Morgunblaðið - 25.06.1996, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚNÍ 1996
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Andreas Papandreou látinn 77 ára að aldri
Umdeildur stjórnmála-
maður með litríkan feril
ANDREAS Papandreou flytur barátturæðu á fjöldafundi í Aþenu
fyrir þingkosningarnar árið 1989.
ANDREAS Papandreou, er lést að-
faranótt sunnudagsins, 77 ára að
aldri, er einhver áhrifamesti en jafn-
framt umdeildasti stjómmálamaður
Grikklands á þessari öld. Þrisvar
sinnum gegndi hann embætti for-
sætisráðherra og skiptust þar á skin
og skúrir. Hann var sakaður um
gífurlegt fjármálamisferli, var um
tíma helsjúkur eftir hjartaaðgerð og
skildi við konu sínu og tók saman
við helmingi yngri ástkonu.
Papandreou komst til vaida árið
1981 er Sósíalistaflokkurinn (Pasok)
vann 172 þingsæti af 300 í þing-
kosningum. Þetta var í fyrsta skipti
í 35 ár sem að vinstrimenn komust
til valda og einungis átta árum eftir
að herforingjastjórnin fór frá.
Tíu mánuðum fyrir þingkosning-
amar hafði aðild Grikkja að Evrópu-
sambandinu tekið gildi og á þeim
átta ámm, sem Papandreou gegndi
embætti forsætisráðherra, var hann
að mörgu leyti utangarðs innan
ESB.
Eftir að hann náði kjöri hét hann
því að efna til þjóðaratkvæða-
greiðslu um aðild Grikklands að
sambandinu. Þegar að hann áttaði
sig á þeim gífurlegu styrkjum sem
Grikkir áttu í vændum frá Brussel
vom þau áform lögð á hilluna.
Papandreou var ófeiminn við að
mjólka sjóði Evrópusambandsins og
árið 1987 námu árleg framlög frá
Bmssel rúmlega hundrað milljörðum
króna. Oftar en ekki vom styrkimir
knúðir fram með hótunum um að
ella myndu Grikkir beita neitun-
arvaldi. Papandreou hótaði til að
mynda að koma í veg fyrir aðild
•Spánverja og Portúgala árið 1986
ef ekki yrðu samþykkt um 150 millj-
arða aukaframlög til Grikklands.
Þegar það hentaði honum hótaði
Papandreou að láta loka bandarísk-
um herstöðvum í Grikklandi. Af-
staða hans til alþjóðamála var jafn-
framt umdeild: Hann neitaði að for-
dæma það þegar Sovétmenn skutu
niður kóreska farþegaþotu árið
1983, þegar kommúnistastjómin
lýsti yfir herlögum í Póllandi og
hryðjuverk araba.
Papandreou var endurkjörinn árið
1985 en beið ósigur í kosningum
árið 1989. Átti einkalíf forsætisráð-
herrann þar mikinn hlut að máli auk
ásakana um fjármálaspillingu.
Sambandið við Dimitru
Ástarsamband forsætisráðherr-
ans við flugfreyjuna Dimitru Liani
varð opinbert er Papandreou gekkst
undir hjartauppskurð í London árið
1988. Þar kom upp opinber deila
milli eiginkonunnar og ástkonunnar
um það hver fengi að sitja hjá hon-
um á sjúkrahúsinu. '
Papandreou skildi við hina banda-
rísku eiginkonu sína Margaret eftir
38 ára hjónaband 1989 og giftist
ástkonunni, sem ávallt var kölluð
„Mimi“ í grískum fjölmiðlum. Þegar
hann sneri heim frá London fóm
fréttamenn á ríkissjónvarpinu í sól-
arhrings verkfall eftir að þeim hafði
verið afhent yfírlýsing frá ríkis-
stjórninni til upplestrar þar sem for-
sætisráðherranum og hinni „fóm-
fúsu“ ástkonu hans var hrósað.
Eftir kosningaósigurinn var Pap-
andreou kærður vegna 10 milljarða
króna fjármálahneykslis. Réttar-
höldin stóðu í tíu mánuði og voru
umfangsmestu spillingarréttarhöld í
sögu landsins.
Árið 1992 var hann hins vegar
sýknaður af öllum kærum og komst
til valda að nýju ári síðar er PASOK
fékk 46,89% atkvæða í þingkosning-
um.
í janúar 1994 tóku Grikkir við
formennsku í ráðherraráði ESB en
þá námu styrkir frá Bmssel einum
tíunda af þjóðarframleiðslu Grikk-
lands.
Líklega hafa samskipti Grikkja
við samstarfsríkin í ESB aldrei verið
erfíðari en á þeim mánuðum er
Grikkir fóru með formennskuna.
Grikkir neituðu að viðurkenna sjálf-
stæði nágrannaríkisins Makedóníu
og stuðningur grískra stjómvalda
við Serba í Júgóslavíudeilunni leiddi
til harðra átaka jafnt innan ESB sem
Atlantshafsbandalagsins.
