Morgunblaðið - 20.06.1996, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 1996 27
LISTIR
AÐSEIMDAR GREIINIAR • FORSETAKJÖR
Morgunblaðið/Júlíus
ÖNNUR mynda Tolla, sem fer á Ólympiuleika listarinnar í Atlanta.
_ Tolli sýnir á
Olympíuleikum
listarinnar
ÓLYMPÍULEIKAR listarinnar
verða haldnir í Atlanta á sama tíma
og Ólympíuleikarnir í sumar. Einn
listamaður frá hveiju þátttökulanda
sýnir verk sín þar, alls 140. Tolli
sýnir tvö verk á sýningunni, sem
opnar 26. júlí næstkomandi. Lista-
maðurinn sagði í samtali við Morg-
unblaðið að sýningin tengdist ekki
Ólympíuleikunum nema óbeint.
Aðilarnir sem standa að sýningunni
hafa skipulagt sýningar með sömu
listamönnum í Japan 1998 og Sidn-
ey í Ástralíu árið 2000. „Það sem
skiptir máli fyrir mig er að fá að
viðra spjöldin á öðru markaðstorgi
en hér heima á eyjunni. Þetta eru
sterkir aðilar með alþjóðleg umsvif
þannig að þetta gæti gefið ýmsa
möguleika," sagði Tolli en hann
sýndi einnig í Seul þegar Ólympíu-
leikarnir voru haldnir þar, þá á eig-
in vegum.
íslendingar í Essen
Tolli opnar sýningu í Essen í Þýska-
landi 2. nóvember næstkomandi og
á opnunardag munu Bubbi Morth-
ens, Einar Kárason og Einar Már
Guðmundsson koma fram. „Þetta
er svona lítil listahátíð í samvinnu
við þarlenda aðila og íslenska sendi-
ráðið í Bonn.“
FRÁ kynningarfundi vegna útgáfu bókarinnar Iceland - the
Republic. Frá vinstri: Sigurður Snævarr, Birgir Isleifur Gunnars-
son, Valdimar Kristinsson, Jóhannes Nordal, Eysteinn Þorvalds-
son og Sigurður H. Richter
*
Nýtt rit um Island
KYNNINGARRIT á ensku um
ísland er komið út á vegum
Seðlabanka íslands. Hér er um
að ræða frumsamda útgáfu bók-
ar sem kom fyrst út árið 1926 í
tilefni af 40 ára afmæli Lands-
banka íslands til kynningar á
landi og þjóð.
Heiti bókarinnar er Iceland -
the Republic og fjallar hún um
náttúru Islands, sögu menningu
og efnahag islensku þjóðarinnar.
AIls hafa fjörutíu höfundar lagt
útgáfunni lið með sérfræðiþekk-
ingu sinni en ritsjórar eru Jó-
hannes Nordal og Valdimar
Kristinsson. Siðan bókin kom
fyrst út hefur hún verið endurút-
gefin á tíu ára fresti, en að þessu
sinni er meiri áhersla lögð á
timabilið frá upphafi lýðveldis til
vorra daga. Þá eru fleiri myndir
en áður auk taflna.
Bókinni er ætluð þeim sem
vilja kynna sér land og þjóð og
segja aðstandendur bókarinnar
að mælikvarði á gæði bókarinnar
séu viðtökur þær sem hún hefur
fengið af t.a.m. utanríkisþjón-
ustunni sem notað hefur fyrri
útgáfur til að svara þeim fjöl-
mörgu fyrirspurnum sem berast
frá erlendum aðiluin. Þá hafa
skólar og stofnanir erlendis víða
um heim nýtt sér bókina. Miðað
við sambærilegar bækur sem
gefnar eru út í öðrum evrópu-
löndum stenst þessi fyllilega
samanburð að sögn ritstjóra
nema að því er varðar endurnýj-
un útgáfna sem er árleg í t.d.
Bretlandi. Styrkur bókarinnar
liggur, að mati ritstjóra einkum
í því að hún nær yfir alla þætti
þjóðlífsins og kemur öllum að
notum.
