Morgunblaðið - 09.06.1996, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Mótandi
áhrifafólk
Okkur vant-
ar ekki
fólk, okkur vantar
menn,“ hafði faðir
minn stundum eftir
Jónasi frá Hriflu.
Þessari setningu skaut nýverið
upp í hugann. Líklega af því að
í þrígang réð tilviljun því að ég
kynntist og þurfti að fara al-
mennilega ofan í framlag og áhrif
til breytinga, sem reyndist ofan
við hina almennu meðalmennsku,
þ.e. „fólkið". Allar manneskjurnar
þijár mundu afgerandi falla í
þann flokk sem stendur upp úr
og þá væntanlega kallast „menn“,
skv. skilgreiningu Jónasar. Öll eru
þau skapandi og hafa haft mót-
andi áhrif á iífsstíl þessarar ald-
ar, áhrif sem ná langt út yfir
nánasta umhverfi, raunar um all-
an heim.
Hvaða fólk er þetta þá með
svona áhrifamátt? Þar kemur
fyrstur breska skáldið og hönnuð-
urinn William Morris, sem uppi
var 1834-1896. Nú á ártíð hans
eru menn með margvíslegum
hætti að minnast og gera upp
hvernig hann breytti lífsstíl fólks
langt fram á þessa öld og áhrif-
anna gætir enn. Annar er ítalsk-
franski tískukóngurinn Pierre
Cardin, sem upp úr miðri 20. öld-
inni breytti lífsstíl á ýmsan hátt
og gætir áhrifanna afgerandi um
allar heimsálfur. Báðir eru þeir
af komum sínum til landsins
kunnir íslendingum. Og sú þriðja
er hún Björk okkar,
sem þegar maður fer
að líta á hana í al-
þjóðasamhengi, er nú
að hafa afgerandi
áhrif á lífsmunstrið í
heiminum. Öll bijóta
þau í blað, hafa þorað
og haft hæfileika til
að ganga gegn við-
teknum venjum og
lífsstíl, og áhrifamátt-
ur þeirra síast út í
samfélagið. Fyrst til
þeirra velmegandi og
svo um mismunandi
æðar út í almenna,
daglega lifnaðarhætti
fólks um allan heim.
Sjálfsagt þykir
mörgum þetta skrýtin
þrenning, en mér þótti
skemmtilegt að þau
urðu öll um líkt leyti
á vegi mínum með sín
verk og sköpunar-
mátt, sem hefur
megnað að ná til fjöldans um all-
an heim.
Ekki er hér svigrúm til að gera
nokkra grein fyrir skáldinu, lista-
manninum, iðnjöfrinum og frum-
kvöðli hönnunar í heiminum Will-
iam Morris, enda sumu gerð skil
í Lesbók og á sýningu og mál-
þingi hér. Bretar hafa iagt mikið
í að fara ofan í og gera upp áhrif
hans með gríðarlegri sýningu í
Victoríu og Albert safninu og
breskir heimilisiðaðarmenn eru að
gera upp áhrif hans á umbúnað
heimila og nútímalíf, sem enn
gætir. Upp er að koma vegna
ártíðar hans Williams-Morrisar-
tíska með framleiðslu á húsbúnaði
í hans stíl. Hér munum við sjálf-
sagt beina sjónum að íslendinga-
sagnaútgáfum hans á ensku með
mynsturstöfum og skrautsíðum.
Og að ferð þessa önnum kafna
manns til íslands á sínum tíma,
sem út af fyrir sig er furðulegt
tiltæki. En kúnstugast fannst mér
að heyra við íslenska sýningarbás-
inn að landslagið hér, einfaldieiki
og hneigð fólksins í landinu til
andlegrar iðkunar hafi haft þau
áhrif á þennan veraldarinnar auð-
mann að við heimkomuna vökn-
uðu í honum fyrstu pólitísku
kenndirnar. En William Morris
varð þvert á stöðu sína virkur
sósíalisti, frægur
mótmælandi, pólit-
ískur blaðamaður,
fyrirlesari og boð-
andi fijálslyndra
skoðana sem enn í
dag eru ofarlega á baugi. William
Morris varð semsagt af löngum
samræðum við íslenska bændur
fyrir aldamót að sósíalista! En
William Morris var umfram allt
skapandi hönnuður á öll svið sam-
félagsins.
Það er hönnuðurihn Pierre
Cardin líka. Hann varð hálfri öld
seinna frumkvöðull sem breytti
stefnunni og færði lúxushönnun
tískukónganna á toppnum út tii
meðaljónsins með fjöldafram-
leiddu „pret-a-porter“ tískufatn-
aðinum, með merkjatískunni sem
nokkurs konar gæðaábyrgðar-
miða hvar sem varningurinn væri
framleiddur og flutti sjálfa fram-
leiðsluna á vönduðum hönnunar-
hlutum út til Sovétríkjanna, Kína,
og annarra landa sem enginn vildi
þá hafa nokkuð saman við að
sælda. Kom þar til fólksins með
vandaða hönnun. Allt í mikilli
andstöðu við hina tískukóngana,
sem töldu að fínheitin eyðilegðust
ef almenningur fengi hlutdeild í
þeim. Hann lét sig varða hótel,
klæðnað, húshald, umhverfi, smá-
varnig, umbúðir, allt sem viðkem-
ur almennum lifnaðarháttum.
