Morgunblaðið - 25.06.1996, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 25. JÚNÍ 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
HELGA SOFFÍA
ÞORGILSDÓTTIR
+ Helga Soffía
Þorgilsdóttir
fæddist í Knarrar-
höfn í Hvammssveit
í Dalasýslu 19. nóv-
ember 1896. Hún
lést á Droplaugar-
stöðum í Reykjavík
11. júní síðastliðinn
og fór útför hennar
fram frá Dómkirkj-
unni 24. júní.
Á morgun verður
Helga frænka jarð-
sungin frá Dómkirkj-
unni og borin til hinstu
hvíldar í Fossvogs-
kirkjugarði. Löng ævibraut er geng-
in á enda. Miklu og merku lífsstarfí
er lokið, sem einkenndist öðru frem-
ur af vakandi umhyggju fyrir öllum,
sem þurftu á aðstoð og hjálp að
halda eða áttu um sárt að binda.
Við fráfall hennar er margs að minn-
ast og fjölmargt að þakka, sem ekki
er hægt að tíunda í stuttri minning-
argrein nema að litlu leyti.
Foreldrar Helgu, afi minn og
amma, byrjuðu búskap í Knarrar-
höfn 1894. Börn þeirra urðu 14.
Amma dó árið 1909, aðeins 43 ára
að aldri. Var það mikill missir og
sár, enda hef ég aldrei heyrt hennar
getið nema að góðu einu. Nú var
hinu barnmarga heimili mikill vandi
á höndum, því ekki var auður í búi.
Þorgils afi þurfti oft að sinna ýmsum
störfum utan heimilis, m.a. var hann
um skeið sölustjóri útibús Kf.
Hvammsfjarðar, oddviti, kennari
o.fl. Ekki kom til greina annað en
að halda hópnum saman. Eins og
geta má nærri hafa elstu systurnar,
Steinunn, f. 1892 og Helga, f. 1896,
snemma þurft að ráða fram úr ýms-
um vanda og horfast í augu við lífið
í mörgum myndum þess og veðra-
brigðum. En systurnar voru sam-
rýndar frá fyrstu tíð, unnu vel sam-
an og skiptu með sér verkum. T.d.
sá Helga um húsmóðurstörfin í
Knarrarhöfn meðan Steinunn móðir
mín brá sér í 4. bekk Kvennaskólans
í Reykjavík veturinn 1913-1914.
Knarrarhafnarsystkinin voru öll
Blómastofa
Fnðfums
SuðurlandsbrautlO
108 Reykjavík * Sími 5531099
Opið öll kvöld
bókhneigð og námfús
og þegar þau uxu úr
grasi voru þau óspart
hvött áfram til mennta
og manndóms- og
sjálfsbjargar. Leið
flestra lá suður yfir
Bröttubrekku út í heim-
inn og óvissuna. Oft
hefur verið minnst á
það, þegar einn bróð-
irinn, Ari, lágvaxinn
snáði um fermingu, lab-
baði suður af Brekk-
unni með aleiguna í
smápoka á bakinu og
sagðist hlakka til að
vita, hvað um sig yrði.
Hann var alltaf glettinn og gaman-
samur. Á meðan systkinin voru að
alast upp heima var þeim veitt
fræðsla eins og tök voru á. Þau
byijuðu að vinna og taka þátt í fé-
lagslífi sveitarinnar, þegar þau höfðu
aldur til. Á þeim árum fór ung-
mennafélagshreyfingin eldi um land-
ið og vakti hugsjónir til lífsins. í
Hvammssveit í Dalasýslu starfaði
Umf. Auður djúpúðga. Ungmenna-
samband Dalamanna var stofnað
1918. Fyrsti formaður þess var Sig-
mundur Þorgilsson.