Bókin er prentuð í 6 þúsund
eintökum að þessu sinni og er
dreift af Seðlabanka Islands og
Iceland Review.
Maður án fortíðar
STUÐNINGSMENN Ólafs
Ragnars Grímssonar forsetafram-
bjóðanda virðast engan áhuga hafa
á að riija upp afrek hans af vett-
vangi stjórnmálanna, telja slíkt
raunar jafngilda rógburði. Hins
vegar tíunda þeir mjög vísinda- og
kennslustörf hans á árum áður og
rekja afrek hans mörg og glæst í
fjarlægum heimsálfum og marg-
háttaðar viðurkenningar sem hon-
um hafa hlotnast á alþjóðavett-
vangi. Kjósendur hljóta að meta
frambjóðendur af því hvernig þeir
hafa kynnt sig í verkum sínum og
fráleitt að ætlast til þess að þögnin
og gleymskan fái að geyma það sem
þeim kemur illa. Fortíðin hlýtur að
fylgja þeim í heilu lagi, ekki aðeins
valdir úrvalskaflar.
Ásókn
Ólafur Ragnar hefur nú mjög á
orði að þjóðin sæki sér forseta en
láti ekki skipa sér fyrir verkum.
Má af þeim orðum hans skilja að
þjóðin hafi sótt að honum með
bænakvaki og fengið hann, ófúsan,
til að bjóða sig fram til forseta.
Þetta kemur illa heim og saman
við þá mynd sem þjóðin hefur af
stjórnmálamanninum Ólafi Ragn-
ari, sem sótti af kappgirni og ærn-
um metnaði eftir völdum og frama
í Framsóknarflokki, Möðruvallar-
hreyfingu, Samtökum fijálslyndra
og vinstrimanna og loks í Alþýðu-
bandalaginu. Munu margir enn
sárir og meiddir eftir þá hörðu
ásókn sem Ólafur Ragnar veitti
þeim þegar hann var að brjótast til
áhrifa.
Ólafi Ragnari auðnaðist aldrei
að sameina jafnaðarmenn þótt
hann teldi það helsta erindi sitt í
stjórnmálum. Honum reyndist bet-
ur gefið að ala á tortryggni, sundr-
ungu og óánægju en að efla og
hvetja til samstöðu um hugsjónir
jafnaðarstefnunnar. Hann sparað-
ist ekki við að gera andstæðingum
sínum upp hvatir og hugsanir þeg-
ar honum þótti henta. Með því að
spyrða saman óskylda aðila með
óljósum dylgjum tókst honum oft
að prjóna kostulegar samsæris-
kenningar. Þannig eru helstu auð-
menn landsins Kolkrabbinn, og
Engeyjarætt eitt og hið sama. All-
ir þeir sem eru af þessari ætt eða
venslaðir henni eru jafnframt hluti
af Kolkrabbanum og því óvinir
vinnandi stéttar en Ólafur Ragnar
hins vegar hinn mesti alþýðuvinur
og styrktarmaður þeirra sem bágt
eiga.
Með svonefndri þjóðarsátt, sem
Ólafur Ragnar beitti sér fyrir öðrum
fremur, urðu gríðarlegar eignartil-
færslur í íslensku samfélagi. Ýms-
um sköttum og skyldum var aflétt
af fyrirtækjum og launafólki gert
að axla enn þyngri byrðar en fyrr.
Skuldir heimila í landinu hafa á
fáum árum stóraukist meðan bank-
ar hafa afskrifað milljarðatugi og
fyrirtæki skila eigendum sínum ríf-
legum hagnaði og eru þá Kolkröbb-
ungar ekki undanskildir.
