Morgunblaðið - 06.06.1996, Blaðsíða 6

6 C FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
ÍSLENDINGAR voru fyrirferðarmiklir á aðalfundi NIB. Á myndinni eru m.a.
Þorkell Helgason ráðuneytisstjóri, Jón Sigurðsson aðalbankastjóri og Guðmundur
Magnússon, stjórnarformaður NIB.
Banki sem
brýturmúra
Norræni fjárfestingarbankinn er skýrt dæmi um
árangur af norrænu samstarfi. Bankinn fagnaði
metafkomu og útlánaaukningu á ársfundi sínum í
síðustu viku með tuttugu ár að baki. Jafnframt voru
boðuð frekari umsvif í lánveitingum víða um heim til
að styðja við norræna hagsmuni. Kristinn Briem
kynnti sér starfsemi bankans á þessum tímamótum
og ræddi við Jón Sigurðsson aðalbankastjóra.
FJÖLMARGIR gestir frá íslandi voru viðstaddir afmælishald Norræna fjárfesting-
arbankans í síðustu viku. Á myndinni eru f.v. þeir Guðmundur Tómasson, svæðis-
stjóri hjá NIB, Már Elísson, forstjóri Fiskveiðasjóðs, Þorkell Helgason, ráðuneytis-
stjóri viðskipta- og iðnaðarráðuneytis, og Þorvarður Alfonsson, framkvæmda-
stjóri Iðnþróunarsjóðs.
VIÐ gerð stofnsamnings Norræna íjárfest-
ingarbankans fyrir réttum tuttugu árum var
sérstaklega vikið að sérstöðu íslands vegna
landfræðilegrar legu landsins og auðlinda
þess. Þáverandi forsætisráðherra, Geir Hall-
grímsson, sem leiddi samningagerðina af
Islands hálfu vildi hafa skýrar línur í þessu
tilliti frá upphafí, sérstaklega vegna þess
að skjlyrðin fyrir samvinnu í atvinnumálum
milli Islands og hinna Norðurlandanna voru
ekki eins hagkvæm og milli annarra Norður-
landa. Þessu var mætt af miklum skilningi
af hálfu forsætisráðherra hinna landanna
og hefur án efa haft mikil áhrif á lán bank-
ans til íslands.
Þessara staðreynda var sérstaklega
minnst í ræðu Friðriks Sophussonar fjár-
málaráðherra sem Þorkell Helgason, ráðu-
neytisstjóri viðskiptaráðuneytisins, flutti fyr-
ir hans hönd á ársfundi Norræna fjárfesting-
arbankans í síðustu viku. Þar fögnuðu full-
trúar ríkisstjórna Norðurlandanna mjög ár-
angursríku samstarfi í bankanum síðastliðin
tuttugu ár. Þorkell minntist þess ennfremur
að á fyrstu árum bankans hefðu lánveitingar
hans til Islands einkennst af nokkrum stórum
lánum til uppbyggingar á vatnsorkuverum
þar sem norrænir framieiðendur komu við
sögu og einu stóru láni, sem jafnframt var
fyrsta lán bankans og var veitt til byggingar
íslensk-norskrar járnblendiverksmiðju. Um
það bil þriðjungur af lánunum fór til orku-
geirans og nær helmingur til iðnaðar. Á
þessu hefur hins vegar orðið breyting sem
er merki þess að efnahagslegur samruni
meðal Norðurlandanna fer vaxandi.
Allt frá upphafi hefur ísland notið góðs
af starfsemi bankans, en hlutur landsins í
heildarútlánum er nú 9%.
Útlánagetan allt að
830 milljarðar
Það er óhætt að segja að efnahagsreikn-
ingur Norræna Ijárfestingarbankans sé orð-
inn nokkuð myndarlegur á íslenskan mæli-
kvarða. Fram kom í ræðu Jóns Sigurðsson-
ar, aðalbankastjóra NIB, á ársfundinum að
um síðastliðin áramót voru heildareignir um
8 milljarðar ECU sem jafngildir um 664
milljörðum íslenskra króna og heildarútlán
um 5 milljarðar ECU. Eigið fé nam samtals
um 900 milljónum ECU.
Svokallað grunnfé bankans nam alls um
2,8 milljörðum, en með því að margfalda þá
tölu með 2,5 fæst út að lánageta bankans
til hefðbundinna útlána nemur alls um 7
milljörðum ECU. Við það má bæta sérstakri
2 milljarða áætlun vegna verkefna- og fjár-
festingarlána utan Norðurlanda og 60 millj-
óna áætlun vegna Eystrasaltslandanna. Hafa
ríkisstjórnir Norðurlandanna veitt sérstakar
ábyrgðir að styðja við þessar áætlanir. Sam-
tals nemur því útlánageta NIB um 9-10
milljörðum ECU sem jafngildir 750-830
milljörðum íslenskra króna, en aðeins liðlega
helmingur hennar hefur verið nýttur.
Bankann skortir því ekki svigrúm til hefð-
bundinna útlána á allra næstu árum, en
ábyrgðir á lánum til verkefna og Ijárfestinga
utan Norðurlanda kunna að verða fullnýttar
innan fárra ára.