Þannig er hann áhrifamaður um
lífsstíl á alþjóðavettvangi og út
til afskiptra þjóða. Fólk getur svo
haft mismunndi skoðun á því hvað
sé góð hönnun og hvaða hlutir í
daglegu lífi skipti máli um veröld
víða. Það sem skiptir öllu máli er
sköpunin, segir hann.
Og svo hitti ég hana Björk.
Og sá hvernig sköpun hennar í
tónlistinni og lífsstíll er í nútíman-
um að ná áhrifum og móta smekk
ungs fólks um víða veröld. Hafa
sín áhrif. Björk leggur líka alla
áherslu á að skapa nýtt, burt séð
frá því sem aðrir eru eða hafa
verið að gera eða fólk kýs helst.
Hún vill vera í ákveðinni tilrauna-
starfsemi og að semja músík fyr-
ir daginn í dag. Og þessi tónlist
hennar og umbúnaður hefur náð
áhrifum um allt og mótar lífsstíl
nútímafólks. Hún breytir ein-
hveiju sem ekki var áður og hef-
ur víðtækan áhrifamátt.
Mér hefur þótt mjög gaman
að skoða hvemig það eru alltaf
einstaklingar sem ná að móta og
breyta einhveiju, fólk sem er
svona frjótt, skapandi og þorir
að elta ekki það sem er. Leiðandi
breytingar koma varla frá þeim
sem hlusta með öðru eyranu á
almenningsálitið, elta skoðana-
kannanir eða hnoða saman á
nefndafundum eða í sósíalískum
umræðuhópum.
Cárur
eftir Elínu Pálmadóttur
MANNLÍFSSTRAUMAR
DANS/Hvar oghvenœr er tangó upprunninn?
Tangó hefiirgóð
áhrífá meltinguna
Tangó er dans ástríðunnar, hann
gefur báðum kynjum tækifæri til
að sanna sig. Karlmaðurinn gefur
skilaboð og konan svarar. Líkam-
arnir snertast náið og ekki verður
hjá því komist að dansa með til-
finningu og innlifun. Upphaflega
þurftu karlmenn að leigja sér
tangódansfélaga,_ sem yfirleitt
voru gleðikonur. í dag er annað
upp á teningnum, tangó er dansað-
ur víða um heim af fólki úr öllum
stéttum þjóðfélagsins.
SAGA tangósins hefst í Argent-
ínu og tengist innflytjendum,
fátækt og vændi í úthverfum Bu-
enos Aires. Tangó varð til um
1890 eftir að mismunandi innflytj-
endahópar höfðu blandað saman
dönsum sínum á
böram, dansstöð-
um og vændishús-
um. I tangódansi
gætir því afrískra,
evrópskra jafnt
sem suður-ame-
rískra áhrifa.
Karlar fóru út að
skemmta sér á
dansstaði þar sem einnig var hægt
að leigja þjónustustúlkurnar sem
dansfélaga og rekkjunauta. Af
kvenfólki voru það einungis gleði-
konur sem dönsuðu tangó. Vegna
þessa uppruna voru argentínsk
yfirvöld og æðri stéttir htt gefnar
fyrir tangó, hann var ósiðlegur og
aðeins tengdur kynlífi í þeirra
augum. Lágstéttarfólk hélt samt
áfram að dansa hann og þróa sem
gerði það að verkum að hann
breiddist jafnt og þétt út um Suð-
ur-Ameríku allt frá 1890.
Árið 1913 var afdrifaríkt í sögu
tangódansins. Sagan segir að hinn
myndarlegi og ríki argentínski rit-
höfundur Ricardo Guiraldes
(1887-1927) hafi fyrstur fengið
Parísarbúa til að hrífast af tangó-
dansinum. Hann var staddur á
næturklúbbi í París ásamt vinum
sínum þar sem erlendir gestir voru
beðnir um að syngja lag eða dansa
dans sem einkenndi menningu
þeirra. Vinur Guiraldes settist við
píanóið og spilaði þekkt tangóiag.
Glaumgosinn Guiraldes reis úr
sæti sinu, greip í höndina á
óþekktri dömu og þreif hana með
sér í ástríðuþrunginn tangódans.
Daman sem hvorki þekkti tónlist-
ina né dansinn fylgdi öruggri
stjórn Guiraldes á dansgólfinu.
Þögn sló á salinn og gestirnir
göptu af undrun og aðdáun. Ekki
varð aftur snúið, tangó hafði hel-
tekið París og í kjölfarið fór tangó-
æði um heiminn eins og eldur í
sinu.
Tangó var dansaður hvar sem
var og hvenær sem var. Tangó-
böll voru haldin við öll möguleg
tilefni; kvöldverðarboð, góðgerðar-
samkomur, kokkteilboð og teboð.