Segja má, að mikið kennarablóð
hafí runnið í æðum flölskyldunnar í
Knarrarhöfn. Helga byrjaöi snemma
að afla sér þekkingar og réttinda á
sviði fræðslu- og menntamála og
eftir kennarapróf árið 1919 varð
kennslan ævistarf hennar meðan
kraftar entust. Hún átti gott með
að umgangast börn og nemendur á
öllum aldri og var alltaf reiðubúin
að leiðbeina, kenna og hjálpa.
Að loknu barnaprófi hafði ég ekki
mikinn hug á langskólanámi. En
„systurnar“ munu hafa tekið saman
ráð sín um það, að ég skyldi ekki
komast upp með nein undanbrögð.
Var ég sendur að heiman frá Breiða-
bólsstað vorið 1937 til Reykjavíkur,
þar sem Helga tók á móti mér. Fór
hún með mig rakleitt á fund Ágústs
H. Bjarnasonar, frænda okkar, sem
þá var skólastjóri Gagnfræðaskóla
Reykvíkinga í Vonarstræti og óskaði
eftir því, að ég fengi að þreyta próf
upp í annan bekk þá um vorið. Leyf-
ið var veitt og prófið slampaðist ein-
hvern veginn af, þó að kunnáttu
væri ábótavant í mörgum greinum.
Upp frá þessu má segja, að ég hafí
verið á vegum Helgu meira og minna
og undir hennar verndarvæng öll
skólaárin fram að lögfræðiprófi vor-
ið 1947, þó að ég byggi á Nýja-
Garði á háskólaárunum.
Þegar ég kom fyrst til Helgu
frænku í Reykjavík 1937 var hún
leigjandi á Þórsgötu 19, en það sama
ár byggði hún húsið nr. 37 við Víði-
mel. Þetta var annað húsið, sem
byggt var við þá götu og þótti nokk-
uð afskekkt og langt frá miðbænum
í þá daga. En þarna stóð heimili
hennar allar götur síðan meðan
heilsa hennar leyfði. Þar var oft
gestkvæmt og glatt á hjalla. Þar
áttum við systkinin öll öruggt at-
hvarf og skjól. Þangað komu systk-
ini hennar í heimsókn og aðrir
frændur og vinir að vestan og víðar
að af landinu. Þetta voru vinafundir
og ættarmót þeirra tíma. Helga var
lagin við að halda hópnum saman.
Gestrisni var í hávegum höfð og
sjálfsagt þótti að greiða götu þeirra,
sem ekki voru vel kunnugir í þéttbýl-
inu eða þurftu á einhverri aðstoð
að halda. Og vel var tekið á móti
skólafélögum mínum og vinum, þeg-
jir þeir litu inn. Helga ætlaðist til
þess, að námið væri stundað af
kappi, en jafnframt taldi hún sjálf-
sagt og hollt ungu fólki að bregða
á leik stöku sinnum og líta upp úr
bókunum.
Helga var einbeitt og ákveðin í
skoðunum og lét ekki segja sér fyr-
ir verkum nema í hófí og hún var
góður félagi og vel metin í sinni stétt
og störfum öllum. Hún var alin upp
á söguslóðum Breiðaíjarðardala við
þjóðlegar hefðir og hreint tungutak
og kunni vel að haga orðum sínum
hvort heldur var í ljóðum eða lausu
máli. Árið 1973 gáfu þær systur,
Helga og Steinunn, út litla bók: Úr
handraðanum, ljóð og stökur. í
kynningarorðum þeirrar bókar segir
Andrés Kristjánsson m.a.: „Höfund-
ar þessa ljóðakvers eru systur, ís-
lenskar daladætur, vaxnar upp í
bjarma aldamótakyndilsins á sumri
íslenskrar þjóðvakningar. Þær hafa
þó ekki verið á sama fari á lífsleið-
inni, önnur verið virtur og atkvæða-
mikill kennari á hraðfleygu vaxtar-
skeiði íslenskrar borgar, hin hús-
freyja, kennari og félagsmálakona í
íslenskri sveit.“ Og síðan segir hann,
að þessi ljóð séu „enn eitt vitnið um
styrk þess skáldskapartíma, sem
þjóðin öll lifði á fyrri helmingi þess-
arar aldar og nú hefur tekið ham-
skiptum".
