Morgunblaðið - 22.06.1996, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 22. JÚNÍ1996 33
+ Guðlaugur
Torfason var
fæddur í Hvammi
í Hvítársíðuhreppi
12. apríl 1930.
Hann lést á heimili
sínu í Hvammi 13.
júní síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru hjónin Torfi
Erlingur Magnús-
son b. á Dýrastöð-
um í Norðurárdal,
Erlingssonar og
Jóhanna Egilsdótt-
ir b. á Galtalæk í
Biskupstungum,
Egilssonar, bændur í Hvammi.
Systkini Guðlaugs eru Magnús
Ágúst Torfason, kvæntur
Steinunni Thorsteinsson, búa í
Reykjavík, og Svanlaug Torfa-
dóttir gift Asgeiri Þ. Óskars-
syni, búa í Kópavogi. Guðlaug-
ur ólst upp í Hvammi og tók
landspróf utanskóla frá MR
1948 og kennarapróf 1953.
Lauk námskeiði við Kennara-
skólann í Ollerup í Danmörku
1953, lauk stúdentspróf við
MR 1958 og handavinnukenn-
araprófi 1961. Stundaði nám í
íslensku við HÍ í hjáverkum
og námsorlofi, hafði lokið öll-
um prófum og ætlaði sér að
skrifa lokaritgerð til BA prófs
þegar um hægðist. Guðlaugur
var kennari í Norðurárdal og
Þverárhlíð 1950-52, við Laug-
arnesskóla 1953-55, Breiða-
gerðisskóla 1955-58, Varma-
landsskóla 1958-65 og 1971-
1993, og var skólastjóri vetur-
inn 1964-65. Guðlaugur tók við
búi foreldra sinna í Hvammi
1959 og bjó þar til dauðadags.
Hann var formaður UMF Brú-
arinnar 1959-1962 og 1963-65.
Gjaldkeri UMSB var hann
Fráfall Guðlaugs Torfasonar
bónda og kennara að Hvammi í
Hvítársíðu bar brátt að. Hann var
snemma uppi við bústörfin eins og
vani hans var þegar kallið kom fyr-
irvaralaust. Mörgum reynist erfitt
að skipta sér svo á milli tveggja
ólíkra starfa að vel takist til á báð-
um vígstöðvum en Guðlaugi tókst
það svo vel að með ólíkindum var.
Þar hjálpaðist að dugnaður hans,
útsjónarsemi og harðfylgi og svo
samvinna hans og eiginkonunnar,
Steinunnar Önnu Guðmundsdóttur,
sem var jafnoki hans við bústörfin.
Guðlaugur var ákafamaður við öll
verk og unni sér ekki hvíldar fyrr
en við verklok. Hann fann ótal ráð
til að létta sér og sínum störfin í
búskapnum og nýtti hvert tæki og
hverja_ vél svo ekki verður betur
gert. I smiðju lék allt í höndum
hans, mér er nær að halda að hey
hafi aldrei hrakist í Hvammi vegna
vélarbilana eins og víða er reyndin.
Guðlaugur var ræktunarmaður af
lífi og sál og Hvammsjörðin ber
honum þar fagurt vitni. Hann
græddi sanda og mela með ánni,
aukin heldur fjallið upp af bænum,
þannig að nú má segja að hún sé
öll fullgróin og skógarreitur í hlíð-
inni eykur áhrifamátt þessara verka
á gesti og gangandi. Snyrtimennska
var honum í blóð borin og allur
bæjarbragur í Hvammi ber þess
merki.
En Guðlaugur átti fleiri hliðar.
Hann var kennari af hugsjón og
lagði sig í líma við að þjóna nemend-
um sínum þannig að þeir nytu
skólavistarinnar sem best og hefðu
af henni sem mest gagn. Hann
gerði til þeirra miklar kröfur en um
leið sanngjarnar og nemendur hans
náðu árangri.
Heima í Hvammi var lagni hans
við börn og ungmenni augljós. Guð-
laugur hafði sérstakt lag á að halda
þeim til léttra gagnlegra verka sem
þau sóttust eftir að vinna fyrir hann
og verkefnin voru fjölbreytt og
1961-1963, í stjórn
búnaðarfél. Hvít-
ársíðu 1965-1980,
Veiðifélags Hvít-
ár og Norðlin-
gafljóts 1970-80,
formaður
1975-80. Hann sat
í skólanefnd
Reykholtsskóla
1970-1989, var
sýslunefndarmað-
ur 1978-88, hrepp-
stjóri Hvítársíðu-
hrepps frá 1979
og hreppsnefnd-
armaður frá 1982.
