Morgunblaðið - 07.06.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 1996 B 7
DAGLEGT LÍF
kransæðasjúkdóms, hár blóðþrýst-
ingur, hækkuð blóðfita og sykur-
sýki. Rannsóknin byggir á mjög ná-
kvæmum skrám sem .ljósmæður
héldu á sínum tíma á þessum svæð-
um og hafa verið varðveittar. Þegar
farið var að rekja hvernig þessir ein-
staklingar þyngdust á fyrsta ári
kom í ljós að dánartíðni úr
kransæðasjúkdómi var þrisvar
sinnum hærri meðal karl-
manna, sem vógu 8,2 kg eða
minna við eins árs aldur held-
ur en þeirra, sem voru 12,3
kg eða meira. Áhrifa lélegrar
næringar gætir þannig
áfram fram yfir fæðingu, á
þann hátt að þeir sem nærð-
ust ekki nægilega vel á
fyrsta ári áttu frekar við
þessi vandamál að etja og
dógu síðan úr kransæðasjúk-
dómi. Kenningin er því sú að
næringaskortur með seinkuðum
vexti í frumbernsku geti leitt til
hjarta- og æðasjúkdóma,
kransæðasjúkdóms, heilabæð-
ingar og skyldra vandamála
svo sem háþrýstings, hárrar
blóðfitu og sykursýki, burtséð
frá erfðum. Hér virðist vera um
afleiðingu forritunar (prógrammer-
ingar) að ræða, þar sem ákveðið
áreiti eða áfall á einhverju viðkvæmu
tímabili í frumbernsku veldur viðvar-
andi breytingu á gerð og starfsemi
ýmissa líffæra, svo sem briskirtils,
lifrar og æða. Þetta er stórmerkileg
tilgáta ef rétt er. Spurningin er hvort
hægt er að gera slíka rannsókn á
íslandi með því til dæmis í fyrstu
að bera saman ákveðin atriði fæðing-
arskráningar við skýrslur Hjarta-
verndar."
Áreiti á viðkvæmum tímabiium
Augljóslega er mjög erfitt að rann-
saka áhrif næringar ungbarna á heil-
brigði síðar á ævinni. Flestar rann-
sóknir hvað þetta varðar eru því aft-
urvirkar eins og til dæmis rannsókn-
ir Barkers, sem byggja á gömlum
heimildum. Gagnrýnendur kenning-
arinnar hafa bent á að félagslegar
aðstæður fyrr á árum hljóti að skipta
verulegu máli eins og til dæmis fá-
tækt. En rannsóknir Barkers byggja
ekki eingöngu á gömlum skrám held-
ur eru studdar fjöldanum öllum af
dýratilraunum. „Dæmi um slíka for-
ritun er til dæmis að ef fimm daga
rottustelpa er sprautuð með karl-
kynshormóni fær hún hvorki egglos
við kynþroska né sýnir kvenkyns-
hegðun eins og vera ber. Ef sama
rotta fengi aftur á móti sprautuna
ekki fyrr en tuttugu daga gömul
kemur það ekki til með að hafa nein
áhrif. Þetta sýnir að ákveðið áreiti á
viðkvæmu tímabili, sem í þessu til-
viki eru nokkrir dagar eða svokallað-
ur gluggi, veldur viðvarandi breyt-
ingu á lífeðlisfræðilegri starfsemi
rottunnar. Ýmsir hafa mótmælt
kenningu Barkers, sem er afar sann-
færandi og svarar jafnharðan allri
gagnrýni," sagði Gestur. ■
Hrá hönnun
þar sem efninotkun er í fyrirrúmi
í AMSTERDAM er starfsrækt-
ur hollenskur hönnunarhópur sem
kallar sig Droog Design eða „hrá
hönnun“ eins og það útleggst á
íslensku. Með því er átt við að
verk þessa hóps eru stílhrein og
einföld og efnisnotkunin situr í
fyrirrúmi. Eiginleikar efnisins eru
nýttir til hins ítrasta og þeir fá
að njóta sín í einfaldleika hlut-
anna. Hönnuðimir leggja líka mik-
ið upp úr tilrauna- og þróunar-
vinnu með mismunandi efni.
Nýjasta hönnun Droog Design
og framleiðsla eru ljós og húsgögn
úr ýmis konar plastefnum sem
þau þróuðu í samvinnu við geim-
vísindadeild Tækniháskólans í
Delft. Hópurinn lagði áherslu á
möguleika plastsins og þær breyt-
ingar sem á því efni hafa orðið
síðastliðin ár hvað varðar gæði,
áferð og eiginleika.
Nýju hlutirnir voru kynntir í
Mílanó í apríl sl., en það var ein-
mitt vorið 1993 sem Droog Design
sýndu þar í fyrsta skipti. Sú sýn-
ing vakti feikilega athygli og varð
hópurinn þekktur á einni kvöld-
stund í hönnunarflóru borgarinn-
ar og víðar í heiminum. Allt frá
því hefur Droog Design haldið
ötullega áfram í hönnun og þróun
nytjahluta. Hópurinn sér sjálfur
um framleiðslu og dreifingu, en
sumar vörurnar eru framleiddar
í litlu upplagi. Hlutir Droog De-
sign hafa orðið mjög vinsælir og
þykja einfaldir, ferskir og
skemmtilegir.
