Morgunblaðið - 27.06.1996, Blaðsíða 8

8 B FIMMTUDAGUR 27. JÚNÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR • FORSETAKJÖR
Guðrún Agnarsdóttir for-
seti sem sameinar þjóðina
Á KVENRÉTTINDADAGINN
þann 19. júní hætti Guðrún Péturs-
dóttir við framboð sitt og hafði á
orði að það væri á brattann að
sækja fyrir konur í þessu forseta-
kjöri. Það er vissulega sjónarsviptir
að Guðrúnu en hún fór af þessum
vettvangi með virðingu og reisn.
Þann sama dag flutti Guðrún Agn-
arsdóttir ávarp í Kvennakirkjunni,
og minnti á að þrátt fyrir allt þá
hefur kvennabaráttan skilað merk-
um ávinningum. Konur hafi í ríkari
mæli en nokkru sinni fyrr fengið
tækifæri til að lýsa fyrir samfélag-
inu hugsunum sínum og hugmynd-
um, högum sínum og kjörum, ósk-
um sínum og vonum, draumum sín-
um og þrám. Kvennabaráttan hafi
leyst mikla orku úr læðingi og fræ-
in hafi hrunið víða. Konur hlaupa
saman og syngja sig inn í hjörtu
páfa og preláta. Konur ryðja nýjar
brautir í rannsóknum og jafnvel í
kirkjunni eru konur það hreyfiafl
sem opnar dyr til nýrra átta. Samfé-
lagið hefur hlustað, þó að það hafi
ekki alltaf sýnt samsvarandi skiln-
- ing. Einmitt þessi opna umræða um
stöðu kvenna sé ef til vil! merkasti
ávinningur kvennabaráttunnar.
Hún hafi stappað í okkur stálinu,
gefið konum traustari sjálfsmynd
og meira sjálfstraust.
Aukin menntun kvenna hefur
einnig styrkt sjálfsmynd þeirra svo
og þær kvenfyrirmyndir sem tiltæk-
ar eru. Það þarf engin fræðimanns-
gleraugu til að sjá og skilja hve
gífurlega mikilvæg fýrirmynd frú
Vígdís Finnbogadóttir hefur verið
konum hér á landi sem erlendis,
stúlkum og konum sem eru að vaxa
og þroskast við að takast á við ný
og kreíjandi verkefni. Á sama tíma
heyrast þær raddir að nú sé kominn
tími á karlforseta, af
því að síðasti forseti
var kona sem engin
önnur kona geti tekið
við af. Þetta er auðvit-
að fáránlegur mál-
flutningur, sem við
megum alls ekki láta
glepjast af. Stundum
rennum við jafnmörg
skref til baka í jafn-
réttisbaráttunni og
höfðu áunnist með erf-
iðismunum, en alltaf
miðar þó áfram. Til
skamms tíma voru
tveir af þremur hand-
höfum forsetavalds
konur en nú eru það
allt karlar. Engin fjölgun var á
þingkonum í síðustu kosningum og
enn státar ríkisstjórnin aðeins af
einni konu. Ef spurt er almennt
hvort kynferði forsetans skipti máli
er eðlilegt að svarað sé að mestu
skipti að fá hæfasta einstaklinginn
í embættið óháð kynferði. En fyrir
kvennabaráttuna skiptir máli að
æðsti embættismaður þjóðarinnar
hafi áhuga á kvennabaráttu og
hvort hann er kona eða karl. í allri
kvennabaráttu skipta kvennavöld,
kvennafyrirmyndir og kvennasam-
staða máli. Þá hafa æ fleiri karl-
menn áttað sig á mannréttinda-
þætti kvennabaráttunnar og að
aukið jafnrétti kynjanna er oftast
til hagsbóta fyrir þá sjálfa og fjöl-
skyldur þeirra. Mikilvægt er því
fyrir kvennabaráttuna að fá konu
sem forseta sem jafnframt er líkleg
til að starfa í þeim anda að það
verði málstaðnum til framdráttar.
Óæskilegast hlýtur að vera frá sjón-
armiði kvennabaráttu að hafa karl
í þessu embætti, sem ekki hefur
áhuga á eða er jafnvel
andvígur jafnrétti kynj-
anna. Er það mat okkar
að við megum við því
að missa konu úr emb-
ætti forseta íslands?
Guðrún Pétursdóttir
sagði einnig þann 19.
júní að forsetakjörið
væri orðið pólitískara
en æskilegt væri. Verið
er að kljúfa þjóðina upp
í tvær úreltar fylking-
ar, hægri og vinstri.