Hinn 8. nóvember 1953
kvæntist Guðlaugur Steinunni
Önnu Guðmundsdóttur, f. 5.
sept. 1931, en hún er dóttir
hjónanna Guðmundar Guð-
mundssonar bónda á Efri-Brú
í Grímsnesi og Arnheiðar
Böðvarsdóttur frá Laugar-
vatni. Börn Guðlaugs og Stein-
unnar Önnu eru: 1) Arnheiður,
f. 16. júní 1953, fjölmiðlafræð-
ingpir, í sambúð með Bergþóri
Ulfarssyni. 2) Jóhanna Erna,
f. 20 ágúst 1955, hjúkrunar-
fræðingur, gift Giulio Molin-
ari, þau eiga einn son Lorenzo
Vilhelm og eru búsett á Ítalíu.
3) Bryndís, f. 24. okt. 1957,
hjúkrunarfræðinemi við Há-
skólann á Akureyri, gift Guð-
mundi Birki Þorkelssyni, þau
eiga dæturnar Elfu og Brynju
Elínu. 4) Guðmundur, f. 11.
júní 1962, stúdent og húsa-
smiður, kvæntur Kristinu Ey-
jólfsdóttur, þeirra börn eru
Sindri og Steinunn. 5) Torfi,
f. 12. mars 1965, stúdent, vél-
og rennismiður.
Útför Guðlaugs fór fram 21.
júní í kyrrþey að ósk hins
látna.
óþrjótandi. Heima í bæ glímdu þau
við orðaleiki, gátur og þrautir af
ýmsu tagi. Systkinabörn þeirra
hjóna og síðar barnabörnin sóttust
eftir sveitastörfunum á sumrin. Þau
sakna nú öll sárt vinar í stað.
Þótt Guðlaugur sæktist ekki eftir
mannvirðingum, því hann var í eðli
sínu hlédrægur, hlóðust á hann
trúnaðarstörf. Öll verk sín á sviði
félagsmála vann hann af samvisku-
semi og trúnaði. Hann var áhuga-
samur um þjóðmál og ræddi þau
gjarnan af miklum þunga og alvöru
í bland við hressilega kímni sem
honum var líka gefin.
Guðlaugur í Hvammi var óvenju-
legur maður um margt og vel gerð-
ur. Hann hefur, með verkum sínum
og framgöngu allri, reist sér óbrot-
gjaman bautastein sem mun halda
minningu hans hátt á lofti og sefa
sáran söknuð sem nú sækir að ijöl-
skyldunni í Hvammi. Blessuð sé
minning hans.
Guðmundur Birkir Þorkelsson.
Kveðja frá börnum
Þú hafðir fagnað með gróandi grösum
og grátið hvert blóm, sem dó.
Og þér hafði lærzt að hlusta unz hjarta
í hveijum steini sló.
Og hvernig sem syrti, í sálu þinni
lék sumarið öll sín ljóð,
og þér fannst vorið þitt vera svo fagurt
og veröldin ljúf og góð.
Samt vissirðu að Dauðinn við dyrnar beið.
Þig dreymdi að hann kæmi hljótt
og legði þér brosandi hönd á hjarta.
Svo hvarf hann, en ljúft og rótt
heyrðirðu berast að eyrum þér óm
af undursamlegum nið.
Það var eins og færu þar fjallasvanir
úr fjarlægð með söngvaklið.
Og Dauðinn þig leiddi í höll sína heim
þar sem hvelfingin víð og blá
reis úr húmi hnígandi nætur
með hækkandi dag yfir brá.
Þar stigu draumar þíns liðna lífs
I loftinu mjúkan dans.
Og drottinn brosti, hver bæn þín var orðin
að blómum við fótskör hans.
Hann tók þig í fang sér og himnarnir hófu
í hjarta þér fagnandi söng.
Og sólkefí daganna svifu þar
um sál þína í tónanna þröng.
En þú varst sem bamið, er beygir kné
til bænar í fyrsta sinn.
Það á engin orð nógu auðmjúk til,
en andvarpar: Faðir minn!
