Morgunblaðið - 21.06.1996, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Samræmd skattlagn-
ing fjármagnstekna
í FYRRI grein minni lýsti ég
aðdragandanum að upptöku §'ár-
magnstekjuskatts og helstu rökum
fyrir skattlagningunni. I þessari vík
ég að þeirri umræðu sem hefur orð-
ið um málið og fj'alla um gagnrýni
sumra stjórnarandstæðinga.
Rétt er að riija upp að stjórnar-
frumvarpið var samið af nefnd allra
þingflokka spm í áttu einnig sæti
•-fulltrúar ASÍ og VSÍ. Niðurstaðan
var málamiðlun. Þrátt fyrir það
lögðu formenn þriggja stjórnarand;
stöðuflokka fram nýtt frumvarp. í
umræðunni um frumvörpin hefur á
köflum gætt misskilnings og óná-
kvæmni sem nauðsynlegt er að leið-
rétta. Þetta á ekki síst við um ýmis-
legt sem fram kemur í frumvarpinu
sem flokksformennirnir þrir lögðu
fram á Alþingi og ummæium og
blaðagreinum ýmissa fylgismanna
þess sem voru á svipuðum nótum.
Þannig hafa heyrst raddir um að
með þessari skattlagningu sé verið
að hygla þeim sem betur mega sín
á kostnað annarra sem verr eru
settir; að hér sé um að ræða stór-
• kostlegustu eignatilfærslu síðari
ára, ef ekki alda, til stóreignamanna
og fleira í þeim dúr.
Samræming
Þessar fullyrðingar eru beinlínis
rangar og eiga sér enga stoð í raun-
veruleikanum. Raunar þvert á móti.
Ég rökstyð þá skoðun mína með því
að vísa í álit nefndarinnar, en þar
er Ijallað ítarlega um áhrif þessarar
skattlagningar. Þar kemur fram sú
eindregna skoðun að skattlagning
vaxtatekna feli í sér aukið samræmi
í skattlagningu tekna. Auk þess
stuðli hún að tekjujöfnun þar sem
tekjuhærri og efnameiri einstakling-
ar hafi alla jafna meiri vaxtatekjur
en hinir tekjulægri. Skattlagning
annarra fjármagns-
tekna mun hins vegar
verða léttari, enda er
það beinlínis yfirlýst
markmið að létta skatt-
byrðina frá því sem nú
er til þess að örva upp-
byggingu atvinnulífs-
ins.
Það er því alrangt
sem haldið hefur verið
fram að hér sé verið
að skattleggja þá sem
minnst mega sín og
nægir í sjálfu sér að
líta á nokkrar heildar-
stærðir til að átta sig
á því. Annars vegar
mun skattlagning vaxtatekna ein-
staklinga skila um 800 m.kr. þegar
upp er staðið. Hins vegar geta skatt-
ar af öðrum ijármagnstekjum lækk-.
að um 200 m.kr. Árlegar tekjur
verða hins vegar um einn milljarður
króna þegar áhrifin verða að fullu
komin fram. Þessar heildartölur
sýna að hér er verið að hækka
skatta, ekki lækka þá. Þessum nýju
tekjum verður síðan varið til að
lækka aðra skatta.
Jöfnun tekna og minni
skattsvik
Rn er þá verið að hækka skatta
á láglaunafólki og lækka skatta hjá
hátekjufólki? Aldeilis ekki því að það
má ganga út frá því sem vísu að
þeir einstaklingar sem fjárfesta í
hlutabréfum fjárfesti einnig í ríkis-
bréfum og öðrum þeim bréfum sem
eru í dag skattfíjáls. Enda er fjár-
festing í hlutabréfum í dag áhættu-
samari og líklegri til að skila lægri
ávöxtun - meðal annars vegna þess
að sú fjárfesting er skattlögð, jafn-
vel oftar en einu sinni - en ríkis-
bréf sem eru skattfrjáls. Af þessu
má ráða að jafnvel þótt
skattar á hlutabréf
lækki eitthvað muni
skattur af vaxtatekjum
vegna ríkisbréfaeignar
gera meira en vega upp
skattalækkunaráhrif-
in.
Tekjuháir einstakl-
ingar munu þannig
greiða hærri skatt en
hinir tekjulægri og af
því leiðir að skattlagn-
ing Ijármagnstekna er
tekjujafnandi þegar á
allt er litið. Þessu til
viðbótar má nefna að
gert er ráð fyrir að
heimilt verði að nýta persónuafslátt
til greiðslu Ijármagnstekjuskatts.