Árið 1994 þjóðnýtti stjóm Pap-
andreous einnig allar eignir Konst-
antíns, fyrmm Grikklandskonungs,
og tók af honum grískt ríkisfang.
Vafasamar myndbirtingar
Verulega dró úr áhrifum Pap-
andreous á síðasta ári er heilsu
hans hrakaði mjög og einnig hafði
það slæm áhrif er nektarmyndir
birtust af eiginkonu hans í grískum
slúðurblöðum. Var ritstjóri dag-
blaðs dæmdur í sextán mánaða
fangelsi sl. október fyrir að birta
nokkurra ára gamlar myndir af
forsætisráðherrafrúnni léttklæddri.
Hún var einnig sökuð um að troða
sjálfri sér áfram í stjórnmálum.
Dimitra var sett yfir einkaskrifstofu
Papandreous og frændi hennar,
George Liani, skipaður aðstoðar-
menningarráðherra. Þá var sonur
Andreasar skipaður aðstoðarutan-
ríkisráðherra og líflæknir hans heil-
brigðisráðherra.
I nóvember sl. fékk Papandreou
lífshættulega lungnabólgu og var
lagður inn á sjúkrahús þar sem að
hann dvaldi í fjóra mánuði. í janúar
viðurkenndi hann að hann myndi
ekki ná heilsu á ný og sagði af sér
embætti forætisráðherra. Hann
kom ekki fram opinberlega eftir að
hann útskrifaðist í mars og eyddi
síðustu mánuðum sínum í einbýlis-
húsi sínu í félagsskap eiginkonunn-
ar og náinna vina.
Andóf gegn Metaxas
Andreas Papandreou fæddist á
eyjunni Chios árið 1919 og var
hann einkasonur George Pap-
andreou, ríkisstjóra allra eyja í
SORGMÆDD ekkja Pap-
andreou við kistu hans
í kirkju í Aþenu.
Eyjahafi. Foreldrar hans skildu er
hann var fimm ára gamall.
Hann ólst upp hjá móður sinni í
Aþenu en naut síðar aðstoðar föður
síns við nám og í stjórnmálum.
Hann útskrifaðist með háar ein-
kunnir frá bandaríska háskólanum
í Aþenu og hóf laganám árið 1937.
Einræðisherrann Metaxas var á
þessum árum við völd og hafði sent
föður hans í útlegð til eyjunnar
Andros. Papandreou hóf þátttöku í
andspymuhreyfingu gegn Metaxas
og var handtekinn árið 1939. Eftir
tveggja daga pyntingar undirritaði
hann játningu þar sem að hann gaf
upp nöfn samstarfsmanna í hreyf-
ingunni.
Bandarískur ríkisborgari
Papandreou hélt til Bandaríkj-
anna árið 1940 og nam við háskól-
ana Columbia og Harvard. Árið
1944 gerðist hann bandarískur rík-
isborgari og var tvö ár í bandaríska
flotanum.
Að síðari heimsstyijöldinni lok-
inni kenndi Papandreou hagfræði
við bandaríska háskóla, m.a. Har-
vard, Berkeley og Minneapolis. Eft-
ir að hafa heimsótt föðurlandið árin
1953 og 1959 fann hann hjá sér
þörf til að snúa heim á ný. Það var
loks faðir hans sem taldi hann á
að koma til Grikklands. Þegar heim
var komið tók hann því boði Konst-
antíns Karamanlis, þáverandi for-
sætisráðherra, að gerast forstöðu-
maður Efnahagsrannsóknastofnun-
arinnar í Aþenu. Ritaði hann tvær
bækur um efnahagsmál og fjölda
greina á þeim árum.
Árið 1962 afsalaði Papandreou
sér bandarísku ríkisfangi og hóf
þátttöku í stjórnmálum í flokki föð-
ur síns, frjálslyndum flokki er hét
Miðjubandalagið. Flokkurinn vann
kosningasigur 1964 og George Pap-
andreou varð forsætisráðherra.
í stjórnniál
með föðurnum
Andreas varð helsti aðstoðar-
maður föður síns og síðar aðstoðar-
ráðherra efnahagsmála.
Margir samflokksmenn, stjórnar-
andstæðingar og ráðamenn í hern-
um reiddust hinum skjóta frama
Andreasar. Gagnrýni hans á kon-
unginn, yfirstjórn hersins og
Bandaríkin var heldur ekki vel tek-
ið.
Stuttu seinna varð hann að segja
af sér ráðherraembætti vegna ásak-
ana um spillingu, sem aldrei voru
sannaðar. Sex mánuðum síðar tók
hann við embætti á ný.
Loft var lævi blandið í grískum
stjórnmálum á þessum tíma og
margt benti til að valdarán hersins
væri yfirvofandi. Árið 1965 leysti
Konstantín konungur upp stjórn
George Papandreou eftir að reynt
hafði verið að reka háttsetta yfir-
menn í hemum.
