Morgunblaðið - 14.06.1996, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 14. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Oft álitnar
Gróðrarstía
fyrir fordóma
skessur
MARGRÉT K. Sigurðardóttir,
formaður Sjálfstæðiskvennafé-
lagsins Hvatar, segist aldrei al-
mennilega
hafa skilið orð-
ið „feministi".
„Mér finnst þó
oft talað um
„feminista“ á
neikvæðan
hátt; að það
séu konur sem
séu ógurlegar
Margrét K. skessur og ætli
sigurðardóttir að valta yfir
karlana. Eink-
um finnst mér karlmenn leggja
þann skilning í hugtakið," segir
hún, en tekur fram að hún skilji
það ekki á þann hátt.
Konur hafa sérstöðu
„Ég vil að samvinna sé á milli
karla og kvenna og að hvorugt
kynið sé ráðandi. Hvort sú skoð-
un er „feminísk“ veit ég hins-
vegar ekki,“ segir hún. „A hinn
bóginn hef ég að mörgu leyti
aðra skoðun á stöðu kvenna en
þær yngri. Ég get til dæmis
ekki séð að það gangi alveg upp
að karlmenn geti gert allt til
jafns við konur. Þær hafa sér-
stöðu sem ekki er hægt að líta
framhjá; þær ganga með börnin,
ala þau, og gefa þeim bijóst.
Og til dæmis tel ég að það geti
ekki gengið upp að faðir taki
bamsburðarleyfi í stað móður-
innar því fyrstu mánuðir bams-
ins með móðurinni em mjög mik-
ilvægir. En auðvitað verður bam-
ið að kynnast föðumum og er
ég ánægð að sjá hve ungu menn-
irnir taka mikinn þátt í uppeldinu
nú á dögum,“ segir hún. ■
LINDA H. Blöndal stjórnmála-
fræðinemi segist ekki vilja kalla
sig „feminista", þótt hún sé jafn-
réttissinni.
„Ætli það sé
ekki vegna
þess að ég er
með stimpla-
hræðslu," seg-
ir hún. „Þegar
svona „stimpl-
ar“ koma upp
er það vegna
þess að hlut-
irnir eru flókn-
ir og fólk hef-
ur þörf fyrir að einfalda þá. Auk
þess eru svona „stimplar“ gróðr-
arstía fyrir fordóma. Ég er
hlynnt jafnrétti kynjanna eins
og reyndar allir og vil að konur
standi jafnfætis körlum alls stað-
ar í veröldinni,“ segir hún.
Linda segist líta á hugtakið
„feminismi“ sem safn hug-
mynda er fjalli um og skoði
stöðu kvenna í samfélaginu.
Þetta séu líka hugmyndir að
lausnum á ójafnrétti meðal ein-
staklinga sem byggist á þeim
mun sem er á milli kynjanna.
„Ég tel að „feminismi“ boði rót-
tækar breytingar að allri samfé-
lagsgerðinni og feli í sér lausn-
ir sem eru flóknari en sýnist í
fyrstu,“ segir hún.
Linda segist ennfremur álíta
að dagsdaglega sé talað um
„feminisma" með neikvæðum
formerkjum. „Til dæmis þegar
„feminismi" er borinn á borð
fyrir karlmenn verða þeir frek-
ar argir og sumir jafnvel reiðir.
Hjá mörgum er þetta því afar
óþægilegt og miður kynþokka-
fullt umræðuefni," segir hún. ■
málverk eftir Kristínu Jónsdóttur.
UNDANFARNA áratugi hefur skoðanamunur orðið á því hvernig skilgreina skuli „feminismann".
KVENFRELSI
Snýst „feminismi"
í umræðunni um jafnrétti kynjanna
kemur sífellt upp orðið „feministi"
eða kvenfrelsissinni eins og það er
nefnt á íslensku. Oft er það í mismun-
andi merkingu; ýmist í jákvæðri eða
neikvæðri. Blaðamaður Morgun-
blaðsins ákvað að spyija nokkrar
konur um afstöðu þeirra til þessa
hugtaks og segja jafnframt frá upp-
runa þess í stuttu máli.
„Feminismi" eða kvenfrelsisstefna
hefur verið kröftugt og mikilvægt
baráttumál undanfarna áratugi.
Upphaf þessarar hugmyndafræði má
rekja til uþplýsingastefnunnar í Evr-
ópu á 18. öld og kom hún fyrst fyr-
ir sjónir almennings sem krafa um,
að í hugmyndinni um að menn hafi
réttindi, yrði líka átt við réttindi
kvenna, en ekki bara réttindi karl-
manna, eins og þangað til hafði ver-
ið raunin. Upp frá því fór að bera
um það?
meira á þeirri skoðun að konur ættu
að njóta sömu réttinda og karlmenn,
ekki síst í efnahagslífinu, stjórn- og
menntamálum.