(Tómas Guðmundsson)
Fregn af andláti ættingja,
venslamanns og vinar valda sárs-
auka, trega og tómleika. Þó að
þeim, sem eftir lifa, hafi verið ljóst
að hverju stefndi eða við hveiju
mætti búast, hefur fregnin í fyrstu
lamandi áhrif, kemur svo róti á
hugann, hugsað er til baka og líka
um það allt, sem eftir var að ræða
og gera. Þannig varð mér við, þeg-
ar ég frétti skyndilegt andlát svila
míns og vinar, Guðlaugs Torfason-
ar, kennara og bónda að Hvammi
í Hvítársíðu. Það örlaði jafnvel á
reiði. Af hveiju þurfti hann að
hverfa á braut svo fljótt? Ævin er
stutt athafnasömum manni, og
hvert ár hennar ber að þakka, njóta
og nýta til hins besta.
Guðlaugur hafði kennt sér meins
frá því að hann slapp naumlega
undan sláttumanninum mikla fyrir
fáum árum. Þrátt fyrir áfall þá,
unni hann sér engrar hvíldar, hann
hélt áfram störfum sínum með
þeirri stefnufestu og ósérhlífni,
sem honum var eðlislæg, þó að
hann hafi eflaust gert sér grein
fyrir því, sem af gæti hlotist.
Tengdamóðir okkar Guðlaugs
sagði við hann fyrir fjölmörgum
árum, að henni fyndist hann
byggja stórt (fjós). Hann svaraði
því til, að hann væri ekki að byggja
fyrir sig, heldur framtíðina. Svarið
lýsir vel viðhorfi Guðlaugs og fram-
tíðarsýn til alls, sem hann tók sér
fyrir hendur.
Við Guðlaugur kynntumst eftir
að hann var orðinn kennari við
Breiðagerðisskóla. Mér varð strax
ljóst, hversu námsfús og fróðleiksf-
ús þessi maður var. Hann var sí-
spyijandi og leitaði fróðleiks um
hvaðeina, hvenær og hvar sem hann
gat, og þar sem hann taldi von um
að fá svar. Þó að hann stundaði
fulla kennslu, las hann jafnframt
til stúdentsprófs utanskóla. Því lauk
hann vorið 1958 og fluttist um sum-
arið með konu sinni og þremur
ungum dætrum að Hvammi, þar
sem foreldrar hans bjuggu.
Hér hófst nýr kafli í lífi Guðlaugs
og fjölskyldu hans. Þau hjónin
keyptu jörðina af Torfa og Jó-
hönnu, foreldrum Guðlaugs, sem
bjuggu þó áfram á jörðinni. Ári síð-
ar hóf Guðlaugur búrekstur, og
þeir feðgar skiptu með sér verkum.
Torfi starfaði að fjárbúskap, en
Guðlaugur kom sér upp myndarlegu
kúabúi. Samhliða búrekstri stund-
aði Guðlaugur kennslu við grunn-
skólann á Varmalandi. Þá reyndi á
Steinunni, sem auk heimilisstarfa
og umönnunar barna þurfti að
ganga til gegninga til jafns við
Guðlaug. Þá kom sér vel, að hún
var vön sveitastörfum á æskuheim-
ili sínu.
Guðlaugur réðst strax í að reisa
vélageymsluhús og vel búið verk-
stæði, þegar hann var fluttur í sveit-
ina. Honum var ljóst, að vélar þyrftu
viðhald og góða geymslu, ekki að-
eins til þess að þær væru alltaf til
reiðu þegar á þyrfti að halda, held-
ur lika til að lækka viðgerðarkostn-
að og koma í veg fyrir sóun verð-
mæta. Þar gat hann sjálfur annast
viðhald og viðgerðir véla sinna með
dyggri aðstoð Ágústs bróður síns
og síðar sona sinna. Þarna voru
alls kyns vélar og tæki gerð gang-
fær, sem aðrir höfðu dæmt úr leik.
Heyvinnsluvélar voru geymdar þar
yfir veturinn, yfirfarnar að vori og
búnar undir átök sumarsins.
íbúðarhúsið að Hvammi var ekki
stórt og of þröngt fyrir tvær fjöl-
skyldur. Guðlaugur stækkaði húsið
á haganlegan hátt, svo að þar urðu
tvær sjálfstæðar íbúðir, sin fyrir
GUÐLAUGUR
TORFASON
hvora fjölskyldu, en þó ekki fyrr
en hann hafði komið upp véla-
geymslunni. Þegar hann hafði lokið
við aukningu á íbúðarrými fór hann
að huga að nýju fjósi - og byggði
þá til framtíðar, eins og hann sagði
við tengdamóður okkar. Lausa-
göngufjós voru þá ekki mörg í sveit-
um, en þeim fylgja mjaltabásar með
gryfjum til að létta störf mjalta-
fólksins. Þetta var nýjung sem vakti
athygli.