NIB hefur énnfremur notið hæstu mögu-
legu lánshæfiseinkunnar matsfyrirtækjanna
Standard & Poor’s og Moody’s samfellt frá
árinu 1982 sem skipar honum í fremstu röð
meðal lántakenda á alþjóðlegum lánamörk-
uðum.
Raunarðsemi
eiginfjár um 10%
Eigendur bankans gera kröfu um hæfilega
arðsemi af eigin fé og hefur það markmið
náðst, að því er fram kom hjá Jóni. Árlegur
hagnaður í hlutfalli við eigið fé hefur að
meðaltali numið um 9,7% meðan samsvar-
andi tölur fyrir Iangtímavexti og verðbólgu
hafa verið 8,6% og 5,3%. Undanfarin tvö
ár hefur hagnaður numið 12-13% af meðal
eiginfé þannig að raunarðsemi eiginfjár nem-
ur um 10%. Heildarhagnaður NIB á árinu
1995 nam alls um 103 milljónum ECU og
hefur aldrei verið meiri, en arðgreiðslur
námu alls 30 milljónum ECU.
Lánveitingar bæði innan og utan Norður-
landanna hafa aukist hröðum skrefum á síð-
ari árum. Á tuttugasta starfsári sínu voru
útborgaðar lánveitingar bankans hærri en
nokkru sinni eða um 1.080 milljónir ECU
eða um 90 milljarðar. Að baki þessari aukn-
ingu var aukin fjárfesting fyrirtækja á Norð-
urlöndum, vaxandi fjárfestingarlán utan
Norðurlandanna auk þess sem bankinn hefur
fært út kvíarnar í svonefndum innviðafjár-
festingum, á borð við samgönguframkvæmd-
ir, í fjármögnun á rannsóknum og þróunar-
starfsemi og verkefnaútflutningi. Jón sagði
útlit fyrir að áframhaldandi vöxtur yrði í
lánveitingum á árinu 1996. Á fyrsta ársþriðj-
ungi hefðu lánveitingar og hagnaður aukist
frá árinu áður þrátt fyrir heldur minnkandi
vaxtamun.
Kjarninn í alþjóðlegum útlánum NIB eru
fjárfestingarlán til verkefnaútflutnings
(„Project Investments Loans“) sem eru veitt
til þess að fjármagna verkefni í þágu Norð-
urlandanna, einkum á vaxtarsvæðum Asíu,
Afríku og Mið- og Austur-Evrópu. Lán til
svæða utan Norðurlandanna samsvara nú
um fímmtungi af heildarútlánum bankans
en þar af er meira en helmingur hjá iántak-
endum í Asíu.
Nýtt umhverfislánakerfi
í farvatninu
Meðal athyglisverðustu verkefna bankans
um þessar mundir er undirbúningur að nýju
lánakerfi til að fjármagna verkefni á sviði
umhverfismála á grannsvæðum Norðurland-
anna. Fyrirhugað er að ráðstöfunarfé til
þessa verkefnis geti numið allt að ] 00 millj-
ónum ECU sem jafngildir rúmum 8 milljörð-
um króna.
Einkum er horft til þess að styðja við fjár-
mögnum á slíkum verkefnum sem hefðu
sérstaka þýðingu fyrir Norðurlöndin í norð-
vesturhluta Rússlands og á svæðinu kringum
Eystrasalt og Barentshaf. Þetta mál var
sérstaklega rætt á ársfundinum í síðustu
viku og var Jón Sigurðsson spurður nánar
um stöðu þess.
„Þetta er mikið áhugamál okkar og nor-
rænu fjármála- og efnahagsmálaráðherr-
anna,“ sagði Jón í samtali við Morgunblaðið.
„Mér þótti sérlega ánægjulegt að heyra það
á afmælisfundi okkar hversu eindreginn
stuðningur kom fram við þessa hugmynd,
ekki eingöngu frá efnahags- og fjármálaráð-
herrunum, heldur ekki síður frá Paavo Lipp-
onen, forsætisráðherra Finnlands, sem er
núna formaður í norræna forsætisráðherra-
hópnum. Eg vona sannarlega að ráðherrarn-
ir taki þetta upp þegar þeir hittast í byrjun
júní í Vasa.
Það er að sjálfsögðu ekki keppikefli okkar
að hagnast sérstaklega á þessum lánum, því
okkar hlutverk er einmitt að reka norræn
erindi, sem einkabankar eða hlutafélaga-
bankar eiga erfitt með að sinna, í krafti
sterkra eigenda og okkar sterku fjárhags-
stöðu. Auðvitað gerum við þetta jafnan með
fullri fjárhagslegri ábyrgð, en vegna þess
að við erum fjárhágslega öflugir og eigum
öflugan bakhjarl í eigendunum þá getum við
kannski brotið múr og byijað á verkefnum
á svæðum þar sem einkafjármagnið hættir
sér ekki. Þetta er markmiðið með þessari
tillögu um umhverfislánaáætlun sem við
gerðum reyndar í fyrra.
