Morgunblaðið - 26.06.1996, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 26. JÚNÍ 1996 D 7
BÆKUR
Bók um frystihús innan Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsa komin út
SÖLUMIÐSTÖÐ hraðfrystihúsanna
hefur sent frá sér rit þar sem safnað
er saman upplýsingum um frystihús
innan vébanda SH nú og fyrrum,
aðdraganda að stofnun þeirra, stofn-
endur, stjórnendur afmælisár SH
1992, framkvæmdastjóra, verk-
stjóra, veltu, tengsl við útgerð og
þess háttar. Hjalti Einarsson, fyrr-
verandi framkvæmdastjóri SH, var
fenginn til að stýra verkinu og segir
hann það vera upphafið að riti um
starfsemi SH í ríflega hálfa öld.
Hjalti segir að Ólafur Hannibals-
son annist ritun sögu SH en einnig
sé í undirbúning ritun sögu systra-
fyrirtækja SH, Coldwater Seafood
Corporation í Bandaríkjunum, Ice-
landic Freezing Plants Limited í
Englandi auk fyrirtækja í Þýska-
landi, Frakklandi og Japan og fyrir-
tæki á borð við Jöklar hf. o.fl., og
hefur Jón Hjaltason það verk með
höndum.
Mikið verk en ekki erfitt
Hjalti kveðst reikna með að sagan
verði öll skráð og komi út á næstu
árum. Hann segir aðspurður að söfn-
un upplýsinga um frystihúsin hafi
verið mikið verk, en tæplega hægt
að kalla það erfitt.
„Ég þekki ágætlega til frystihús-
anna og veit að þar er lítið um ritað-
ar heimildir, og þurfti ég því að leita
til heimildarmanna um land allt,
bæði til að afla vitneskju og sann-
reyna upplýsingar þær sem ég hafði.
Þetta var skemmtilegt viðfangsefni.
Ég grennslaðist fyrir um uppruna
fyrirtækja og forsögu og einnig ef
heimildir voru til staðar um mark-
mið. Þegar ég byijaði verkið var
ætlunin að skrá stutta frásögn um
fyrirtæki innan SH á afmælisárið
1992, en það tók aðeins nokkra
mánuði og ég var í raun búinn að
því verki um mitt árið.
Þá var ljóst að sagnritunin myndi
dragast og ég hóf að leita upplýs-
inga um forsöguna, einkum fyrtæki
sem voru með frá upphafi og tengd-
ust þeim sem voru í SH árið 1992,
en oft höfðu þau skipt um eigendur
eða verið iögð af. Verkið þróaðist
eftir því sem því miðaði áfram,“
segir Hjalti.
Hann kveðst telja að bókin verði
fyrst og fremst notuð sem uppfletti-
rit, en ekki til skemmtilestrar.
Upphafið að ríti
um starfsemi SH
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna hefur sent frá sér viðamikið yfirlitsrit um
sögu frystihúsa innan SH, og hefur Hjalti Einarsson stýrt því verki. Hann
segir mikla hættu á að heimildir um fiskvinnslu fari forgörðum.
Mikill skortur á upplýsingum
„Gífurlega mikill skortur er á
upplýsingum um íslenska fiskvinnslu
sem atvinnurekstur. Þegar rennt er
yfir sögu byggðarlaga eða íslands-
söguna, er mjög lítið um atvinnu-
vegi, að frátaldri sjómennskunni og
útgerðinni sem gerð hafa verið betri
skil. Margt er til um veiðar og skip-
stjórn, en tilfinnanlega vantar
vinnsluþáttinn. Bókin er vitaskuld
þáttur í slíkri sögu, en mikið er óunn-
ið á því sviði. Mönnum hefur kannski
ekki þótt þessi hlið jafnáhugaverð
og aðrir þættir, eða að þeir sem
gátu sinnt því ekki tekið sér tíma
til skrifta.
Auðvitað má benda á að í gegnum
áratugi og aldir hefur útgerð og
vinnsla verið ákaflega samtvinnuð
og er enn, en það vantar að minna
á fiskvinnslu frá fornu fari. Heimild-
ir eru ákaflega ófullnægjandi og
margt hefur glatast og gerir enn.
Það kom mér raunar á óvart hversu
hratt þetta gerist. Ef við tökum t.d.
fyrstu ár SH frá 1942-50, kom í ljós
að menn í atvinnurekstri sem voru
þá í fullu fjöri, segjum á milli fer-
tugs og fimmtugs, eru nánast allir
farnir yfir móðuna miklu. Ég náði í
marga þá sem hafa yfir vitneskju
að ráða og þeir voru mjög fúsir að
miðla fróðleik, en gerði mér jafn-
framt grein fyrir því að hálf öld er
of langur tími í þessu sambandi á
margan hátt,“ segir hann.
„Þeir sem í náðust voru flestir
gífurlega áhugasamir, en aðrir
minna, eins og gengur. Viðfangsefn-
Morgunblaðið/Ásdís
HJALTI Einarsson segir mikinn skort á upplýsingum um íslenska
fiskvinnslu sem atvinnurekstur.
ið tengir líka allt landið saman því
að SH kemur svo víða við, og bókin
sýnir án nokkurs vafa styrkleika SH
hérlendis. Mörgum kann líka að
koma á óvart hversu víða SH hefur
verið, t.d. í Grímsey og Flatey á
Breiðafirði."
