Morgunblaðið - 28.06.1996, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 28.JÚNÍ 1996 B 5
AÐSENDAR GREIIMAR • FORSETAKJÖR
Guðrúnu Agnarsdóttur
á forsetastól
LÝÐRÆÐI og kosn-
ingaréttur eru samofnir
þættir. Fjölmörg ríki
búa við stjórnskipulag
þar sem lýðræði er ekki
til staðar. í slíkum ríkj-
um hefur kosningarétt-
ur annaðhvort verið af-
numinn eða þegnarnir
geta aðeins greitt vald-
höfunum atkvæði sitt.
Kosningarétturinn
verður þá hjóm eitt.
Færri veita því athygli
að lýðræðið getur orðið
hjóm eitt, ef margir
þegnar í lýðræðisríki
neyta ekki kosninga-
réttar síns. Ein mikil-
vægasta skylda hvers
íbúa í lýðræðisríki er því að mynda
sér skoðun á málefnum, sem kjósa
skal um, og láta hana í ljós með at-
kvæði sínu í kjörklefanum.
í hönd fara forsetakosningar. Við
val á forseta þarf að hafa í huga í
hveiju störf forseta eru fólgin og
hvaða eiginleika forsetaefnið þarf að
hafa til að störfín fari honum sem
best úr hendi.
Að loknum kosningum til Alþingis
á forsetinn sína ögurstund. Hveijum
felur hann stjórnarmyndun? Á slíkum
stundum reynir á heiðarleika forset-
ans. Er val hans á einstaklingi til
stjórnarmyndunar í samræmi við úr-
slit kosninganna og þar með vilja
þjóðarinnar eða leikur forsetinn ein-
leik og reynir að mynda stjórn sem
er honum sjálfum helst að skapi?
Við ýmis tækifæri þarf forsetinn
að koma fram fyrir hönd
þjóðarinnar á erlendum
vettvangi auk þess sem
honum er ætlað að vera
gestgjafí við komu tig-
inna gesta hingað til
lands. Virðuleiki og
tungumálakunnátta eru
mikilvægir eiginleikar
undir slíkum kringum-
stæðum.
Æskilegt er að for-
setinn sé sameiningar-
tákn þjóðarinnar. Að
loknum kosningum er
eðlilegt að sumir gleðjist
yfir sigri en aðrir harmi
ósigur. Kjörins forseta
bíður því það mikilvæga
verkefni að sameina
þjóðina. í þeim efnum er mannleg
hlýja afar þýðingarmikil.
Forsetanum er ætlað að undirrita
lög. í því sambandi hafa völd forseta-
embættisins verið mikið til umræðu
og þá einkum hvenær forseti gæti
skotið ágreiningi við Alþingi til þjóð-
arinnar. Um það verður ekki fjallað
hér enda hafa lögfróðir menn á því
skiptar skoðanir, þótt flestir hallist
að því, að í höndum forseta sé „ör-
yggisloki" sem hann geti gripið til í
neyðartilvikum. Hins vegar er vert
að benda á muninn á formlegum
völdum og áhrifum. Forseti með hug-
sjónir hefur fjöimörg tækifæri til að
koma hugsjónum sínum á framfæri,
ekki aðeins í ræðum heldur einnig í
einkasamtölum. Þannig getur forset-
inn vakið athygli stjórnmálamanna á
þjóðþrifamálum sem þeir síðan beittu
sér fyrir og kæmu í framkvæmd.
Þegar litið er til ofangreindra eig-
inleika sem forsetaefni þarf að hafa
til brunns að bera, er eðlilegt að kjós-
endur hafi mismunandi skoðun á
því, hve mikilvægir eiginleikarnir eru.
Sumum fínnst t.d. ekki tiltökumál
þótt forsetanum takist ekki að sam-
eina þjóðina að kosningum loknúm.
Öðrum fínnst að tungumálakunnátta
skipti ekki öllu máli og þannig mætti
lengi telja. Hver og einn kjósandi
verður því að gera upp hug sinn
hver frambjóðendanna uppfylli best
kröfurnar sem hann gerir til forset-
ans. I mínum huga er valið einfalt
m.a. vegna þess að ég hef haft kynni
af Guðrúnu Agnarsdóttur um ára-
tuga skeið. Ég veit að hún er heiðar-
leg, virðuleg, vel máli farin jafnt á
íslensku sem á erlend mál, hlýleg í
fasi og á auðvelt með að ná til fólks.
Samt er mest um vert að hún hefur
hugsjónir. Sem dæmi má nefna að
hún leggur áherslu á að hver ein-
staklingur fái notið hæfíleika sinna,
að þeim sem minna mega sín eða
hafa orðið fyrir áföllum í lífinu sé
rétt hjálparhönd, að hver og einn
endurmeti hvernig hann eða hún veiji
tíma sínum í þeirri von að meiri tíma
sé varið til að styrkja fjölskyldubönd,
að menning og listir týnist ekki í lífs-
gæðakapphlaupinu. Störf Guðrúnar
hingað til sýna að hugur fýlgir máli.