Hugmyndin er sú að við fáum 100 miilj-
óna ECU lánaramma til þess að fjármagna
mikilvægar umhverfisframkvæmdir á grann-
svæðum Norðurlandanna í austri sem aug-
ljóslega eru beinlínis einnig í þágu Norð-
urlandabúa því óþverrinn berst yfir Eystra-
saltið. Á Kólaskaganum og Barentshafs-
svæðinu er þetta mikið hagsmunamál fyrir
Noreg_ og reyndar íslands sem á fiskislóðir
víða. Á sama hátt fela hin löngu landamæri
milli Finnlands og Rússlands í sér ákveðna
þörf af Finnlands hálfu fyrir fjárfestingu af
þessu tagi.“
Dregur að fjármagn frá öðrum
lánastofnunum
Útlánaáætlunin yrði hliðstæð Eystra-
saltsáætlun Norræna fjárfestingabankans
sem var sett upp 1992. Sú áætlun miðaði
að því að efla Eystrasaltslöndin, koma af
stað starfsemi smárra og miðlungi stórra
fyrirtækja og stofna þeirra eigin fjárfest-
ingabanka. Voru lánveitingarnar með ábyrgð
Norðurlandanna. „Ég tel að eitthvað líkt
þurfi að gerast í umhverfíslánunum fyrst
um sinn til þess að bijóta múr, komast af
stað og draga að fjármagn frá öðrum þátt-
takendum inn á þetta svæði,“ sagði Jón Sig-
urðsson ennfremur. „Ég held að einmitt
dæmið um Eystrasaltsáætlunina sýni að
þannig virkar þetta. Eftir að hún hefst komu
fjármunir frá Evrópska íjárfestingabankan-
um, Alþjóðabankanum, þýskum bönkum og
öðrum fyrirtækjum til skjalanna.
Þetta er einnig mikilvægt að mínu áliti
fyrir íslendinga því við eigum umhverfis-
hagsmuna að gæta í norðri í Barentshafinu.
Okkar sameiginlega fiskislóð er norður-
skautssvæðið og vatnið sem umiykur granna
okkar er sami sjór.“
Vaxandi innviða-
fjárfestingar
„Ég tel að við þurfum að bregðast sérstak-
lega við því, sem lánastofnun sem á að
gæta norrænna hagsmuna, að geta tekið
með skilvirkum hætti þátt í fjármögnun inn-
viðafjárfestinga innan einkageirans í þróun-
ar- og umbreytingarlöndunum í austri. Hann
hefur í vaxandi mæli tekið að sér að reka
vatnsveitur, rafveitur, samgöngutæki, síma-
kerfi og þess háttar þjónustukerfi. Einka-
væðingaralda ríður yfir heiminn og rekstrar-
forminu hefur verið breytt, ekki síst á hrað-
vaxtarsvæðinu í Asíu. Við erum kannski
ekki alveg nægilega vel í stakk búnir til að
styðja norrænu fyrirtækin sem í raun og
veru standa þar ákaflega sterkt og hafa alla
burði til að halda sínum hlut. Það er reynd-
ar mjög mikilvægt fyrir atvinnu og framfar-
ir á Norðurlöndum að þau haldi sínu á þess-
um markaði þar sem hagvöxturinn er mest-
ur.
Þyngdarpunktur efnahagskerfis heimsins
hefur færst austar yfir á Kyrrahafs- og
Asíusvæðið. Þar höfum við reyndar lang-
mest af okkar lánum utan Norðurlanda en
við þurfum að geta stutt okkar lánastarfsemi
með beinni þátttöku í fyrirtækjum af því
tagi sem ég drap á. Þetta tel ég vera mikil-
vægt og áhugayert verkefni og reyndar
hagsmunamál ailra landanna vegna þess að
samkeppnisaðilarnir beita þessum aðferð-
um.“
En enginn banki er þó algjörlega óum-
deildur og má þar nefna að íslenskar lána-
stofnanir hafa haft horn í síðu NIB undanfar-
ið fyrir vaxandi umsvif í viðskiptum við ís-
lensk einkafyrirtæki. Jón Sigurðsson svarar
því til að bankinn líti fyrst og fremst á það
sem sitt hlutverk að vera viðbótarlánveitandi
við innlendu lánastofnanirnar og fjárfesting-
arlánasjóðina. „Við höfum lengi lánað fjár-
festingarlánasjóðunum fé til endurlána en
ég held að það sé hollt og skynsamlegt að
við störfum eins á Islandi og í öðrum lönd-
um. Þar erum við með bein sambönd við
bestu fyrirtækin. Við lánum þar einnig í
gegnum aðra aðila og sjóði, en viljum hafa
beint samband við atvinnulífið. Ég tel það
hollt fyrir okkur og okkar samstarfsaðila,
að þannig sé þessu háttað. Það hafði verið
öðruvísi á íslandi, en annarsstaðar að því
leyti að lán tii fyrirtækja voru að mestu ieyti
fyrir milligöngu innlendra sjóða. Þeir búa í
breyttum heimi og eins og við.“