Erfitt er að skilgreina einhvetja
sérstaka stefnu hjá hópnum. Þó
eru þrir eiginleikar sem einkenna
hlutina frá hönnuðunum; nýting
eiginleika hráefnisins, umhverfis-
væn sjónarmið með tilliti til endur-
vinnslu og mikil kímnigáfa.
Eflaust orsaka allir þessir þættir
vinsældir Droog Design og verður
gaman að sjá fleira frá þessum
frjóa hóp í framtíðinni.
Droog Design verður með í
samsýningu um hollenska hönnun
í The Museum of Modern Art í
New York frá 27. júní. Einnig
verður heildarsafn hópsins til sýn-
is í Kunstindustretmuseum í Hels-
inki frá 17. september til 1. nóv-
ember. ■
Sigríður Heimisdóttir
LJÓS úr trefjaplasti
STÓLL fléttaður úr carbon-trefjum.
UPPBLASANLEG ljós
SÉRKENNILEG
kommóða sem var eitt
af fyrstu verkum Droog
Design hópsins sem vakti
at hygli.
Kristín Gunnarsdóttir
konuna mína: „Er hann alveg
„normal“7“
„En hvers vegna ekki? Reðasafnið
er einstakt og hægt að hafa gaman
af þessu,“ segir Sigurður. Hann hef-
ur fengið heimsóknir frá útlöndum
og sagt hefur verið frá safninu bæði
í sænska sjónvarpinu og því breska.
Ég spyr hann hvort það fari ef til
vill fyrir honum eins og sumum öðr-
um íslendingum að verða fyrst viður-
kenndur af útlendingum?
„Ætli upphefð mín komi ekki að
utan nema hún komi úr Hafnar-
firði,“ svarar Sigurður, sem hefur
sótt um húsnæði undir safnið til
Hafnarfjarðarbæjar eftir að þijár
nefndir Reykjavíkurborgar komu sér
undan því að afgreiða málið.
„Hafnfírðingar eru kannski líklegir
til fínna gott húsnæði undir Hið ís-
lenska reðasafn," segir Sigurður.
„Þeir hafa nefnilega húmorinn í lagi.“
„Ef mér auðnast að opna safn vil
ég gera það almennilega og beita til
þess nútíma sýningartækni. Gera það
með öðrum orðum safnfræðilega vel,
því söfn geta verið skemmtileg," seg-
ir hann. ■
Gunnar Hersveinn
HILLUR á reðasafninu með
reð í formalíni og listmuni..
Morgimblaðið/Ásdis
Hið íslenska reðasafn
REÐURSTOFAN rekur Hið ís-
lenska reðasafn og tilgangurinn
er að hýsa reði allra íslenskra
spendýra á láði og legi. Á reða-
safninu er skrá yfir allar tegund-
ir íslenskra spendýra og er hún
á sex tungumálum öðrum en ís-
lensku og latínu; norsku, dönsku,
ensku, þýsku, frönsku og
spænsku.
Hinu íslenska reðasafni er
skipt í fjórar deildir. Hin fyrsta
er hvalir og eru þeir eins og
önnur dýr á safninu merktir
táknum um hvort eftirfarandi
eigi við: Útrýmt við ísland, flæk-
ingur, fátíður flækingur, algeng-
ur við ísland.
Úr fyrstu deild má nefna búr-
hval, hnísu og steypireyði en um
hana stendur í skrá: Rekin á
fjöru í Sandvíkum undir Hafna-
bergi, 06.03.1993. Hvalurinn lim-
skorinn 12.03.93. Ungt dýr, rúm-
lega 17 metrar. Reður heill, salt-
aður, þurrkaður, uppsettur á
skjöld með silfurplötu.
Önnur deild safnsins nefnist
Birnir, en í henni er einn gripur:
Sin og eistu ísbjarnar, sem geymt
er í formalíni.
Selir eru í þriðju deild s. rnsins
og má nefna blöðrusel, landsel
og rostung, en um hann stendur:
„Os penis. Fairbanks, Alaska,
23.09.1991. Ásamtóðinum „Ode
to an Oosik. Þráinn Bertelsson,
Reykjavík."
Landspendýrin eru fjölskúð-
ugasti flokkurinn og tilheyra
fjórðu deildinni. Nefna má úr
henni geithafur, hagamús, hrein-
dýr og ref en um hann stendur:
„Úngt dýr. Tekinn við greni í
vestari brekku Rugludalsbungu
ásamt gamalli læðu og tveimur
yrðlingum, 10. júlí 1995. Bæði
dýrin hvít. Geymdur í formalíni.
S.H. Akureyri í júlí 1995. Skott
varðveitt. Sigurjón Stefánsson,
bóndi á Steiná.“
Samanlagt eru sextíu reðir á
safninu af 32 tegundum. 18
stykki af 9 tegundum hvala, 16
stykki af 6 tegundum sela, 24
stykki af 15 tegundum landspen-
dýra, auk reðs af rostungi og
ísbirni.