Hillingar
Mikið hefur verið látið með kynni
Ólafs Ragnars af ónefndum
frammámönnum og þjóðmæringj-
um í fjarlægum heimshornum. Gefa
stuðningsmenn hans í skyn að það
geti orðið íslenskri þjóð gróðavegur
að hagnýta sér þá þessi persónulegu
tengsl Ölafs Ragnars þegar hann
verður orðinn forseti. Þegar betur
er að gáð kemur í ljós að þessir
vildarvinir forsetaframbjóðandans
eru hálfgerðar skuggaverur, í þeirra
hópi virðist að minnsta kosti ekki
vera neinir málsmetandi þjóðarleið-
togar né nafntogaðir viðskiptajöfr-
ar. En fjarlægðin gerir fjöllin blá
og mennina mikla og ef til vill ekki
svo illa til fundið hjá Ólafí Ragnari
að leika á strengi íslenskrar minni-
máttarkenndar gagnvart öllu því
sem útlent er og einfeldni þeirra
sem stöðugt treysta á skjótfenginn
gróða. En okkur er hollt að muna
það að upphefðin kemur ekki að
utan og auður íslendinga liggur
ekki í annarra garði heldur hjá
okkur sjálfum.
Stuðningsmenn Ólafs Ragnars
eru ólatir við að telja fram allar þær
viðurkenningar sem honum hafa
hlotnast fyrir störf sín á alþjóða-
vettvangi. Hann hefur sjálfur gefið
í skyn að viðurkenningar af þessu
tagi séu margvíslegar og ekki allar
jafnmerkilegar. Engin ástæða er
þó til að ætla annað en Ólafur
Ragnar verðskuldi allar þessar við-
urkenningar en óneitanlega merki-
legt hve sú þjóð sem þekkir hann
best hefur haft á honum litlar
mætur.
Púkablístran
Ólafur Ragnar hefur flestum öðr-
um meiri þekkingu á innviðum hins
íslenska flokkakerfis og samspili
íjölmiðla og stjórnmála. Meðan
hann gegndi starfi fjármálaráð-
herra átti hann greiðan aðgang að
Ijölmiðlum og var þá óspar á að
básúna fagnaðarboðskap sinn í tíma
og ótíma. Nú, síðustu misserin,
hefur Ólafur Ragnar kosið að þegja
og fjölmiðlarnir þegja með. Þetta á
sér ef til vill þá skýringu að marg-
ir blaða- og fréttamenn voru nem-
endur Ólafs Ragnars á árum áður
og veigra sér við að sýna ástsælum
kennara sínum óþarfa aðgangs-
hörku. Það er altént með eindæm-
um hve einfalt honum reynist að
leika á púkablístru íjölmiðlanna og
fá alla til að dansa með. Og þó, það
er ef til vill ekki einkennilegt því
auk þess sem nefnt var hér að fram-
an má benda á að trúnaðarmaður
Ólafs Ragnars í þessum kosningum,
víðkunnur lögmaður og umsvifa-
mikill athafnamaður, er einnig
stjórnarmaður í Stöð 2. í okkar litla
samfélagi liggja víða leyndir þræðir
og fáum betur kunnugt um þá en
Ólafi Ragnari og betur lagið að
notfæra sér þá.
Þögnin og gleymskan
Það er einkennilegt hvað Ólafur
Ragnar, sem ævinlega var áfjáður
í að ná eyrum og augum alþjóðar,
er skyndilega orðinn þegjandalegur
og ekki síður hitt hve mikilsvert
honum virðist að stjórnmálaferill
hans sé með öllu gleymdur. Vel
má vera að honum þyki hentara
um sinn að þögnin og gleymskan
geymi þau verk sem hann hefur
unnið. Það er hins vegar full ástæða
fyrir kjósendur að minnast verka
Ölafs Ragnars er þeir greiða at-
kvæði sitt 29. júlí.
ÁRSÆLL FRIÐRIKSSON
Höfundur er kennari.
í SEXTÁN ár hafa
Islendingar baðað sig í
frægðarljóma forseta
síns heima og heiman.
Landinn hefur notið
þess, meðvitað eða
ómeðvitað, að þjóðin
væri álitin fordómalaus
og jafnréttissinnuð -
jafnvel ekki fráhverf
kvenfrelsi á góðum
stundum. „Forsetinn
ykkar er kona,“ segja
útlendingar við okkur
með hreim viðurkenn-
ingar í röddinni. Og til
að kóróna allt hefur
þessi kona, sem hvar-
vetna hefur áunnið sér
aðdáun og virðingu, verið óstudd
af maka í starfi sínu. Flestir munu
taka undir það, að öllum embættis-
skyldum hafi eigi að síður verið vel
sinnt, enda hvergi kveðið sérstak-
lega á um verksvið forsetamaka í
okkar stjórnskipan.
