Morgunblaðið - 21.06.1996, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 1996 27
‘ðun Guðrúnar Pétursdóttur
Morgunblaðið/Golli
AUGLÝSINGAR teknar niður af kosningaskrifstofu
Guðrúnar Pétursdóttur við Pótshússtræti í gær.
Getur Netanyahu
staðist harðlínu-
mönnunum snúning?
NETANYAHU og David Levy, utanríkisráðherra, fallast í faðma
á þinginu eftir að sá fyrrnefndi hafði svarið embættiseið sinn.
vera á að þeir komi til með að styðja
Pétur en Olaf.
í könnun Gallup voru kjósendur
spurðir hvort það kæmi til greina að
þeir breyttu afstöðu sinni ef sýnt þætti
að þeirra frambjóðandi hefði ekki
möguieika á að ná kjöri. Þriðjungur
svarenda svaraði spurningunni játandi,
en tveir af hverjum þremur sögðu nei.
Líkur á að
bilið minnki
Þorlákur Karlsson, framkvæmda-
stjóri Gallup, sagðist telja meiri líkur
á að ákvörðun Guðrúnar hjálpaði Pétri
í kosningnum en Ólafi Ragnari. Lík-
legast væri að bilið milli Ólafs og
Péturs _ héldi áfram að minnka. En
staða Ólafs væri það sterk að fleira
þyrfti að koma til ef Pétri ætti að
takast að sigra í kosningunum.
Þorlákur sagði að kannanir hefðu
fram til þessa sýnt fram á að stuðn-
ingsmenn Ólafs Ragnars og Guðrúnar
Agnarsdóttur kæmu úr svipaðri átt
og stuðningsmenn Péturs og Guðrúnar
Pétursdóttur ættu sömuleiðis ýmislegt
sameiginlegt. I Gallupkönnun, sem
gerð var fyrir rúmum hálfum mánuði,
hefðu fleiri stuðningsmenn Guðrúnar
Agnarsdóttur sagst geta hugsað sér
að kjósa Ólaf Ragnar en Pétur. í síð-
ustu könnun hefðu álíka margir af
stuðningsmönnum hennar nefnt Ólaf
sem næstbesta kost og nefndu Pétur.
Þarna væri hugsanlega einhver breyt-
ing að verða á stuðningsmannaliði
Guðrúnar Agnarsdóttur, en varhuga-
vert væri þó að draga miklar ályktan-
ir út frá þessu.
Karl Sigurðsson, hjá Félagsvísinda-
stofnun, sagði að því yrði tæpast neit-
að að kosningabaráttan einkenndist
nokkuð af því að tveir pólar, hægri
og vinstri, tækjust á. Þetta hefði gerst
löngu áður en Guðrún dró framboð
sitt til baka og þess vegna
væri ekki víst að kosninga-
baráttan breyttist mikið að
þessu leyti við ákvörðun
hennar. Hann sagði að þó
að Guðrún Agnarsdóttir
virtist vera í sókn væru sig-
urmöguleikar hennar ekki
miklir.
Karl sagði líkur á að Pétur fengi
stærri hluta af fylgi Guðrúnar Péturs-
dóttur, en Ólafur Ragnar og Guðrún
Agnarsdóttir. Þess vegna væri líklegt
að þessi ákvörðun Guðrúnar leiddi til
þess að munur á milli Ólafs og Péturs
minnkaði. Það væri hins vegar erfitt
að segja til um hvað það minnkaði
mikið.
Það er að heyra á þeim sem stýra
kosningabaráttu forsetaframbjóðend-
anna að þeir ætli ekki að gera neinar
breytingar á kosningabaráttunni þrátt
fyrir ákvörðun Guðrúnar Pétursdóttur.
Ólafía Rafnsdóttir, skrifstofustjóri
á kosningaskrifstofu Ólafs Ragnar,
sagði að engin áform væru uppi_ um
að breyta kosningabaráttu Ólafs
Ragnars vegna ákvörðunar Guðrúnar.
Ólafur Ragnar hefði gott forskot á
aðra frambjóðendur og hefði alla
möguleika á að halda því.