Arið 1982 ákvað Helga að flytjast
af Víðimelnum, þar sem hún hafði
átt heima um 45 ára skeið. Fór hún
þá á hjúkrunarheimiiið Droplaugar-
staði við Snorrabraut, þar sem hún
dvaldist síðustu æviárin. Hún var
lengi vel ern og andlega hress, en
smám saman tókst ellinni með sókn-
arþunga sínum að herða róðurinn í
því stríði þar sem hún á sigurinn
ævinlega vísan að lokum. Á Drop-
laugarstöðum var allt gert til þess
að láta Helgu líða sem best. Öllu
starfsfólki þar eru færðar innilegar
þakkir fyrir alúð og góða umönnun
henni til handa.
í þessum fáu kveðjuorðum hef ég
reynt að láta í ljós þakklæti mitt og
fjölskyldu minnar til hinnar látnu.
En ég veit um fjölmarga aðra, sem
nú sakna vinar í stað, svo sem systk-
ini mín, ættfólk og óskylda. Það
verða því margar samúðarkveðjur
og hlýjar óskir, sem fram verða born-
ar á útfarardegi Helgu Soffíu Þorg-
ilsdóttur til að votta henni heiður
og þökk fyrir eitt og allt frá liðinni
tíð og löngum ævidegi.
Blessuð sé minning hennar.
Friðjón Þórðarson.
Helga Soffía Þorgilsdóttir er látin
á hundraðasta aldursári. Síðustu ár
sín dvaldist hún á Droplaugarstöðum
við Snorrabraut, en bjó lengst af á
Víðimel 37 í Reykjavík.
Ég kynntist Helgu fyrst fyrir um
það bil 40 árum, er ég tengdist ijöl-
skyldu hennar. Þær urðu æði marg-
ar heimsóknirnar til Helgu frænku
á Víðimelnum. Þangað var alltaf
gott að koma. Alltaf tók Helga á
móti okkur með bjarta brosinu sínu
og hlýju gestrisninni. Þegar við sáum
hana í síðasta sinn nú í vor brosti
hún enn þessu sama bjarta brosi og
hlýjan streymdi frá henni, þótt hún
ætti orðið erfitt með að tjá sig.
Helga var einstök kona, hún var
af aldamótakynslóðinni, sem átti
trúna á landið og framtíðina í svo
ríkum mæli að hún var tilbúin að
fórna kröftum sínum og tíma fyrir
ættjörðina og þjóðina. Þessi kynslóð
átti hvað stærstan hlut í því að efla
sjálfstæði þjóðarinnar og framfarir
í landinu.
Helga menntaði sig sem kennari
og það varð hennar ævistarf. Þar
var hún sannarlega á réttri hillu,
STEINUNN
SNORRADÓTTIR
Steinunn
Snorradóttir
fæddist í Borg-
arseli í Borg-
arsveit í Skaga-
firði 16. nóvem-
ber 1917. Hún lést
á hjúkrunardeild
Vífilsstaðaspítala
16. júní síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru hjón-
in Brynhildur Ax-
fjörð Sigfúsdótt-
ir, húsmóðir, f. 2.
febrúar 1891 í
Saurbæ í Eyja-
firði, d. 25. mars 1978, og Snor-
ri Jónsson bóndi og síðar verka-
maður á Akureyri, f. 2. mars
1890 á Heiði í Gönguskörðum,
d. 22. febrúar 1939. Steinunn
átti tvo eldri bræður. Þeir voru
Óskar Jakob, f. 27. ágúst 1914,
d. 14. desember 1959, og Sigfús
Axfjörð, f. 23. júní 1916, d. 25.
janúar 1986. Árið 1923 fluttist
fjölskyldan frá Skagafirði til
Akureyrar. Steinunn ólst þar
upp en fluttist til Reykjavíkur
1938 og bjó þar æ síð-
an.