Flíkur voru hannaðar með hreyf-
ingar tangódansins í huga og app-
elsínugulur litur varð sérstakur
tangólitur sem komst í tísku eftir
að hafa verið óseljanlegur langtím-
um saman. Matseðlar veitinga- og
kaffihúsa urðu tangómatseðlar
með tangósúkkulaðiköku og
tangódrykk. Allir samkvæmishæf-
ir kunnu að dansa tangó og síðast
en ekki síst átti hann að hafa góð
áhrif á meltinguna.
Þrátt fyrir þetta mikla tangóæði
almennings var evrópsku hástétt-
inni meinilia við dansinn. Pius
páfi X og nokkrir þjóðhöfðingjar
bönnuðu hann vegna þess að hann
væri grófur og ósiðlegur. Snerting
kynjanna var ailt of mikil að þeirra
mati og hæfði ekki siðuðu fólki.
Tilgátur komu fram um að íbúar
Argentínu hlytu að vera apar fyrst
dans eins og tangó væri þaðan
kominn. Viðbrögðin við tangó-
dansinum voru hörð en skiljanleg
í ljósi þess að í evrópskum dönsum
hafði lengi verið lögð áhersla á
að halda siðsamlegri fjarlægð milli
kynjanna. Vinsældir tangó meðal
almennings vora því áfall fyrir
siðapostula.
Eftir útbreiðslu um Evrópu og
Bandaríkin barst tangóæðið aftur
til heimalandsins Argentínu, þar
sem tangóinn varð jafnvinsæll og
annars staðar. Hástétt Argentínu
átti auðveldara með að viðurkenna
dansinn en áður, en tenging hans
við vændishús og fátækrahverfi
hvarf aldrei að fullu. Eftir nokk-
urra ára tangóæði í heiminum
dvínuðu vinsældir dansins alls
staðar nema á heimaslóðum. Árið
1920 var Buenos Aires undirlögð
af tangó og átti eftir að vera það
í mörg ár til viðbótar. Sem dæmi
um vinsældir tangó má geta þess
að um 1940 voru allir tangótónlist-
armenn pantaðir ár fram í tímann
við að spila á böllum. Auð svæði
borgarinnar voru notuð undir
tangódansleiki flesta daga vikunn-
ar. Tennisvellir, fótboltavellir og
opinber svæði voru öll undirlögð
og nú gátu allir verið þátttakend-
ur, ekki bara vændiskonur og
verkamenn.
Á fimmta áratugnum lauk gull-
öld tangósins í Argentínu, tangó-
böll voru ekki lengur daglegur við-
burður og stóru hljómsveitirnar
neyddust flestar til að leggja upp
laupana. Flestir hættu að dansa
tangó og fólk lét sér nægja að
sækja tónleika einu sinni í viku.
Tónlistarmenn héldu þó áfram að
eftir Rögnu
Söru Jónsdóttur
Námskeið í ABC
Námskeið í ABC
(Activity Based Costing),
verkgmnduðum kostnaðar-
reikningi, verður haldið í
húsnæði Verslunarskóla
íslands og hefst kl. 9:00
þriðjudaginn 11. júní.
Námskeiðið stendur yfír í
tvo daga. Leiðbeinandi á
námskeiðinu verður Robert
Kelly, ráðgjafi frá Sapling
Corporation. Fyrirtækið er
brautryðjandi í framleiðslu
hugbúnaðar fyrir ABC.
Robert Kelly hefur haldið
námskeið víða um heim og
er í hópi viðurkenndustu
leiðbeinenda um þetta
efni í dag.
Námskeiðið er á vegum
Skýrr hf.
Skýrr hf. býður upp á al-
hliða fjármálastjórnunar-
hugbúnað og ráðgjöf við
hagnýtingu hans. Skýrr er
sölu- og þjónustuaðili fyrir
viðskiptahugbúnaðinn
Agresso og ABC kerfíð
NetProphet frá Sapling
Corporation. NetProphet
er eitt öflugasta ABC
kerfíð á markaðnum í dag.
Þetta er Windowskerfi
sem er þægilegt í notkun
og auðvelt að tengja við
önnur kerfí.
Með hjálp ABC kerfis
hefur fyrirtækjum tekist að
stórauka framleiðni og ná
fram spamaði sem nemur
allt að 10-15% af heildar-
útgjöldum.
UCr'i.ÝSÍNGA
Hámarksfjöldi
þátttakenda er 20 manns
og því viljum við hvetja
þá sem áhuga hafa að láta
skrá sig sem fyrst.
Kostnaður við að fara á
ABC námskeiðs erlendis
er um 200.000 kr. með
flugi, gistingu, dag-
peningum og námskeiðs-
gjaldi. Því er hér um
einstakt tækfifæri að ræða.
Námskeiðsgjaldið er
75.000 kr. fyrir fyrsta
þátttakanda frá fyrirtæki
og 60.000 kr. fyrir þann
næsta. Vönduð námskeiðs-
gögn, hádegisverður og
kaffí eru innifalin.
Skráning er hjá Svanhildi
í síma 569-5100.
Ármúla 2, 108 Reykjavík
Sími 569-5100
Bréfsfmi 569-5251
Heimasíða htlp://www.skyrr.is