Þannig má ætla að verulegur hluti
einstaklinga með lágar tekjur og
litlar fjármagnstekjur greiði engan
fjármagnstekjuskatt þegar upp er
staðið. Lausleg áætlun bendir til
þess að um fjóröungur þeirra ein-
staklinga sem hafa einhveijar
vaxtatekjur lendi í þessum hópi.
Ég vísa ennfremur á bug fullyrð-
ingum um að þessi útfærsla á skatt-
lagningu fjármagnstekna stuðli að
meiri skattsvikum. Nefndin kemst
að þveröfugri niðurstöðu, nefnilega
að hætta á skattsvikum sé mun
minni með þessari aðferð en öðrum
sem voru skoðaðar, þar á meðal
þeirri sem formennirnir þrír lögðu
til. Þessi niðurstaða er í samræmi
við niðurstöður ijölmargra erlendra
og innlendra athugana þar sem
lægri skatthlutföll og einföld fram-
kvæmd eru talin stuðla að minni
skattsvikum.
Uppbygging atvinnulífs
Þá vil ég vekja athygli á því að
nefndin kemst að þeirri niðurstöðu
að eðlilegt sé og æskilegt að skatt-
leggja allar fjármagnstekjur ein-
staklinga með sama hætti. Það sé
óheppilegt að skattleggja sumar
fjármagnstekjur með einum hætti
og aðrar með öðrum hætti. Sú að-
ferð leiðir til mismununar og hefur
óheppileg áhrif á viðskipti á fjár-
magnsmarkaði og spariíjármyndun
í landinu. Auk þess telur nefndin
afar æskilegt fyrir uppbyggingu
atvinnulífs og atvinnusköpun í land-
inu að skattleggja arð og söluhagn-
að með sama hætti og vexti. Þetta
er margítrekað í áliti nefndarinnar.
Ég er sammála þessu áliti nefndar-
innar og tel þess vegna rangt að
halda því fram að skattlagning arðs
og söluhagnaðar annars vegar og
vaxtatekna hins vegar séu tvö
óskyld mál. Þetta eru þvert á móti
allt greinar. á sama meiði og því
fullkomlega eðlilegt að fella skatta-
lega meðferð þeirra undir sama hatt.
Skattlagning vaxta-
tekna felur í sér aukið
samræmi í skattlagn-
ingu tekna. í seinni
grein sinni fjallar Frið-
rik Sophusson um
áhrif skattlagningar
fjármagnstekna og
álitamál um hana.
Einföld framkvæmd
og minni röskun
Loks vil ég taka sérstaklega fram
að sú útfærsla við skattlagningu
fjármagnstekna sem hér liggur fyr-
ir og gerir ráð fyrir tiltölulega lágu
skatthlutfalli án sérstakra ívilnana
umfram nýtingu persónuafsláttar
er ekki hugsuð sem fyrsta skref í
átt tii aukinnar skattlagningar síðar
meir. Það er mesti misskilningur.
Eins og fram kemur í áliti nefndar-
innar þá telur hún valið standa á
milli þess að hafa lágt skatthlutfall
án sérstakra ívilnana annars vegar
og hins vegar þess að hafa hærra
skatthlutfall með ýmsum afsláttar-
og frádráttarliðum. Þetta val geng-
ur eins og rauður þráður í gegnum
nefndarálitið og um þetta er nefnd-
in fullkomlega sammála. Nefndin
valdi fyrri kostinn, ekki þann síð-
ari, og hið sama varð ofan á við
afgreiðslu Alþingis.
Ástæðan fyrir því að nefndin
mælti með þessari leið var ekki síst
sú að hún væri mun einfaldari í
framkvæmd, auk þess að vera skil-
virkari og heppiiegri frá sjónarhóli
skatteftirlits og innheimtu. Önnur
og ekki síður mikilvæg ástæða er
að nefndin taldi þessa leið líklegri
til að valda minni röskun á ijár-
magnsmarkaði en aðrar leiðir. Þetta
atriði er afar mikilvægt og ég vil
undirstrika það. Enda segir það sig
sjálft að hærra skatthlutfall hlýtur
að hafa meiri áhrif á vexti og sparn-
að og stuðla frekar að fjárflótta en
sú leið sem nú hefur verið lögfest.