Fólk virðist ætla að
tefla með atkvæðin sín,
til að koma í veg fyrir
að andstæðingurinn nái
kjöri. Ef rýnt er í skoð-
anakannanir er ljóst að Pétur Kr.
Hafstein getur ekki fellt Ólaf Ragn-
ar, jafnvel þó Guðrún Agnarsdóttir
drægi sig til baka, þar sem fylgi
hennar mundi dreifast jafnt á þá
Pétur og Ólaf. Það eina sem getur
fellt Ólaf Ragnar er að stuðnings-
menn Péturs, sem langflestir velja
Guðrúnu sem annan valkost, kjósi
hana. Þó að þeir Ólafur Ragnar
Grímsson og Pétur Kr. Hafstein séu
vafalítið mætir menn þá virðist ljóst
að hvorugur þeirra getur orðið það
sameiningartákn sem forseti lýð-
veldisins þarf að vera. í þessari
stöðu er því mikilvægast að samein-
ast um Guðrúnu Agnarsdóttur og
slá þtjár flugur í einu höggi: Fá
hæfasta frambjóðandann, fá raun-
hæft sameiningartákn fyrir þjóðina
og koma í veg fyrir enn eitt bakslag-
ið í jafnréttisbaráttu kynjanna.
GUÐNÝ GUÐBJÖRNSDÓTTIR
Höfundur er þingkona.
Guðný
Guðbjörnsdóttir
Sag'an um veiði-
manninn og
fiskana í sjónum
KÆRU landsmenn!
Við erum að kjósa
okkur forseta, og
erum þátttakendur í
þvílíkum darraðar-
dansi að um okkur
fer. Stór hópur fólks
hyggst ekki kjósa
þann sem það í bijósti
sínu vill sem forseta,
sem er jú annarlegt.
Allt á að snúast um
tvo frambjóðendur.
Alvarlegra er þó það,
ef þessi sami hópur
skynjar ekki að verið
er að leika ljótan leik.
Það er verið að reyna
að veiða okkur í net
af svo slyngum veiðimanni að við
erum um það bil að festast.
En til er leið til björgunar. Hún
er sú að hver og einn haldi sig á
sínu heimasvæði þar til veiðimað-
urinn neyðist til að gefast upp.
Þessi veiðimaður er ekki að veiða
sér til matar, heldur til að leika
sér með bráðina.
Hver hann er? Ég veit ekki hvað
hann heitir fullu nafni, en hann
ber viðurnefnið spilling. Hann er
hér mættur af þeim orsökum ein-
um, að við höfum sofnað á verðin-
um. Nú reynir á hvað okkur fiskum
tekst að standast tálbeitur.
Mikil spenna ríkti þegar viðvör-
unarbjallan hringdi. Það átti að
kjósa forseta og allt hafði farið
úr böndunum út af áróðri og skoð-
anakönnunum sem stjórnuðu huga
fólksins eins og
strengjabrúðum. Mik-
ill ófriður og svo mik-
ill óróleiki greip um sig
að neyðarástand ríkti.
Hinir „Tíu vitru“
tóku nú til máls. „Allir
forsetaframbjóðendur
byiji tafarlaust að
undirbúa sig fyrir val-
ið“.
Síðan snart sá elsti
af hinum vitru höfuð
allra kjósendanna með
sprota sínum og
þurrkaði út áhrif skoð-
anakannana á heilabú
þeirra. „Allir kjósend-
ur séu nú hljóðir svo
þeir geti einbeitt sér að því að
velja af einlægni.“ Kjósendurnir
andvörpuðu og hugsuðu með sér,
hvílíkur léttir, okkur er ekki leng-
ur stýrt, við erum fijáls.
Sá yngsti af hinum vitru tók
nú til máls. „Nú veljum við okkur
forseta. Hafið hugfast að forseti
þarf að vera í góðu andlegu jafn-
vægi. Forseti þarf að vera í góðum
tengslum við sjálfan sig svo hann
geti verið í góðum tengslum við
þjóð sína. Hafið hugfast að augun
eru spegill sálarinnar. Gaumgæfið
síðan athafnir hvers og eins og
að síðustu orð þeirra.“
INGIBJÖRG SIGURÐAR-
OG SOFFÍUDÓTTIR
Höfundur er myndlistarkona.
Ingibjörg Sigurð-
ar- og Soffíudóttir
ÉG HEF ekki áður borið skoðan-
ir mínar á fjölmiðlatorg fyrir al-
mennar kosningar i landi okkar.
Nú finn ég, eftir vandlega yfirveg-
un, að tími er til kominn. Þegar ég
var drengur lærði ég fjölmarga af
hinum hvetjandi, örvandi og inni-
haldsríku söngvum séra Friðriks.