A nítjándu öld fóru ýmsar konur
að geta sér orð sem „feministar" eða
kvenfrelsissinnar, meðal annars
vegna skrifa sinna um stöðu kvenna
í samfélaginu. í byijun þessarar ald-
ar hafði „feminisminn" fest sig í
sessi í Evrópu og í Bandaríkjunum
Nakið sjálf
í Ijósi zeniðkunar
gegn græðgi, reiði og fáfræði
Morgunblaðið/Þorkell
HELGA Jóhannsdóttir og Óskar Ingólfsson.
ÍSLENSK hugsun er reist á gyðing-
dómi, norrænni heiðni og forn-
grískri heimspeki. Asísk áhrif virð-
ast á hinn bóginn vart mælanleg,
en austurlensk hugsunaraðferð á
þrátt fyrir það nokkra aðdáendur.
Hér verður rætt við fólk úr tíu
manna hópi íslendinga sem leggur
stund á zen, en sumir þeirra hafa
gert það í tíu ár, einnig verður
reynt að veita innsýn í þessa jap-
önsk ættuðu hugsun.
Er eitthvað athugavert við
mótsagnir í líflnu?
Zen er grein innan Búddhatrúar
og hefur verið iðkuð frá 12. öld í
Japan. Aherslan er á innsæja íhug-
un fram yfir formlega hugsun og
virðist vera nokkuð mótsagna-
kennd miðað við vestræna hugsun.
Aðall vestrænnar hugsunar er
að greina mótsagnir og skapa rök-
réttar kenningar. Rökfræðin er for-
senda vísindalegrar hugsunar og
framþróunar. Hugsunaraðferðin er
líka öflugt verkfæri til að kanna
undirstöður og hinstu rök tilver-
unnar.
Zenísk hugsun er aftur á móti
af allt öðrum toga og virðist jafn-
vel stefna í öfuga átt. Markmið
vestrænnar hugsunar er þekking
og meiri þekking, markmið zen
sprettur á hinn bóginn ekki af
þekkingarþrá, heldur aðeins því „að
vera“.
Zen er sagt snúast um sjálf ein-
staklingins og alheimsins og að
leyndardómurinn fínnist ekki ytra
með manninum heldur í hans sanna
sjálfi. Kjarninn er með öðrum orð-
um í sjálfinu og menn eiga að lifa
í gegnum það en ekki aðra.
Hugurinn er reiknivél sem
nauðsynlegt er að núlla
Til að skerpa zen-hugmyndina
um sjálfið má ef til vill setja fram
líkingu um að allt hverfi við dauð-
ann nema sjálf einstaklingsins.
Staða, litur, búseta, ríkidæmi, feg-
urð og jafnvel harningjan gufar upp
og þess vegna er ekki vit í að rækta
neitt nema eigið sjálf. Allt annað
er aðeins tímabundinn klæðnaður
- hjóm, samkvæmt zen.
Ófugt við vestræna hugsun er
markmið zen að sleppa því sem
virðist vera staðreynd, í stað þess
að tryggja sér það. Og nú má spytja
er eitthvert vit í þessari speki?
Hér á landi hefur hópur zen-iðk-
enda starfað í tíu ár undir hand-
leiðslu japansks kennara Jakusho
Kwong roshi, sem er nú hér í tí-
unda skipti til að hitta hópinn.
Kennarinn, ávallt kallaður Ros-
hi, hefur starfrækt Zenmiðstöð á
Sonoma fjallinu í Norður-Kalifor-
níu frá árinu 1974, en heimsækir
ísland og Pólland á hveiju ári til
að sinna nemendum sínum.
Hann segist kenna zen daglega
lífsins, til að hjálpa fólki í lífinu
sjálfu. Hann vill kyrra hugann og
líkir honum við reiknivél og zenað-
ferðinni sem tæki til að núllstilla
hana. Ein aðferðin er að sitja í
lótusstellingu sem er einskonar þrí-
hyrningur. Sest er á púða með
beint bak. Hugsunum er sleppt og
athyglinni beint alfarið að öndun
og talningu; einn, tveir, þrír...
Hugurinn kyrrist og hraði og
í öndvegi. Hvers vegna iðka ís-
lenskir menn hana?
Nóg að „setjast" til að hrekja
blekkinguna
Óskar Ingólfsson klarinettleikari
og Helga Jóhannsdóttir eru meðal
þeirra sem iðka zen, Helga nú í tíu
ár og Óskar í sex. Óskar segist
hafa lært mest á því að fylgjast
með Roshi, viðhorfum hans og
leikann og iðkun, 'sem gengur á
skjön við íslenska heimspeki sem
setur rökræna hugsun og hegðun
ir okkur öll og allt í kringum okk-
ur,“ segir Óskar ,og það er ekkert
sem á sér sjálfstæða tilveru. Hins-