Lokaorð
Ég hef í tveimur blaðagreinum
rakið aðdraganda og helstu tillögur
er lúta að samræmdri skattlagningu
ijármagnstekna. í lokin vii ég undir-
strika það sem þegar hefur verið
sagt að lögin eru málamiðlun þar
sem valinn er sá kostur sem talinn
var geta orðið grundvöllur að víð-
tæku samkomuiagi. Þessi útfærsla
var sameiginleg niðurstaða ítarlegra
umræðna fulltrúa allra þingflokka,
ASÍ og VSÍ eftir að hafa fjallað um
ýmsar aðrar leiðir og hafnað þeim,
meðal annars þeirri leið sem for-
menn þriggja stjórnarandstöðu-
flokka gerðu að sinni tillögu. Ég tel
engan vafa leika á því að sú leið
sem hefur verið valin er besta leiðin
til þess að tryggja allt í senn; sam-
ræmda skattlagningu fjármagns-
tekna, tekjujöfnun, sem minnsta
röskun á ijármagnsmarkaði, sem
einfaldasta framkvæmd og sem best
skattskil. Auk þess mun hún hafa
jákvæð áhrif á atvinnulífíð og at-
vinnuuppbyggingu í landinu. Það
eru vitaskuld meginatriði málsins.
Höfundur er fjármálaráðherra.
AÐ UNDANFORNU hafa ýmsar
áleitnar spurningar, er varða fram-
tíðarstöðu þjóðkirkjunnar, verið til
allnokkurrar umræðu manna á
meðal. f hinni almennu umræðu
hefur þá oft verið fjallað um hugs-
anlegan (og að sumra mati æski-
legan) aðskilnað ríkis og kirkju, en
samkvæmt stjórnarskrá okkar
verður honum komið við með ein-
faldri lagabreytingu ef fylgismenn
þeirrar nýbreytni nytu til þess
nægilegs stuðnings löggjafans. Um
ýmsar hliðar þess máls mætti rita
í löngu máli, þótt eigi verði það
gert hér, heldur þess eins getið,
að nefnd sú, sem vinnur nú að
smíði lagafrumvarps um stöðu,
stjórn og starfshætti þjóðkirkjunn-
ar, hefur í samráði við kirkjuyfir-
BÍLSKÚRSHURÐIR
i'.'/AL-bOKCA EHf
HÖFÐABAKKA 9, 112 REVKJAVÍK
SÍMI 587 8750 - FAX 587 8751
yfirstjórninni, en jafnframt gert ráð
fyrir því að með heimild í þeim lög-
um setji kirkjan sér sjálf, á vett-
vangi kirkjuþings, ítarlegar starfs-
reglur um hvaðeina, sem nauðsyn
ber til að reglufesta umfram lagaá-
kvæðin sjálf. Þetta myndi leiða til
þess að unnt yrði að afnema fjöl-
mörg núverar.di ákvæði og laga-
bálka um kirkjuleg málefni, sökum
þess að hinar nýju reglur koma í
staðinn. Verði þessi nýskipan lög-
tekin mun vægi löggjafarstarfsemi
Alþingis um málefni þjóðkirkjunnar
minnka mjög frá því sem verið hef-
ur, en þess í stað mun vald kirkjunn-
ar í öllum „innri málurn" hennar
aukast verulega frá því sem nú er.
vissa nefndarinnar, að aukin sjálfs-
stjórn þjóðkirkjunnar og sú aukna
ábyrgð stjórnenda hennar jafnt
sem almennra þegna, er þar af leið-
ir, muni auðvelda kirkjunni störf
hennar og efla kirkjunnar menn til
samræmdra átaka í starfi, enda á
kirkjunni að vera vel treystandi til
sjálfstjórnar á grunni traustra
lagafyrirmæla og reglna.
Mikilvægur þáttur í tillögum
nefndarinnar er, að vald kirkju-
þings verði aukið verulega og því
m.a. fengið eins konar „löggjafar-
vald“ í kirkjulegum málefnum og
sjálfstætt ákvörðunarvald í ýmsum
efnum. Ramminn um starfsemi
kirkjuþings verður styrktur mjög
miðað við það sem nú er. Leikmenn
verði í meirihluta á þinginu, kosnir
með lýðræðislegum hætti, og úr
hópi þeirra komi formaður þings-
ins, kosinn til allnokkurra ára í
senn. Enda þótt aðalfundur kirkju-
þings verði einu sinni á ári hveiju,
svo sem verið hefur, mun þingið
starfa allt árið, samkvæmt tillögun-
um, með þeim hætti að fastanefnd-
ir þess séu sívirkar og vinni að
undirbúningi mála árið um kring
undir umsjá formannsins.
Framkvæmdarvald á sviði kirkj-
unnar verður, auk tiltekins ákvörð-
unarvalds safnaða í innri málum,
í höndum kirkjuráðs og ýmissa
stjórnenda kirkjulegra starfsdeilda
og stofnana, eftir því sem nánar
er mælt fyrir um í frumvarpinu,
og þangað má skjóta ýmsum al-
mennum ákvörðunum lægra settra
stjórnvalda.