Síðan hafa þeir hljómað og endu-
rómað hið innra með mér til mikils
góðs fyrir mig bæði í blíðu og stund-
um í mjög stríðu. Eitt versanna í
þessum söngvum hljóðar svo:
„Vertu fús bæði og frár til að
framkvæa allt, sem þú fmnur að
rétt styður mál.“ Ég fór víst
snemma að leitat við að finna hver
væru hin réttu mál til að styðja,
og ég er enn að. Ég veit að þessi
langvarandi viðleitni mín til að leit-
ast við að greina hvað væri rétt
fyrir mig að leggja !ið og efla á
hveijum tíma hefur skerpt dóm-
greind mína og hæfni til að finna,
koma auga á, hin réttu mál. Nú
hefí ég sannfærst og orðið fullviss
um að við Islendingar eigum aftur
að velja okkur konu sem þjóðhöfð-
ingja a.m.k. næstu fjögur árin.
Frá stofnun lýðveldisins 1944
hafa þrír karlmenn gegnt forseta
embættinu í 36 ár og ein kona í
16 ár. Öll hafa þau gegnt embætt-
inu með sóma, og ekki síst frú Vig-
dís. Fyrir hennar tilverknað slær
nú ljóma á nafn íslands um alla
heimsbyggðina. Ég skal fúslega
játa hér og nú að ég hefði helst
kosið að fá að hafa hana sem þjóð-
höfðingja okkar árið 2000 er við
stefnum að 1000 ára kristnihátíð á
Þingvöllum. Ég tjáði henni í tíma
þessa ósk mína og fjölmargra ann-
arra, þ.e. ef hún sjálf
fyndi að rétt væri að
verða við þessum til-
mælum. í mínum aug-
um hefur hún verið svo
litríkur og ljómandi
þjóðhöfðingi að ég hefi
glaðst yfir því sérstak-
lega að vera íslending-
ur sl. 16 ár. Auk þess
hefur hún, þegar hið
„mesta fár“ hefur dun-
ið á byggðum landsins,
verið hinn skilnings- og
kærleiksríki huggari.
Hún hefur reynst að
vera drengur góður
eins og Bergþóra kona
Njáls. Séra Friðrik útli-
staði þetta þannig: „Dreng nefndu
forðum fróðir, frjálsa menn er
reyndust góðir, og af gæðum uxu
og dáð...“ Ekki skal ég orðlengja
hér um Vigdísi forseta, nema hvað
ég vil þakka henni frábært framlag
hennar í 16 ár. Hún hefur kennt
okkur að meta betur og með stolti
að gleðjast yfir að vera Islending-
ur. Heila þökk, kæra Vigdís.
Það er vissulega vandi að velja,
þegar fleiri góðra kosta er völ, eins
og nú fyrir komandi forsetakjör. I
byijun stóð valið um tvær góðar
Guðrúnar og þijá karlmenn; Ástþór
hinn friðsama og (ást-) ríka, Pétur
hinn vammlausa og ofurmennið
Ólaf hinn vestfirska, svo tæpt sé á
meginkostum þessara þriggja. Hin
glæsilega Guðrún Pétursdóttir hef-
ur nú dregið sig í hlé, þar sem henni
fannst kosningabaráttan verða of
pólitísk. Eftir stendur læknirinn
góði, Guðrún Agnarsdóttir, og læt-
ur ekki deigan síga og
vinnur stöðugt á. Hana
skulum við óhikað
velja sem fimmta for-
seta okkar íslendinga.
Hvers vegna? Fyrir því
get ég fært margvísleg
rök. En rúmsins vegna
verð ég að stytta mál
mitt.
Lengstan hluta ævi
minnar hefi ég notið
þess að eiga virtan og
vitran hollvin, Sigur-
björn biskup. Á ferð
um Svíþjóð fyrir
nokkrum árum rakst
ég á tímarit, þar sem
lesa mátti palladóma
eða „úttekt" á biskupum Norður-
landa. Um Islendinginn mátti lesa:
„Sigurbjörn biskup er maður sem
hugsar áður en hann talar. Þess
vegna hafa orð hans vigt og eftir
þeim er tekið.“ Líklega andmælum
við landar hans þessu ekki. Hér um
árið gengum við saman Skólavörðu-
stíginn á heimleið frá vinnustöðum
okkar. Við ræddum landsins gagn
og nauðsynjar, um kirkjuna okkar
íslensku og talið barst að konum
landsins. Já, sagði þá þessi hugs-
andi maður; konur, komnará vissan
aldur, eru líklega mestu vitsmuna-
verur í samfélagi okkar. Þetta fund-
ust mér gáfuleg orð, sagði víst fátt,
en geymdi þau í hjarta mér.
