Morgunblaðið - 20.06.1996, Blaðsíða 5
MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 1996 C 5
VIÐSKIPTI
Útflutningsaukning og hagvöxtur
20%------------------- 1968-72
inn og það aðhald að rekstri fyrir-
tækja sem í honum felst hafi leitt
til betri árangurs en ella. Ávöxtun
eigin fjár í íslensku atvinnulífi hefur
löngum verið afar lág og framleiðni
fjármagns að líkindum ekki sam-
keppnishæf við það besta sem ger-
ist á alþjóðlegum markaði. En
ávöxtun eigin fjár almenningshluta-
félaganna sem skráð eru á Verð-
bréfaþingi íslands er miklu hærri
en sem nemur meðaltali allra fyrir-
tækja í landinu. Það er m.a. af
þessum ástæðum sem það er mikii-
vægt fyrir árangur í íslensku at-
vinnulífi að mun fleiri stór fyrirtæki
sem starfandi eru hér séu rekin sem
almenningshlutafélög.
Sem dæmi mætti nefna raforku-
fyrirtæki, bæði á sviði vinnslu og
dreifingar, sem nú eru í eigu ríkis
og sveitarfélaga, fyrirtæki á sviði
samgangna og fjarskipta (hafnir,
flugvellir, almenningsvagnar, sím-
inn og ríkisútvarpið), úrvinnslufyr-
irtæki í landbúnaði, svo og fjár-
málafyrirtæki (ríkisbankarnir tveir,
fjárfestingarlánasjóðir og sparisjóð-
irnir) svo að ekki séu nefnd fyrir-
tæki eða stofnanir á sviði fræðslu-
mála og heilsugæslu. Sum þessara
fyrirtækja starfa í fullkomnu sam-
keppnisleysi. Önnur munu ekki telja
á samkeppni bætandi á sínum
markaði en þá er það rekstrarform-
ið sjálft, breytingin frá ríkisstofnun
eða -fyrirtæki i almenningshlutafé-
lag sem starfar á opnum markaði,
sem skiptir máli hvað varðar skil-
virkni og árangur í rekstri. Breyting
á rekstrarformi ofantaldra fyrir-
tækja næstu einn til tvo áratugina,
jafnvel þótt ekki verði um að ræða
breytingu á eignarhaldi, mun valda
stórfelldum framförum í framleiðni
bæði vinnuafls og ijármagns í ís-
lensku atvinnulífi frá því sem nú er.
Rífandi uppgangur á
íslenskum hlutabréfamarkaði
og tvöföldun hlutabréfaverðs
Síðustu tvö árin hefur verið ríf-
andi uppgangur á íslenskum hluta-
bréfamarkaði svo að ekki sé meira
sagt. Hlutabréfaverð á mælikvarða
hlutabréfavísitölunnar hefur meira
en tvöfaldast frá fyrri hluta ársins
1994 og í þeirri hækkun felst 33%
hækkun á árinu 1995 og 36-37%
hækkun á fyrri hluta ársins 1996.
Augljóst virðist að senn fari að
hægja á verðhækkunum. Þó er ekki
líklegt að komi til bakslags í við-
skiptum fyrr en einhvers staðar úti
við sjóndeildarhringinn birtist óveð-
ursský í einhverri mynd. Á fyrri
hluta ársins hafa vextir á markaði
farið lækkandi og rekstrarskilyrði
fyrirtækja eru almennt með ágæt-
um. Fjölmörg fyrirtæki hafa ráðist
í útboð og sölu hlutabréfa á mark-
aði á fyrri hluta ársins og mörg eru
enn í biðstöðu og áforma sölu á
síðari hluta ársins. Alls er reiknað
með því að útgáfa og sala nýrra
hlutabréfa nemi sex til sjö milljörð-
um króna á árinu 1996 og vonandi
er að þær áætlanir gangi eftir.
Neðsta myndin er hugsuð til þess
að varpa ljósi á breytingar hluta-
bréfaverðs og vaxta eftir því sem
líður á hagsveifluna en þessar upp-
lýsingar hafa verið teknar saman
hjá verðbréfafyrirtækinu Goldman
Sachs. Ljósu súlurnar sýna ávöxtun
hlutabréfa en þær dekkri sýna
ávöxtun skuldabréfa. Á fyrri hluta
myndarinnar (til vinstri á mynd-
inni) er hagvöxtur yfir langtíma-
meðaltali en hægra megin er síðari
hluti hagsveiflunnar þar sem hag-
vöxtur er undir langtímameðaltali.
Fyrstu súlurnar tvær (hlutabréf (1)
og skuldabréf (2)) sýna ávöxtun
hlutabréfa og skuldabréfa þegar
hagvöxtur er yfir meðaltali og
framleiðsla er enn að aukast (síðari
hluti uppsveiflu). Súlur (3) og (4)
sýna ávöxtun hlutabréfa og skulda-
bréfa þegar hagvöxtur er yfir með-
altali en framleiðsla er tekin að
minnka (hápunkti framleiðslu náð,
samdráttur framundan). Súlur (5)
°g (6) sýna hlutabréf og skuldabréf
á fyrri hiuta samdráttarskeiðs þeg-
ar framleiðsla er enn að minnka
og súlur (7) og (8) sýna loks byrjun
á uppsveiflu þegar botninum er
náð, framleiðsla er tekin að aukast
á ný en hagvöxtur er enn undir
meðaltali.