Hinn 12. september
1942 giftist Steinunn
Braga Kristjánssyni
fyrrverandi forstjóra
hjá Pósti og síma, f.
27. ágúst 1921 i
Reykjavík, d. 4.
september 1992. Börn
þeirra eru: 1) Berta
kennari, f. 8. júní
1947, gift Jóni Helga
Guðmundssyni og
eiga þau þijú börn:
Steinunni, Iðunni og
Guðmund Halldór og
þijú bamabörn: Bertu, Nönnu
Katrínu og Jakob Helga. 2)
Helgi tónlistarkennari, f. 16.
maí 1952, kvæntur Gyðu Gísla-
dóttur og eiga þau tvö börn:
Brynhildi og Kristján. 3) Hall-
dór Snorri rafeindavirki og tón-
listarmaður, f. 6. nóvember
1956. Hann á tvo syni: Braga
og Andra Frey.
Utför Steinunnar fer fram frá
Fríkirkjunni í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 13.30.
w 1: slenskur efniviður
t- KAtUN OlXUlV >•> •*« íslenskar steintegundir henta margar 1 afar vel í legsteina og hverskonar | minnismerki. Eigum jafnan til fyrir- j liggjandi margskonar íslenskt efni: 1 Grástein, Blágrýti, Líparít og Gabbró.
4. i Áralöng reynsla.
j r;||É y Leítíð S| s. HELGAS0N HF upplýsinga. 11STEINSMIÐJA SKEMMUVEGI 48 • SlMI 557 6677

Mér er bæði ljúft og skylt að minn-
ast með fáeinum orðum Steinunnar
Snorradóttur, sem nú eftir langt
sjúkdómsstríð hefur kvatt þennan
heim. Hún var eiginkona föðurbróð-
I í X ]K—JHL4K[Z]KZ^ Jl ^
Erfidrykkjur
*
P E R L A N
Sími 562 0200
!i ixixii x xxx1
ur míns, Braga Kristjánssonar.
Ég hef oft litið rúm 50 ár til baka
í tímann og rifjað upp hveijum ber
að þakka og hversu lánsamar við
systurnar vorum að eignast öruggt
athvarf hvor hjá sínum föðurbróður,
ég hjá Braga og Steinunni og Brynja
hjá Gústafi og Sigurlaugu Sigurðar-
dóttur, þegar við sáum föðurland
okkar í fyrsta sinn sumarið 1946.
Við höfðum misst heimili okkar í
sprengjuárás í Hamborg. Faðir okk-
ar þurfti eftir stutta viðdvöl hér
heima að hverfa aftur til starfa er-
lendis. Ég var orðin 7 ára, komin á
skólaaldur, Brynja bara 5 ára og við
þurftum að læra íslensku og finna
ró. Það var alltaf mikill kærleikur á
milli bræðranna og hjálpsemi var
þeim í blóð borin. Ekkert var sjálf-
því hún hafði þá persónueiginleika
sem góður kennari þarf að hafa til
að bera. Helga var glaðlynd og bjart-
sýn og átti mjög auðvelt með að sjá
skoplegar hliðar tilverunnar jafnt
hjá sjálfri sér og öðrum. Þá hló hún
þessum smitandi létta hlátri svo
ekki var hægt annað en að hlæja
með henni. Það var því einhvern
veginn þannig að alltaf fór maður
léttari í skapi af hennar fundi. Hún
átti mjög auðvelt með að ná til barna
og ungs fólks. Helga gat líka verið
bæði myndug og ákveðin þótt smá-
vaxin væri.
Elstu börn okkar kynntust Helgu
vel, er þau voru við nám í Reykjavík
og heimsóttu hana oft og minnast
hennar með virðingu og þakklæti.