Ölafía sagði það rétt að hluti kjós-
enda tæki afstöðu í kosningunum með
það sem meginsjónarmið að koma í
veg fyrir kosningu þess sem þeir vildu
síst sjá á forsetastóli. Hún sagðist
ekki hafa trú á að ákvörðun Guðrúnar
hefði úrslita áhrif að þessu leyti.
Valgerður Bjarnadóttir, kosninga-
stjóri Péturs Hafstein, sagði að kosn-
ingabarátta Péturs yrði rekin áfram
af sama krafti og verið hefði óháð
ákvörðun Guðrúnar Pétursdóttur. Hún
sagðist ekki vilja spá fyrir um áhrifin
af ákvörðun Guðrúnar á úrslit kosn-
inganna. Úrslit kosninganna væru
óviss. Möguleikar Péturs á sigri væru
góðir ef vel væri unnið síðustu dagana
fyrir kosningar.
Sæmundur Norðfjörð, kosninga-
stjóri Guðrúnar Agnarsdóttur, sagði
að kosningabaráttu Guðrúnar yrði
ekki breytt þrátt fyrir þessa ákvörðun
nöfnu hennar. Kjósendur yrðu hins
vegar hvattir til að láta sannfæringu
um ágæti frambjóðenda ráða vali.
Sæmundur sagði að framboð Guðrún-
ar Agnarsdóttur væri mótvægi við þær
pólitísku fylkingar sem virtust hafa
myndast.
Sæmundur sagðist telja að óvissa
um úrslit kosninganna hefði aukist við
ákvörðun Guðrúnar Péturs-
dóttur og benti á að mjög
margir hefðu enn ekki tekið
endanlega ákvörðun um
hvem þeir ætluðu að styðja.
Önundur Björnsson,
ijölmiðlafulltrúi Ástþórs
Magnússonar, sagði að
þessi ákvörðun Guðrúnar
breytti engu um kosingabaráttu Ást-
þórs. Mikill kraftur væri f baráttunni
og hún yrði efld enn frekar síðustu
dagana fyrir kosningar. Hann sagðist
telja að óvissa um úrslit kosninganna
hefði heldur aukist og möguleikar á
góðum árangri Ástþórs hefðu vaxið.
Benjamin Netanyahu,
hinn nýi forsætisráð-
herra ísraels, er tiltölu-
lega ungur maður og
óreyndur og margir
óttast, að hann muni
eiga undir högg að sækja
gagnvart harðlínumönn-
unum í ríkisstjórninni.
Hans fyrsta embættis-
verk þykir þó benda
til annars.
BENJAMIN Netanyahu, for-
sætisráðherra ísraels, er
ekki aðeins yngsti maður-
inn, sem gegnir því emb-
ætti í sögu ríkisins, heldur einnig sá
valdamesti vegna þess, að í kosning-
unum í maí var í fyrsta sinn kjörið
beint til embættisins. Netanyahu
hefur aldrei gegnt ráðherraembætti
áður og í ísrael efast margir um for-
ystuhæfileika hans í ríkisstjórn, sem
aðallega er skipuð harðlínumönnum
og uppgjafahershöfðingjum. Hann
þótti heldur ekki fara vel af stað.
Við lá, að fresta yrði embættistöku
nýju stjórnarinnar vegna tilrauna
hans til að útiloka harðlínumanninn
Ariel Sharon frá ráðherraembætti,
en óhætt er að segja, að hans fyrsta
embættisverk hafi komið flestum á
óvart. Það var tilkynning hans um
skipan þjóðaröryggisráðs að banda-
rískri fyrirmynd.