Besti tíminn á skuldabréfamark-
aði er þegar vextir á markaði fara
lækkandi vegna þess að þá mynd-
ast gengishagnaður af skuldabréf-
um með föstum vöxtum (súlur (4)
°g (6)). Vextir á markaði fara að
jafnaði lækkandi þegar framleiðsla
fer minnkandi en þá er eftirspurn
eftir fé til nýrrar fjárfestingar í lág-
marki. Súla (4) sýnir 14% ávöxtun
á mælikvarða heimsvísitölu skulda-
bréfa þegar farið er að hægja á
hagvexti eftir hápunktinn og 13%
ávöxtun skuldabréfa á fyrri hluta
samdráttarskeiðsins á meðan vextir
eru enn að lækka (súla (6)). Versti
tíminn á skuldabréfamarkaði (súla
(8), 2,8% ávöxtun) er eftir að vext-
ir taka að hækka við byijun upp-
sveiflunnar eins og t.d. á árinu
1994 í Bandaríkjunum. Ávöxtun er
einnig að jafnaði rýr á síðari hluta
uppsveiflunnar (súla (2), 6,5%
ávöxtun) þegar stjórnvöld reyna að
draga úr þenslu með vaxtahækkun-
um.
Tölurnar eru meðaltöl ársfjórð-
ungstalna af hlutabréfa- og skulda-
bréfamarkaði frá árunum 1972 til
1994. Hlutabréfaverð hækkar mest
meðan slaki er í þjóðarbúskapnum
og peningar flæða inn á verðbréfa-
markað í stað þess að renna [ beina
fjárfestingu í atvinnulífinu. í upp-
hafi samdráttarskeiðs (súla (5)) er
að jafnaði 15,2% ávöxtun á hluta-
bréfamarkaði en 11,6% ávöxtun á
síðari hluta samdráttarskeiðs (súla
(5)). Þegar framleiðsla er að aukast
er ávöxtun af hlutabréfum að jafn-
aði iægri eða 8,9% (súla (1)) og
5,2% (súla (2)).
I þessum niðurstöðum sem reikn-
aðar eru eftir heimsvísitölum hluta-
bréfa og skuldabréfa vegur verð-
bréfamarkaður í Bandaríkjunum,
Japan, Bretlandi og Þýskalandi
þyngst en þar eru viðskipti vel þró-
uð. Á Islandi virðist svo sem hækk-
un á verði hlutabréfa fylgi hag-
sveiflunni en með nokkurri tímatöf
m.v. niðurstöður frá alþjóðlegum
markaði. Hækkun hlutabréfaverðs
hófst ekki hér fyrr en vorið 1994
eða einu til tveimur misserum eftir
að ljóst varð árið 1993 að samdrátt-
arskeiðinu væri að ljúka. En einnig
mætti benda á að raunvextir á
markaði hafa verið að lækka nokk-
urn veginn samfellt frá því að þeir
voru 8% í upphafi ársins 1993.
Meðan vextir eru að lækka er al-
mennt að vænta góðæris í viðskipt-
um með hlutabréf (og raunar ekki
síður í viðskiptum með skuldabréf).
Höfundur er framkvæmdastjóri
VIB - Verðbréfamarkaðs
Islandsbanka hf.
verðlaunabíll
sameinar glœsilegt útlit
óviðjafnanlega aksturseiginleika,
ríkulegan staðalbúnað,
mikil gCBðí og
einstaka hagkvœmni í rekstri.
Verðið stenst allan samanburð
Honda Accord 1.81 er búinn 115 hestafla 16 ventla vól með tölvustýröri fjölinnsprautun.
Upptak er 11.3 sek. í 100 km/klst. meðan eyðslan við stöðugan 90 km. hraða er aöeins 6,6 lítrar á 100 km.
Honda Accord 1.8i er búinn loftpúöa í stýri, rafdrifnum rúðuvindum og loftneti, vökva- og veltistýri,
þjófavörn, samlæsingum, útvarp/segulbandi og bremsuljósi f afturrúðu. Styrktarbitar eru í huröum.
Lengd: 468,5 cm. Breidd: 172 cm. Hjólhaf: 272 cm.
Honda Accord 2.0i LS er buinn 131 hestafla vél, AÐS-bremsukerfi, tvöföldum loftpúða, 4 gfra sjálfskiptingu
ásamt fjölmörgum öðrum kostum. Verðið er aðeins 2.185.000,- á götuna.
Tveggja ára alhliöa ábyrgð fylgir öllum nýjum Honda bifreiðum og þriggja ára ábyrgð er á lakki.
Tökum aöra bíla uppí sem greiðslu og lánum restina til allt að fimm ára.
1.734.000,-
(H
VATNAGARÐAR 24
S: 568 9900