Rafmagn var ekki á bænum,
þegar Guðlaugur og Steinunn flutt-
ust inn. Hann fékk sér því rafstöð,
sem hann setti upp í vélageymslu-
húsinu. Síðar notaði hann stöðina
sem vararafstöð, ef almenningsveit-
an brygðist. Sími var lagður milli
útihúsa og íbúðarhúss. Guðlaugur
velti mikið fýrir sér súgþurrkun
með hituðum blæstri í fjóshlöðunni
til að auðvelda þurrkun töðunnar,
þegar kalsavindur stæði ofan af
Arnarvatnsheiði eða rakt loft bærist
að sunnan, sem hindraði eða tefði
heyannir. Það voru einkenni Guð-
laugs að notfæra sér tækni og hug-
vit til að gera störfin auðveldari og
nýtískulegri.
Guðlaugur var áhugasamur
ræktunarmaður. Hann átti elstu
gangfæru jarðýtu landsins og aðra
sömu gerðar, sem hann notaði í
varahluti. Með þessari jarðýtu braut
hann land, stækkaði tún, lagfærði
og ræktaði meira en nokkrum
manni datt í hug, að unnt væri á
landareigninni. Hann sneri við holt-
um og grýttri jörð, ýtti mold yfir,
ræsti fram deigjur í túninu eða lag-
færði áður ræktað land á hveiju
ári. Ekki voru framkvæmdir hans
minni á melum meðfram bökkum
Hvítár. Hann hafði kynnt sér störf
Landgræðslunnar í Gunnarsholti,
fylgst með uppræktun Skógasands
af áhuga, og breytti nú melunum
við Hvítá í iðgræn tún.Það var fá-
títt í sveitum þá, þar sem bændur
hugsuðu mest um að þurrka mýrar
eða plægja upp valllendi við ræktun
til túna. Guðlaugur lauk við að
rækta og gera að túni mestan hluta
láglendis á landareign sinni, þó að
enn geymdi hann til síðari ára og
ætti eftir skika á ystu mörkum,
þegar hann féll frá.
Gaman er að geta þeirrar snyrti-
mennsku, sem þau Steinunn og
Guðlaugur voru þekkt fyrir á búi
sínu. Sama var, hvort það var inn-
anhúss eða utan, og í umgengni
um land, vélar eða hús. Þau hlutu
verðlaun fyrir snyrtilegasta býlið í
umbun.
Sá vani Guðlaugs um áratuga
skeið að ráða til sín útlenda náms-
menn frá ýmsum löndum Evrópu
til að aðstoða við heyannir, var
merkilegur þáttur menningar-
skipta, sem vakti athygli þeirra,
sem með þeim fylgdust. Tilgangur-
inn og árangurinn var margþætt-
ur: Guðlaugur gat með þessu móti
eflt málakunnáttu og aukið við víð-
sýni sína og annarra heimilis-
manna, m.a. barnanna, hvort sem
þau voru heimilisföst eða í sumar-
dvöl. Útlendingarnir báru inn á
heimilið ferskan anda og ný við-
horf frá heimalöndum sínum. Þeir
kynntust á hinn bóginn íslensku
sveitalífi og kjarngóðu íslensku
tungutaki á menningarheimili, þar
sem þeir gátu tekið þátt í upp-
byggjandi umræðum um nánast
hvaðeina. Innantómt hjal tíðkaðist
ekki, þar sem Guðlaugur var. Ung-
mennin á bænum voru sett í verk-
efni við að lesa og læra, milli þess,
sem þau unnu líkamlega vinnu, til
að nýta hverja stund. Mörg hver
lærðu í fyrsta sinn í Hvammi að
vinna og taka til höndum, jafnvel
við erfiðisvinnu á stundum. Þetta
styrkti þau og þroskaði, og var
þeim gott nesti til framtíðar. Þau
tóku ástfóstri við land og þjóð, og
milli margra þeirra og fjölskyídn-
anna í Hvammi mynduðust vin-
áttutengsl, sem ekki rofnuðu, þrátt
fyrir tíma og rúm. Það reyndu
Guðlaugur og Steinunn á ferðum
sínum erlendis sem gestir „fóstur-
barnanna". Yfirleitt var dvöl þess-
ara ungmenna í Hvammi þó aðeins
stuttur tími að sumri.