ísraelskir fjölmiðlar gerðu sér mik-
inn mat úr því á miðvikudag þegar
nýja stjórnin tók við, að reynsluleysi
Netanyahus væri þegar farið að segja
til sín og áttu þá við deilurnar innan
Likudflokksins, sem ekki tókst að
leysa fyrr en á síðustu stund. Net-
anyahu hafði þá reitt gömlu ráða-
mennina i flokknum til reiði með því
að reyna að koma í veg fyrir, að
sumir úr þeirra hópi fengju ráðherra-
embætti. Vildi hann heldur hygla litlu
trúar- og hagsmunaflokkunum, sem
tryggðu honum sigur í forsætisráð-
herrakosningunum með aðeins
30.000 atkvæði umfram Shimon Per-
es, forsætisráðherra Verkamanna-
flokksins. í þingkosningunum, sem
fram fóru sama dag, tapaði Likud
næstum fjórðungi þingsæta sinna til
þessara flokka.
Vildi ekki Sharon
Netanyahu var mest í mun að
halda Ariel Sharon utan stjórnarinn-
ar. Hann er fyrrverandi hershöfðingi
og harðlínumaður, hefur viðurnefnið
„Jarðýtan", og líklega kunnastur fyr-
ir að bera meginábyrgð á innrás ísra-
elshers í Iibanon 1982. Þá er hann
einnig upphafsmaður að nýbyggðum
gyðinga á hernumdu svæðunum.
Sharon krafðist þess að fá annað-
hvort varnarmála- eða fjármálaráðu-
neytið og í það minnsta húsnæðis-
málaráðuneytið. Undir það heyra
gyðingabyggðirnar á Vesturbakkan-
um.
David Levy, sem hefur á bak við
sig fímm þingmenn úr þessu banda-
lagi, sem Likudflokkurinn er, gekk á
fund Netanyahus aðeins nokkrum
klukkustundum áður en stjómin átti
að taka við og hótaði að þiggja ekki
utanríkisráðherraembættið nema
Sharon fengi ráðherraembætti líka.
Netanyahu gafst þá upp og bauðst
til að búa til nýja stöðu fyrir Sharon,
sem hefur verið boðið að verða ráð-
herra „innra skipulags".
Sharon, sem var ekki við embætti-
stöku stjórnarinnar, hefur ekki enn
svarað því beint hvort hann ætlar
að þiggja nýju stöðuna en hans fyrstu
viðbrögð voru að krefjast þess, að
valdsvið hennar yrði aukið. Það hefur
ekki fallið í góðan jarðveg hjá hinum
ráðherrunum, sem segjast ekki munu
sætta sig við, að þeirra ráðuneyti
verði skert hið minnsta.
Óskrifað blað
Eins og fyrr segir er Netanyahu
valdameiri en fyrri forsætisráðherrar
í ísrael, að minnsta kosti á pappírn-
um, vegna þess, að hann var kjörinn
beinni kosningu. Ýmsir stjórnmála-
skýrendur í landinu draga þó þessa
skilgreiningu í efa. Þeir segja, að hún
láti vissulega vel í eyrum en raun-
verulegt vald felist í því að ráða yfir
uppsprettum þess. Netanyahu hafi
hins vegar látið margar þeirra í hend-
ur manna utan Likudflokksins.
Þá benda þeir líka á, að Netanya-
hu eigi sér lítið bakland innan flokks-
ins. Hann eigi frama sinn i Likud
ekki að þakka öflugum stuðnings-
mannahópi, heldur góðri og kunn-
áttusamlegri framkomu i sjónvarpi.
„Við vitum i raun ekkert um Net-
anyahu nema það, sem lesa má út
úr ræðum hans í hita kosningabarátt-
unnar,“ sagði vestrænn stjórnarer-
indreki í ísrael og var þá í raun að
lýsa þeirri von sinni og margra ann-
arra stuðningsmanna friðarsamning-
anna við Palestínumenn, að Netanya-
hu ætti eftir að koma „þægilega á
óvart“.
„Hann fer ekki beinlínis vel af stað
en það er of snemmt að kveða upp
einhveija dóma,“ var haft eftir ísra-
elskum fréttaskýranda, sem stendur
nærri Netanyahu, og hugsanlega
hitti hann þar naglann á höfuðið.