Á næstu ámm var Andreas Pap-
andreou fordæmdur sem kommún-
isti af ráðamönnum og varð það til
að styrkja stöðu hans sem forystu-
manns í vinstriarmi Miðjubanda-
lagsins.
Árið 1967, mánuði áður en halda
átti kosningar, þar sem Miðju-
bandalaginu var spáð sigri, tóku
hægrisinnaðir liðsforingjar undir
stjórn George Papadopoulos við
völdum í landinu. George og Andre-
as Papandreou voru handteknir
ásamt sex þúsund öðrum Grikkjum
og hafðir í haldi í átta mánuði, sak-
aðir um samsæri til að fremja land-
ráð. Þeim var sleppt ásamt öðrum
pólitískum föngum vegna alþjóðlegs
þrýstings á herstjórnina.
George Papandreou lést skömmu
síðar og Andreas hélt í útlegð á ný.
Gagnrýndi Bandaríkin
Mikil valdabarátta var í Grikk-
landi á þessum tíma og hélt Konst-
antín konungur til Englands ásamt
fjölskyldu sinni. Árið 1973 ákváðu
Grikkir í atkvæðagreiðslu að lýsa
yfir lýðveldi. í kjölfar innrásar
Tyrkja á Kýpur árið 1974 fór að
halla undan fæti hjá herstjórninni.
Karamanlis sneri aftur frá
Frakklandi til að gegna forystu i
neyðarstjórn og Papandreou sneri
heim til að stofna Pasok. Karamanl-
is leiddi Nýja lýðræðisflokkinn til
sigurs í kosningum og Pasok fékk
einungis tólf þingsæti.
Papandreou gagnrýndi veru
bandaríska hersins í Grikklandi
harðlega og hamraði á því að Grikk-
land væri „þegnríki“ Vesturlanda.
Hann fordæmdi efnahagsstefnu
Karamanlis og réðst á Tyrki. Lagði
þessa stefna grunninn að kosninga-
sigri Pasoks árið 1981.
Ósigur
veldur
heimilis-
ofbeldi
SKOSKUR læknir varaði við
því í gær að heimilisofbeldi
kynni að aukast í Englandi ef
Englendingar töpuðu leiknum
gegn Þjóðveijum í undanúr-
slitum Evrópumótsins í knatt-
spyrnu á morgun, miðvikudag.
Læknirinn sagði að heimilisof-
beldi hefði aukist stórum í
Edinborg um síðustu helgi er
Skotar féllu úr leik í lok riðla-
keppni mótsins. Hefðu margir
karlmenn tekið ósigrinum illa
og gengið í skrokk á konum
sínum, tvöfalt fleiri hefðu hag-
að sér með þessum hætti en á
venjulegri helgi.
Nígeríumenn
sýna sáttfýsi
FULLTRÚAR breska sam-
veldisins og stjórnarinnar í
Nígeríu héldu sinn fyrsta fund
í gær frá því Nígeríu var vísað
tímabundið úr samveldinu í
nóvember sl. vegna mannrétt-
indabrota. Lögðu fulltrúar
Nígeríustjórnar fram áætlun í
fjórum liðum um hvernig koma
mætti á eðlilegu sambandi að
nýju. Þóttu Nígeríumenn sýna
óvenju mikla sáttfýsi. Tveir
pólitískir fangar voru látnir
lausir skömmu áður en fundur-
inn átti sér stað.
Kamsky vann
10. skákina
GATA Kamsky vann Anatólí
Karpov í gær í 10. skák einvíg-
is þeirra um heimsmeistara-
tign FIDE í bænum Elísta í
rússneska sjálfsstjórnarhérað-
inu Kalmíkíu. Karpov vann
níundu skákina á laugardag
og hefur nú þriggja vinninga
forskot, 6,5 gegn 3,5 vinning-
um. Þarf hann því aðeins fjóra
vinninga úr 10 skákum sem
eftir eru til að halda titlinum.
Flugfarseðl-
ar hverfa
EINN af yfirmönnum alþjóða-
sambands áætlunarfélaga
(IATA) sagði í gær, að frá og
með upphafi næsta árs myndu
farseðlar smátt og smátt heyra
sögunni til í áætlunarflugi.
Fengju farþegar uppgefið
ákveðið númer í stað farseðils
er þeir keyptu sér far. Gæfu
þeir númerið upp við komu í
flugstöð og fengju þá brottfar-
arspjald afhent. Nýja fyrir-
komulagið myndi flýta innrit-
un farþega og lækka kostnað
flugfélaga en um 20% útgjalda
þeirra fara í að koma farþeg-
um í sæti, þ.e. vegna miða-
sölu, umboðslauna og mark-
aðssetningar.
Græða á
ormaplágu
SKÓLABÖRN í rússnesku
borginni Amúrsk í Kyrrahafs-
héruðum landsins hafa verið
virkjuð í baráttu gegn silki-
ormum sem heijað hafa á
borgina og lagt gróður þar í
rúst. Fá börnin eittþúsund
rúblur, jafnvirði 12 króna, fyr-
ir hveija lítrakrús sem þau
fylla af ormum.