Að sjálfsögðu hefur biskup ís-
lands - og um leið vígslubiskupar
Sérstakt og sjálfstætt
stjórnvald, úrskurðar-
nefnd, segir Páll Sig-
urðsson í þessari síðari
grein sinni, fari með til-
tekin ágreiningsefni og
kveði upp úrskurði.
þegar á reynir - enn sem fyrr miklu
hlutverki að gegna í kirkjustjórn-
inni, m.a. vegna áhrifa í kirkjur-
áði, og settur er rammi um sér-
stakan samráðsvettvang biskups
Islands og vígslubisupanna. Bisk-
upinn verður sem fyrr höfuðtals-
maður þjóðkirkjunnar og hann mun
vitanlega fara með vígsluvald, svo
sem verið hefur, og hafa eftirlit
með kristnihaldi, kenningu kirkj-
unnar og starfi hennar í landinu,
vera trúnaðarmaður og sálusorgari
presta, og ásamt öðrum kirkjuleg-
um framkvæmdarvaldshöfum mun
hann fylgja eftir reglum, er kirkju-
þing setur, og jafnframt samþykkt-
um þingsins og markaðri stefnu
þess.
í tillögum nefndarinnar er gert
ráð fyrir, að stjórnir sjóða kirkjunn-
ar verði sjálfstæðar þótt þær verði
ábyrgar gagnvart æðri stjórnvöld-
um kirkjunnar.
Sérstök ákvæði verða í frum-
varpinu um lausn ágreinings, er
varðar kenningu þjóðkirkjunnar,
og um málsmeðferð í því sambandi.
Biskup íslands mun hafa yfirum-
sjón með kirkjuaga og beita sér,
ásamt vígslubiskupum og próföst-
um, fyrir lausn ágreiningsefna, sem
rísa kunna á kirkjulegum vett-
vangi. Hrökkvi það eigi til, þegar
uppi er ágreiningur meðal kirkj-
unnar manna eða þegar starfsmenn
kirkjunnar, háir sem lágir, eru
bornir sökum um siðferðis- eða
agabrot, er það tillaga nefndarinn-
ar að sérstakt og sjálfstætt stjórn-
vald innan kirkjunnar, úrskurðar-
nefnd, sem kirkjuþing skipi til all-
nokkurra ára í senn, fari með þau
mál, án milligöngu annarra stjórn-
valda, og kveði upp grundaða úr-
skurði. Verði jafnframt skýrt kveð-
ið á um það, til hvaða úrræða
nefndin geti gripið ef hún telur
ástæðu til, t.d. allt frá áminningu
til brottvikningar starfsmanns, auk
þess sem mæla má fyrir um að
starfsmaður skuli fluttur til í starfi.
Þá er lagt til, að úrskurðum þessar-
ar nefndar megi skjóta til sérstakr-
ar áfrýjunarnefndar, -sem verði
skipuð með sérlega tryggilegumum
hætti og hafi endanlegt úrskurðar-
vald um framangreind ágreinings-
mál á kirkjulegum vettvangi.
Höfundur er prófessor í lögfræði
og á sæti í Kirkjuskipuhigsnefnd.
Endurskipulagning
þjóðkirkjunnar
Nauðsyn ber til almennrar samstöðu um tímabærar úrbætur
völd miðað samningu
frumvarpsins við það,
að þessu gamalgróna
sambandi verði ekki
slitið með öllu og að
enn sem fyrr muni rík-
isvaldið (fjárveitinga-
valdið) styðja þjóð-
kirkjuna, þannig að
hún geti haldið uppi
þróttmiklu starfí á
hefðhelguðum og al-
kunnum gi’undvelli.
Hins vegar leggur
nefndin til, að lögtek-
inn verði almennur
lagabálkur, þar sem
kveðið sé á um alla hina
Páll Sigurðsson
helstu þætti í starfi og uppbyggingu
kirkjunnar jafnt í söfnuðum sem í
Þar að auki mun
starfssvið einstakra
embættismanna henn-
ar og um leið „um-
gjörð“ kirkjunnar í
heild skýrast mjög mið-
að við núverandi regl-
ur. Mun þá þjóðkirkjan
búa við sjálfræði gagn-
vart ríkisvaldinu innan
tiltekinna marka og
hún og stofnanir henn-
ar njóta sjálfstæðrar
eignhelgi og koma
fram sem sjálfstæðir
aðilar gagnvart al-
mannavaldinu.
Það er ætlun og