Margvíslegar breytingar
framundan
Hjalti kveðst hafa haft samband
við gríðarlega marga í efnisöflun
sinni, og skipti þeir hundruðum eins
og fram kemur í heimildaskrá bók-
arinnar. Ritið rekur sögu 230 fyrir-
tækja og kveðst Hjalti hafa náð í
einstaklinga sem gátu frætt hann
um nær öll þeirra. „Það hjálpaði
mér að sjálfsögðu að ég hef verið í
starfi hjá SH síðan í ársbyijun 1957
og þekki mjög vel til á landinu."
Hjalti kveðst telja einkar áhuga-
vert hvað orðið hefur um frystihús
sem hættu rekstri. Þannig sé
Sænska frystihúsið orðið að Seðla-
banka, hraðfrystihús Tryggva
Ófeigssonar, Júpíter hf. og Mars hf.
á Kirkjusandi, að íslandsbanka, hús
á Raufarhöfn sé orðið að hóteli og
um fleiri sé svipaða sögu að segja.
„í Keflavík voru afar mörg frysti-
hús og það er um margt sláandi að
sjá hvað fiskvinnslan hefur minnkað
og þjónusta og verslun tekið við í
auknum mæli. Staðir eins og Sand-
gerði og Grindavík virðist hafa tekið
við þessu hlutverki. Hafnarijörður
sem var geysilega mikill útgerðar-
og frystihúsabær er einnig orðinn
gjörólíkur því sem áður var. Frysti-
hús hafa stækkað og þeim fækkað
að sama skapi, eins og sjá má í
Vestmannaeyjum þar sem fjögur
frystihús sameinuðust í tvö.
Annað sem hefur gjörbreyst er
að frystingin hefur flust að mörgu
leyti út á sjó, sem _er þróun sem
mun halda áfram. í bókinni eru
skráð mörg hús sem eru horfin og
þeim mun væntanlega Ijölga á næstu
árum og áratugum í samræmi við
breyttar forsendur. Ég held að
verkaskiptingin á milli sjófrystingar
og landfrystingar verði meiri þegar
tímar líða, enda ýmislegt hægt að
gera í landi sem vart er hægt á sjó.
Að vísu fleygir tækninni fram og
skipin stækka þannig að vinnslurými
eykst og erfiðara verður að spá fyr-
ir um hvernig málum verður háttað."
Freistandi aö rita um
fiskvinnslu
Hjalti segir að mikið myndefni sé
til í eigu SH frá aðalfundum og
frystihúsum og hafi Páll Janus Þórð-
arson aðstoðað hann mjög við val
mynda í bókina og finna menn sem
voru með myndir í fórum sínum. í
einstaka tilvikum hafi mistekist að
finna myndir af mönnum sem þeir
hafi viljað fá, en í heild hafi leitin
borið góðan árangur.
Aðspurður um hvað taki nú við,
segir hann það óráðið enda orðinn
sjötugur. Hins vegar hafi hann að-
stoðað Ólaf og Jón með skráningu
vissra þátta sögu SH og ali með sér
löngun til að taka fyrir ákveðna
þætti atvinnusögunnar.
„Mitt ævistarf hefur hins vegar
ekki verið við ritstörf, þannig að það
er talsvert átak á þessum aldri að
söðla um. I gegnum tíðina hef ég
þó skrifað óhemju mikið af bréfum,
leiðbeiningum, pökkunarreglum og
blaðagreinum, þannig að þótt ég líti
ekki á mig sem rithöfund finnst mér
freistandi að skrifa meira um fisk-
vinnslu, sem þarf ekki að koma á
óvart.“
RAÐ
A TVINNUAUGL YSINGAR
Vélfræðingar
Yfirvélstjóra vantar á frystitogarann Stakfell
ÞH-360. Vélarstærð 1618 kw.
Upplýsingar gefur Sævaldur í vinnusíma
460 8115.
Sjófrysting
Baader-maður óskast á frystitogara.
Upplýsingar gefur Sævaldur í vinnusíma
460 8115.
Vélstjóri
- Baader-maður
Óskum eftir vélstjóra með full réttindi og
vönum Baader-manni á frystitogara, sem
gerður er út frá Vestfjörðum.
Svör sendist afgreiðslu Mbl. fyrir 29. júní,
merkt: „K - 588“.
Kvótabankann vantar þorsktil leigu og söiu
Þorskaflahámark til sölu
Sími 565 6412, fax565 6372, Jón Karlsson.
Aflaheimildir óskast
Óskum eftir að kaupa varanlegar aflaheimild-
ir í loðnu, +/-0,2% af heildarkvóta.
Gott staðgreiðsluverð í boði.
B.P. Skip hf.,
Borgartúni 18, 105 Reykjavík,
sími 551 4160, fax 551 4180.
Útgerðarmenn
krókabáta athugið!
Þann 1. júlí nk. rennur út frestur til að velja
milli þorskaflahámarks og sóknardaga.
Athygli er vakin á því, að hafi Fiskistofu ekki
borist tilkynning um val fyrir 1. júlí nk., skal
viðkomandi krókabátur framvegis stunda
veiðar á þorskaflahámarki.
F l S K.
S T O F A
Aflaheimildir óskast
Óskum eftir að kaupa varanlegar aflaheimild-
ir í loðnu, +/-0,2% af heildarkvóta.
Gott staðgreiðsluverð í boði.
B.P. Skip hf.,
Borgartúni 18, 105 Reykjavík,
sími 551 4160, fax 551 4180.
Til sölu
20 brt. eikarbátur með veiðiheimild, smíðaður
1969. Tilbúinn á línu-, neta- og togveiðar.
Upplýsingar í síma 551 0096.