Eftir athöfnina í ísraelska þinginu
á miðvikudag þar sem 62 af 120
þingmönnum greiddu nýju stjórninni
atkvæði boðaði Netanyahu til síns
fyrsta ríkisstjórnarfundar. Þar flutti
hann dálitla tölu og sagði
ráðherrunum, að stjórnin
væri frábrugðin fyrri ríkis-
stjórnum, aðallega vegna
nýrra laga, sem færðu for-
sætisráðherranum aukin
völd. Síðan tilkynnti hann, að hann
ætlaði að skipa sérstakt þjóðarörygg-
isráð líkt og er í Bandaríkjunum.
Tilkynningin virtist koma flestum
í opna skjöldu, að minnsta kosti sagði
ísraelska sjónvarpið, að Yitzhak
Mordechai varnarmálaráðherra hefði
ekki haft hugmynd um málið þótt
það snerti hann og hans ráðuneyti
einna mest. Fréttaskýrendur í ísrael
segja, að þessi ráðstöfun sé mikill
álitshnekkir fyrir ráðherrana. Með
henni sé verið að rýra áhrif þeirra í
einum mikilvægasta málaflokkinum,
sjálfum öryggismáiunum. Ljóst sé,
að þjóðaröryggisráðið muni fyrst og
fremst verða Netanyahu sjálfum til
ráðuneytis.
Er úti um friðinn?
Ríkisstjórnar Verkamannaflokks-
ins verður minnst fyrir Óslóarsamn-
ingana, friðarsamningana við Palest-
ínumenn, og nágrannar ísraela og
umheimurinn allur bíður spenntur
eftir að sjá hvert framhaldið verður
hjá stjórn Netanyahus. Sem stjórnar-
andstæðingur og í kosningabarátt-
unni var Netanyahu ekki minni harð-
línumaður í andstöðu sinni við friðar-
samningana en aðrir frammámenn í
Likudflokknum en líklega mun hann
reyna það, að það er hægara um að
tala en í að komast.
Ljóst er, að Bandaríkjastjórn, sem
veitir ísrael meiri fjárhagsaðstoð en
nokkru öðru erlendu ríki, mun leggja
hart að honum að halda friðarferlinu
áfram og svo er einnig um aðrar
vestrænar ríkisstjórnir. Netanyahu
er því eins og milli steins og sleggju
í þessu máli. Það eru ekki aðeins
hans eigin orð og yfirlýsingar, sem
standa í veginum, heldur einnig af-
staða smáflokkanna, sem styðja rík-
isstjórnina. Að minnsta kosti þrír
þeirra krefjast þess, að samningun-
um við Palestínumenn verði rift og
byggðir gyðinga á hernumdu svæð-
unum auknar.
Netanyahu hefur marglýst yfir,
að ísraelar eigi ekki að skila Vestur-
bakkanum og stefnuskrá stjórnar
hans er skýr. Sjálfstætt ríki Palest-
ínumanna verður aldrei samþykkt,
Jerúsalem verður ekki skipt upp og
Golanhæðunum ekki skilað til Sýr-
lendinga. Arabaríkin segja, að
stefnuskráin jafngildi „stríðsyfirlýs-
ingu“.
Það verður spennandi að fylgjast
með þróun mála í ísrael á næstu vik-
um því að hún mun hafa gríðarleg
áhrif á framvinduna í öllum Miðaust-
urlöndum. í flestum þeirra ríkir
kreppa í efnahags-, um-
hverfis- og þjóðfélagsmál-
um og því er spáð, að víða
muni sjóða upp úr af þeim
sökum á næstu árum. Sér-
fræðingar eru sammála
um, að forsendan fyrir lausn þessara
mála sé aukin samvinna og viðskipti
milli landanna í þessum heimshluta
og friðarsamningar Israela og Palest-
ínumanna voru fyrsta skrefið í þá
átt. Það gæti þvi haft mjög alvarleg-
ar afleiðingar í för með sér og ekki
síst fyrir ísraela sjálfa reyni Likud-
flokkurinn og Netanyahu að snúa
þróuninni við.
Heimild: The Daily Telegraph, Reut-
er, Jerusalem Post.
50% kjós-
enda Guðrún-
ar telur Pétur
næstbesta
kostinn
Öryggisráð
í blóra vió
ráðherrana