Guðlaugur var fjölmenntaður
maður á ýmsan hátt eins og fram
hefur komið hér að framan. Auk
kennara- og menntaskólanáms sótti
hann einig nám í Háskóla íslands
nokkra vetur í landafræði og bók-
menntafræði og hafði mikla ánægju
af, þó að hann lyki ekki prófi. Hann
hafði gaman af að hlusta á ferða-
sögur annarra og gladdist með við-
mælendum sínum við ferðalýsing-
arnar.
Kennsla Guðlaugs stóð í áratugi,
ekki aðeins í skólum, heldur líka í
daglegri önn og samskiptum við
menn. Hann naut þess að rækta
land og huga, fræðast og fræða.
Friður Guðs fylgi þér, vinur.
Kæra Steinunn, við Inga vottum
þér, börnunum og öðru venslafólki
innilegustu samúð.
Berg^ur Jónsson.
Mig langar að kveðja þig með
nokkrum orðum, Guðlaugur minn.
Þú lést við störf þín svo sem vænta
mátti, því þér féll aldrei verk úr
hendi og nú ferð þú að starfa „meira
Guðs um geim“.
Þú byijaðir snemma að búa þig
undir búskapinn á þeirri jörð sem
þú unnir. Meðan þú kenndir í .
Reykjavík og víðar, varst þú að ,
byggja upp. Við íbúðarhús, hlöðu,
fjós, geymslu og jafnframt að auka
við ræktunina. Þér var illa við
skurði í túnum og lokaðir þeim
eins og föng voru á, enda eru fal-
leg túnin þín og skipulag húsa. Þú
kaust kennsluna að ævistarfi, sótt-
ir þína menntun til Reykjavíkur og
víðar. Þér var sýnt um að upp-
fræða fólk og aldrei hitti ég þig
svo að ég lærði ekki eitthvað af
þér, ættfræði og ýmsan annan
fróðleik. Það hlaut að koma að því
að ýmis félagsmálastörf hlóðust á !
þig og nefni ég aðeins nokkur; •;
hreppstjórn, skólanefnd Reykholts- j
skóla, stjórn ungmennasambands j
Borgarfjarðar. j
Þú varst manna duglegastur að '
fá þér alls konar vélar, bæði til jarð- !
vinnslu, heyskapar og smíða, og <
umgengni við þær og allt umhverfi ,
mjög til fyrirmyndar og hlaut
Hvammur verðlaun fyrir.
Fyrir góð kynni við þig fyrr og
síðar, vil ég nú þakka að leiðarlok-
um og votta konu þinni og börnum
samúð mína.
Þorsteinn Sigurðsson.
Gott er sjúkum að sofna
meðan sólin er aftanijóð
og mjallhvítir svanir syngja
sorgblíð vögguljóð.
Gott er sjúkum að sofa
meðan sólin í tjjúpinu er,
og ef til vill dreymir þá eitthvað
sem enginn í vöku sér.
(Davíð Stefánsson.)
Horfinn er fróður maður og okk-
ur kær, Guðlaugur Torfason. í ára- '
tugi sem við hjónin komum í heim-
sókn að Hvammi, oft með dætur
og bamabörn, tók hann okkur opn-
um örmum, gaf sig að börnunum,
spurði hvað þau væru að læra og
hvernig þeim vegnaði, svona vildi
hann fylgjast með námi þeirra og
framförum. Þau urðu þakklát fyrir
þessa athygli og litu upp til Guð-
laugs, sögðu hann besta kennara
Hann lagði mikla rækt við að
fræða börnin í skólum sem hann
kenndi við, vildi sjá árangur af sínu
starfi, hafði metnað fyrir ungling- ,
anna hönd. Þetta og margt fleira
viljum við þakka, í það minnsta sem
að okkur sneri. Aldrei bar skugga
á okkar löngu kynni.
Guðlaugur fékkst við að binda
inn bækur og rit, þegar tími vannst
til. Var það handbragð óaðfinnan-
legt eins og allt sem hann lagði
hönd að. Guðlaugur var í fullu starfi
heima fyrir fram til síðustu stund-
ar, þótt hann gengi ekki heill tii
skógar. En hvað er dásamlegra en
að fara á vit feðra sinna, þegar
þrekið er þrotið, í faðmi náttúrunn-
ar sem hann unni.
Hvíl þú í friði, kæri vinur. Hafðu
þökk fyrir allt. Við vottum eftirlif-
andi eiginkonu þinni og börnum
okkar innilegustu samúð.
Kristjana og dætur.