Síðan þessi orð féllu hefi ég af
og til minnt Sigurbjörn biskup á
þau í áheyrn hans góðu eiginkonu,
Magneu. Ekkert hefur hún sagt í
þessu sambandi, en lítur hlýjum og
kærleiksríkum augum á bónda sinn.
Hann hefur ekki andmælt mér, til
þessa. Vonandi fyrirgefur hann
mér, að ég einmitt nú kem þessum
þungavigtarorðum hans á fram-
færi, þegar karlar, sem kunna alla
klækina (eins og Jón Baldvin orðaði
það nýlega í sjónvarpi), reyna með
lævísum hætti að sannfæra þjóðina
um að tímabært sé, að landsföður-
legur karlmaður með færni og
þekkingu yfirtaki Bessastaði. Þetta
er ekki rétt. Kvóti kvenna er hreint
ekki búinn (16:36).
Kona sem í kjöri er, býr yfir
miklu atgervi er líklega meiri „vits-
munavera" en karlarnir þrír, sem í
boði eru, þótt góðir séu, og bak við
sig / við hlið sér, hefur hún eigin-
mann, lækni, sem hefur sannað sig
víða um heim með læknisfræðileg-
um ritverkum. Hann er hreinrækt-
aður Islendingur, sem alþýða
manna hefur samkennd með og
kann að meta. Þessir tveir góðu
læknar hafa mikla færni í að greina
það sem sjúkt er, einnig í þjóðlíf-
inu, og burði til að koma hollum
ábendingum á framfæri og fylgja
þeim eftir með viturlegum hætti.
Ég gæti haldið lengi áfram að
tilfæra ástæður þess að ég bæði tel
og finn að Guðrún Agnarsdóttir er
hinn rétti fimmti forseti íslands, en
ég ætla að ljúka máli mínu hér og
nú með því að vekja athygli á: Þið
konur eruð helmingur íslensku þjóð-
arinnar og hafið nú tækifæri til að
innsigla varanlega þann árangur,
sem núverandi forseti okkar, frú
Vigdís, hefur náð með svo frábærri
framgöngu undangengin 16 ár. En
betur má til að staða ykkar til fram-
búðar styrkist og réttur ykkar til
áhrifa við ákvarðanatökur í málefn-
um þjóðar okkar. Litum t.d. á skip-
an núverandi ríkisstjórnar okkar.
Aðeins ein kona er þar tilkvödd.
Við karlmenn eigum að þurrka
betur móðuna af gleraugum okkar
til að sjá ljóslega að við svo búið á
og má ekiri lengur standa. Sýnum
það í verki með því að fela Guðrúnu
Agnarsdóttur og hennar ágæta eig-
inmanni forsetastöðu á Bessastöð-
um næstu árin. Það mun leiða til
góðs. Minnumst þess að það eru
konur sem fæða af sér börnin, einn-
ig sveinbörnin, og það kemur í
þeirra hlut meira og minna, aðal-
lega meira, að móta þau og leiða
til þroska.
Mér verður hugsað til gríska
hermannsins unga, sem forðum
kom til móður sinnar og kvartaði
yfir því að sverð hans væri stutt.
„Gakk þú þá feti framar, sonur,"
var svar móðurinnar. Og mæður
þurfa á öllum tímum að stappa stáli
í stráka sína til þess að þeir verði
hughraustir og sannir menn, dreng-
skaparmenn, sem láta aldrei kappið
bera fegurðina ofurliði. (Fr.Fr.)
Og þetta að lokum til hinna
kristnu, trúuðu vina minna. Ég
hefi heyrt rödd meðal ykkar um að
Guðrún Agnarsdóttir sé ekki nógu
vel kristin og vammlaus til að vera
forseti og þar sé annar frambjóð-
andi henni fremri nú. Slík rödd
heyrðist einnig fyrir 16 árum. Hvað
hefur komið í Ijós? Forseti okkar
núverandi hefur reynst sannur
drengur, góður og batnandi, vax-
andi bæði af gæðum og dáð, sem
minnir á annan dreng forðum, sem
„þroskaðist að visku og vexti, og
náð hjá Guði og mönnum“. Gefum
Guðrúnu Agnarsdóttur tækifæri til
að sanna okkur, að hún er vissulega
drengur góður.
Áfram því með dug og dáð.
HERMANN ÞORSTEINSSON
Höfundur er fyrrverandi
framkvæmdnstjóri.
Gjörum Guðrúnu Agnarsdótt-
ur að finunta forseta Islands
Hermann
Þorsteinsson