Eldri dóttir okkar bjó hjá henni um
tíma á námsárum sínum og mynduð-
ust þá tengsl milli þeirra sem aldrei
rofnuðu. Börnum okkar öllum reynd-
ist hún einlægur vinur. Þau voru
mörg ungmennin úr fjölskyldunni
sem áttu athvarf og stuðning hjá
Helgu.
Maður Helgu var Þorsteinn Am-
órsson, en hann var ekkjumaður er
þau giftust og gekk hún yngstu böm-
um hans \ móðurstað. Með Helgu og
börnum Þorsteins skapaðist innilegt
samband sem hélst einnig við börn
þeirra og barnabörn alla tíð. Þor-
steinn sýndi okkur sömu gestrisni og
hlýju og Helga, þau ár sem við nutum
kynna við hann og hafði hann stund-
um orð á því að gaman væri að hafa
fengið einn Vestfirðing í viðbót í fjöl-
skylduna úr Dölunum.
Ég vil með þessum fátæklegu orð-
um þakka Helgu tryggð og vináttu
við mig og fjölskyldu mína á liðnum
ámm. Mér finnst það táknrænt að
hún hverfur okkur nú inn í birtu hins
íslenska sumars, þessi sama birta
fylgdi henni allt hennar líf og fylgir
henni nú í æðri heima.
Blessuð sé minning Helgu Soffíu
Þorgilsdóttur.
Þrúður Kristjánsdóttir.
sagðara en að heimili Braga og
Steinunnar og Gústa og Laugu
stæðu okkur opin. Við fórum ekki
varhluta af móðurlegri hlýju og
umhyggju kvennanna beggja.
Heimili Steinunnar og Braga var
fágað og myndarlegt. Steinunn var
frábær húsmóðir og stýrði heimilinu
af norðlenskri rausn og skörungs-
skap. í rúmgóðu eldhúsinu í Máva-
hlíð kynntist ég handtökunum við
hina góðu íslensku matargerð. í þá
daga var heitur matur í hádeginu
og alltaf tvíréttað. Þar dró ég líka
til stafs og las upphátt fyrir Stein-
unni, þegar ég var komin í Laugar-
nesskólann. Það var mér mikil upp-
lifun þegar frumburður þeirra hjóna,
Berta frænka min, fæddist 1947.
Steinunni munaði ekkert um að ég
væri á heimilinu líka og ég fylgdist
með af athygli við umönnun Bertu
í eldhúsinu. í lok árs 1948 sameinað-
ist fjölskylda mín í Kaupmannahöfn
og heimili okkar var þar til fullorð-
insára. Þá sigldum við systurnar á
milli landa í sumarfríunum og tókum
upp þráðinn að nýju. Vorum við
ætíð aufúsugestir á fósturheimilum
okkar.
Steinunni var alla tíð umhugað
um okkur og fylgdist grannt með
öllum okkar högum. Hún hafði
skemmtilega frásagnargáfu og var
stálminnug. Það var gaman að hitt-
ast við hátíðleg tækifæri eða heim-
sækja hana og heyra hana segja frá
afa okkar og ömmu sem voru látin
þegar við komum til landsins. Veik-
indi hennar síðustu árin eftir lát
Braga ágerðust og gerðu henni erf-
iðara fyrir að komast út úr húsi. Það
var aðdáunarvert hvað hún oft lagði
á sig til að komast í fjölskylduboð
hjá Brynju systur minni. Það var oft
meira af vilja en af mætti. Börn
Steinunnar, Berta, Helgi og Halldór
Snorri, hafa endurgoldið henni hlýju
hennar og umhyggjusemi og hafa
reynt eftir fremsta megni að létta
sjúkdómsstríð hennar. Við biðjum
nú um styrk þeim til handa, vottum
þeim, börnum þeirra og barnabörn-
um samúð okkar. Við systurnar og
móðir okkar, Martha, kveðjum nú
Steinunni með þakklæti og söknuði.
Minningin um góða konu lifir.
Vala Kristjánsson.