Það er sómi hverri þjóð að eiga sh'k-
an forseta.
BRYNJÓLFUR SIGURÐSSON.
Höfundur er prófessor í Viðskipta-
og hagfræðideild Háskóla tslands.
Brynjólfur
Sigurðsson
Hugarfars-
breyting til
hins betra
HVAÐA spekingar
geta ruglað fólk svo í
ríminu að það haldi því
fram að enginn fram-
bjóðenda sé verður
þess að vera forseti
Islands, þegar slíkur
ágætismaður eins og
Pétur Hafstein er í boði
með úrvalskonu sér við
hlið þar sem Inga Ásta
er.
Þetta er vanvirðing
á því manngildi, sem
hefur verið í öndvegi
haft gegnum aldirnar.
Eitt af því hjákát-
lega sem fólk hefur
fundið Pétri til foráttu,
er að hann sé of hlédrægur og ekki
nógu brosmildur.
Man nokkur að hafa séð Jón Sig-
urðsson forseta skælbrosandi á
mynd?
Kristján Eldjárn var fyrirmynd-
arforseti með sínu látleysi!
Engan þekki ég núlifandi sem
betur gæti uppfyllt að verða sam-
einingartákn þjóðarinnar og okkur
til sóma heima og heiman með sinni
látlausu og heiðarlegu framkomu
en Pétur Hafstein, þrátt fyrir hóp
af elskulegu samferðafólki og góð-
um vinum.
Fyrir nokkrum vikum hafði ég
aldrei heyrt eða séð
Pétur Hafstein vissi
aðeins að hann hefði
verið yfirvald á
ísafirði, mínum kæra
fæðingarbæ og þar
sem ég naut hamingju-
samra uppvaxtarára
og hélt að ísafjörður
væri nafli alhimsins,
ef til vill er eitthvað til
í því!
En fyrir tilviljun
gafst mér tækifæri,
einmitt þar, að sjá og
heyra þennan sóma-
mann, Pétur Hafstein.
Síðan hefur mér hlotn-
ast að kynnast honum
betur, það hefur leitt til þess að
endurvekja barnatrú mína á kær-
leika og heiðarleika, sem því miður
var farin að dofna í umróti lífsins.
Látum ekki happ úr hendi sleppa,
þar sem við eigum kost á slíkum
heiðursmanni sem Pétri Hafstein í
forsetastól! Sleppum flokksbaráttu
og klíkuskap, kynjarugli og stétta-
skiptingu, kjósum af hjartans ein-
lægni þann sem hæfastur er, að
öðrum ólöstuðum, þá trúi ég að
Pétur Hafstein verði fyrir valinu.
LÓA KONRÁÐS.
Höfundur er kaupkona.
Lóa Konráðs
I kjörklefanum ...
Á KJÖRDAG stend-
ur þú frammi fyrir
mikilli ákvörðun sem
getur haft áhrif á alla
framtíð lands og þjóð-
ar. Með atkvæði þínu
leggur þú á þær vog-
arskálar sem snerta
framtíð barna þinna
og ijölskyldu og því
er mikilvægt að hlusta
á innri mann þegar í
kjörklefa er komið.
I kjörklefanum er
enginn utanaðkom-
andi þrýstingur. Þar
getur þú óhikað ráð-
stafað atkvæði þínu
að eigin vild. Hvar þú
setur X á kjörseðilinn
er þitt einkamál og trúnaðarmál
milli þín og almættisins.
Taktu þér andartak til að hugsa
málið. Lokaðu augunum og hugs-
aðu til barna þínna. Líttu í augu
þeirra og spurðu innri mann hvar
framtíð þeirra sé best borgið. Gott
er að slaka vel á og taka nokkur
djúp andartök áður en
merkt er við á kjörseðl-
Jnum, því hvar kross-
inn lendir getur skipt
sköpum fyrir alla fram-
tíð.
Mikilvægt er að
kasta ekki atkvæðinu
á glæ en velja sam-
kvæmt innri sannfær-
ingu. Verður þitt at-
kvæði til þess að gefa
skýr skilaboð um þá
framtíðarsýn sem þú
óskar þér og fjölskyldu
þinni? Vilt þú búa í
hreinu og fögru landi
sem er friðlýst fyrir
kjarnorkuvopnum eða
ert þú sammála því að
valdhafar í tvískinnungshætti og
með skammtímasjónarmið að leið-
arljósi spili rússneska rúlletu með
framtíð og lífsviðurværi þjóðarinn-
ar? ÁSTÞÓR MAGNÚSSON.
Höfundur er
forsetaframbjóðandi.
Ástþór
Magnússon
Obrigðul háttvísi
FYRIR um þremur
áratugum starfaði ég
allmikið að félagsmál-
um hestamanna, var
m.a. formaður Hesta-
mannafélagsins Fáks.
Á þeim árum kom í
hestamennsku margt
ungt fólk, sem varð þá
og síðar til að auka veg
hennar. í þessum hópi
var m.a. Pétur Kr. Haf-
stein, sem ég þá þegar
veitti athygli fyrir
drengilega framkomu
og óbrigðula háttvísi.
