahús, skemma, hesthús,
geldneytafjós og fjárhús yfír 300
fjár. Árið 1950 tóku svo bræðurnir
þrír formlega við rekstri búsins.“
Og áfram segir Hjalti í grein sinni:
„Með frábærri skarpskyggni í fjár-
vali og skynsamlegri meðferð hefur
þeim bræðrum tekist að rækta einn
kostamesta fjárstofn á landinu, og
á 20 ára starfsafmæli Sauðfjársæð-
ingarstöðvarinnar var þeim úthlut-
að heiðursskjali með eftirfarandi
áletrun: „í tilefni 20 ára starf-
rækslu Sf. Sæðingastöðvarinnar í
Laugardælum hafa samtök sunn-
lenskra sauðfjárbænda ákveðið að
veita þeim bræðrum Guðmundi og
Ólafí Ámasonum í Oddgeirshólum
viðurkenningu fyrir frábært kyn-
bótastarf í sauðfjárrækt á undan-
förnum árum.“ Aðeins á einu sviði
tók Ólafur að sér að starfa að fé-
lagslegum verkefnum í sveitinni,
en það var þegar hann tók að sér
að vera formaður nautgriparæktar-
félagsins, en því starfi gegndi hann
með fádæma dugnaði og framsýni
í 12 ár, frá 1942 til 1954. Eftir
sýningarnar 1951 hlaut Ólafur eft-
irfarandi viðurkenningu af aðal-
dómara sýninganna: „Sá maður
sem hefur haft mest að segja í
Nautgriparæktarfélagi Hraungerð-
ishrepps er formaður þess, Ólafur
Árnason, bóndi í Oddgeirshólum.
Hann er einhver allra áhugasam-
asti kynbótafrömuður í nautgripa-
rækt, og fylgist með öllum nýjung-
um í nautgriparækt af stökustu
árvekni. Honum má þakka fyrstum
manna hve langt menn í Hraun-
gerðishreppi hafa komist í kynbót-
um síðasta áratug.““
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
Óli var ákaflega gestrisinn og
gjafmildur, glaður heim að sækja,
það sannaðist um hann, „þar sem
hjartarými er nóg, er alltaf nóg
húspláss". Bræðurnir bjuggu sam-
an í Oddgeirshólum í hartnær 50
ár. Fyrir hartnær 11 árum eða árið
1985 fluttu þau hjón Óli og Munda
með Kristínu dóttur sína á Selfoss,
í Suðurengi 14. Óli og Munda hafa
ekki setið auðum höndum frekar
en fyrri daginn, lagað húsið og lóð-
ina. ÓIi var með hesthús á Selfossi
og hafði mikla ánægju af, átti allt-
af góða hesta enda var hestastofn
þeirra bræðra einnig talinn góður.
Þar jeg kýs að eiga byggð og bú,
blómgan völl og prúða hjörð í haga,
þar sem jeg hef ást og tryggð og tní
tállausastri kynnst um mína daga.
(Gunnlaugur Sigurbjömsson.)
Að leiðarlokum vil ég þakka Óla
mínum bróður fyrir þau orð er hann
sagði er ég hringdi austur og til-
kynnti honum og Oddgeirshóla-
heimilinu að sonur minn, Haukur,
hefði farist í bruna í skipi sínu
ásamt tveimur öðrum ungum mönn-
um á hafi úti. Þá varð Olafi bónda
að orði: „Eitt getum við verið viss
um, að það er hrein og fögur minn-
ing sem við höfum um þennan unga
mann.“ Þetta voru ekki mörg orð
og þótt ég vissi þetta var svo gott
að heyra hann segja það og hafa
þessi orð hughreyst mig síðan.
Elsku Munda, ég votta þér, börn-
um, barnabörnum og okkur gömlu
Oddgeirshólasystkinum og niðjum
mína dýpstu samúð. Ég sendi hjúkr-
unarfólki á Sjúkrahúsi Selfoss og
Landspítalanum mínar bestu þakkir
fyrir frábæra hjúkrun.
Óli minn, vertu kært kvaddur,
Guði á hendur falinn. Ég þakka
Guði enn einu sinni fyrir þá gæfu
að fá að alast upp í faðmi móður
okkar og með þér og undir þinni
umsjá. Guð blessi þig.
Ég lýk þessu kveðjuorðum á litl-
um sálmi eftir afa þinn sem mamma
hafði miklar mætur á.
Eg þekki veg
Hann viss og glöggur er,
ei villist neinn
sem eftir honum fer.
En þymar vaxa þess:im vegi á
hann þraungur er
en samt hann rata má.
Hann leiðir oss í frið, í frið
og flytiír oss
að Drottins hægri hlið.
(Séra Steindór Briem.)
Jónína Björnsdóttir frá
Oddgeirshólum.