Nú er hins vegar eins og þjóðin
hafi allt í einu fengið nóg af þessum
orðstír hleypidómaleysis og trausti
í garð kvenna. Þjóðin ætlar að kjósa
sér nýjan forseta eftir nokkra daga,
og nú stendur það upp úr öðrum
hveijum manni, að tími sé kominn
til að fá gamla hefðbundna fjöl-
skyldumynstrið á Bessastaði. Þar
skuli sitja forystusinnaður karl með
eiginkonu sér við hlið,
sem kunni sitt hlutverk
o g styðji eiginmann
sinn til verka. Þá tekur
hver eftir öðrum, að nú
eigi ekki að kjósa konu
af því að kona sé búin
að sitja svo lengi í emb-
ættinu og það megi
ekki verða kvenna-
starf. Einnig heyrast
þær raddir, að engin
kona geti fetað í fót-
spor Vigdísar forseta,
og skilja má jafnvel,
að kona hafi fyrir ein-
staka náð þjóðarinnar
fengið að gegna starfi
forseta.
Þessi viðhorf koma óþægilega á
óvart. Aldrei heyrist sá máiflutn-
ingur, að karl geti ekki leyst annan
karl af hólmi af því að hann sé
karl. Er þetta þáttur í því bak-
slagi, sem við höfuin skynjað í jafn-
stöðu kynjanna að undanförnu? Er
verið að segja konum, hvar þeirra
staður sé í tilverunni? Er markmið-
ið að koma öllu í gamla horfið aft-
ur?
Konur hafa sótt fram á mörgum
sviðum þjóðfélagsins á liðnum
árum, og efalaust hefur Vigdís
Finnbogadóttir verið mörgum
hvatning í sókn þeirra til áhrifa.
Sú þróun verður að halda áfram.
Þjóðfélagið hefur ekki ráð á að
nýta ekki þá hæfileika, sem helm-
ingur þjóðarinnar býr yfir. Lands-
mönnum yrði það styrkur, ef þeir
gætu áfram horft til Bessastaða
um fordæmi.
Árið 1980 þótti framboð konu til
embættis forseta íslands ótrúlegt
áræði, ef ekki fífldirfska. í dag
vekur það ekki sömu hughrif, að
konur bjóði sig fram til þessa starfs.
Eigi að síður er róðurinn þyngri
fyrir konu, sem vill sækja fram á
þessum vettvangi sem öðrum.
Fimm einstaklingar gefa nú kost
á sér í þetta embætti. Með tilliti til
þess hve hlutur kvenna er ennþá
rýr í helstu áhrifastöðum þjóðfé-
lagsins er það gleðileg staðreynd,
að í þeirra hópi eru tvær áræðnar
og hæfileikaríkar konur. Því verður
tæpast trúað, að landsmenn láti
úrelt sjónarmið um hlutverk karla
og kvenna ráða atkvæði sínu.
Ég vel Guðrúnu Agnarsdóttur.
Ekki aðeins vegna þess að hún er
kona, sem þó skiptir máli eins og
að framan segir, lieldur ekki síður
vegna ótvíræðra hæfileika hennar
til að gegna starfi forseta með
reisn. Hún er fjölmenntuð, mál-
efnaleg, fáguð í framkomu, mann-
blendin og trúverðug í sínum mál-
flutningi. Frá fyrri störfum flytur
hún með sér verðmæta og fjöl-
breytta reynslu, sem reynast mun
gott veganesti á vegferð þjóðhöfð-
ingja. Hún yrði verðugur fulltrúi
þjóðarheildarinnar og sú fyrir-
mynd, sem þjóðin þarf og vill eiga
í forseta sínum.
SVANHILDUR HALLDÓRSDÓTTIR,
Reykjavík
Höfundur er skrifstofustjóri.
Sú fyrirmynd
sem þjóðin þarf
Svanhildur
Halldórsdóttir