Öll kynni af Pétri síðar
hafa fallið að þeirri
mynd, sem upphaflega
Sveinbjörn
Dagfinnsson
högum og þörfum þjóð-
arinnar og eflt hæfni
hans til að leita hins
sanna og rétta í hveiju
máli. Pétur err öruggur
stuðningsmaður land-
græðslu og skógræktar-
mála.
Fyrir mér verður
bjartara yfir Bessastöð-
um með Ingu Ástu, sem
ég man einnig frá
æskuárum hennar, og
Pétur sem húsráðendur
þar, frekar en nokkra
aðra er nú gefa kost á
sér sem húsráðendur
á þeim bæ.
SVEINBJÖRN
DAGFINSSON
mótaðist 1 huga mínum
af hinum unga manni. Menntun hans
og störf sem dómari og mannasættir
hafa veitt honum djúpan skilning á
Höfundur er lögfræðingur og
ráðuneytisstjóri.
V alinn maður
í hverju rúmi
FORSETAKOSN-
INGAR eru efst á
baugi. Fjórir málsmet-
andi einstaklingar eru
í kjöri. Einn hefur
dregið sig í hlé í miðri
baráttu. Það vekur upp
spumingar um reglur
við forsetakosningar,
m.a. varðandi skoðan-
akannanir. Hvati þessa
bréfs eða greinarkorns
er þó ekki síður varð-
andi skyldur þeirra
sem gefa kost á sér
tímanlega, þ.e.a.s. að
hefja leikinn í fullri
alvöru, en hætta við
þegar sigur blasir ekki
við samkvæmt skoðanakönnunum.
Nefndur frambjóðandi vék úr leik
að því er virðist með glæsibrag og
góðum undirtektum. Þama virðist
bréfritara þó vera hnökur á máli
gagnvart kjósendum sem þegar
hafa kosið utan kjörstaðar og eiga
ekki afturkvæmt á kjörstað, og
einnig þeim sem studdu viðkomandi
frambjóðanda. Bréfritari ber upp
þá spurningu hvort kosningareglur
ættu ekki að kveða á um málsmeð-
ferð?
Margir voru tilnefndir sem hugs-
anlegir frambjóðendur og hugðu
jafnvel að en hættu við. Bréfritari
var snemma þeirrar skoðunar að
stjórnmálamaðurinn og fræðingur-
inn væri hans maður nema eitt-
hvert stjörnuskot bæri að, þar á
meðal var formaður Alþýðuflokks-
ins m.a. í fyrirrúmi. Svo varð ekki.
Þeir sem eftir standa eru allt fram-
bærileg forsetaefni. Stjórnmála-
fræðingurinn er þó enn maður bréf-
ritara, þótt bæði læknir, dómari og
hugsjónamaður séu í boði. Bréfrit-
ara þykir m.a, bera í
bakkafullan lækinn í
valdastétt landsins að
forseti sé úr lögfræði-
stétt, þar sem þegar
sitja fjórir lögfræðing-
ar úr Lagadeild Há-
skóla íslands í ríkis-
stjórn útskrifaðir á ár-
unum 1971-1976 sem
og forsetaframbjóð-
andinn. Þetta virðist
vera svolítið einhæft
þótt hver um sig standi
fyrir sínu eins og geng-
ur. Bréfritari er því enn
hallur undir stjórn-
málafræðinginn, sem
að hans mati er jafn-
vígur bæði innanlands og utan, sem
heimsborgari og íslendingur. Svo-
kallað vammleysi kann að vera gott
og gilt, en kröftugur málflutningur
minnihluta t.d. á Alþingi, þ.e.a.s.
stjórnarandstöðu, er ein meginstoð
lýðræðisins. Lái ég engum að gera
slíkt. Þetta er öryggisventill, að-
hald, til varnar gerræði meirihluta
eins og neitunarvald forseta gagn-
vart samþykktum Alþingis. Óvænt-
ir atburðir geta ávallt gerst.
Að lokum. Nokkur þau mál sem
að því er virðist hafa ekki verið í
hámælum í undanförnum umræð-
um varðandi forsetakosningarnar,
en bréfritara eru hugleikin, eru
þessi:
1. Reglur varðandi forsetakjör,
leikreglur og meirihluti.
2. Viðhorf til nafnalöggjafar, lög-
gjöf sem snertir mannréttindi, frelsi
til að ráða einkamálum innan eðli-
legra takmarkana og réttindi minni-
hluta hópa yfirleitt eins og svo-
nefndra nýbúa og annarra' sem
minna mega sín.
3. Síðast en ekki síst, réttindi
barna. Umræðan í kosningabarátt-
unni hefur mikið snúist um unga
fólkið, menntun þess, eiturlyf og
ofbeldi. Minna hefur borið á um-
ræðu um börnin smá sem engan
hafa kosningaréttinn.
Forseti Islands, okkar kæra og
virta Vigdís Finnbogadóttir, hefur
vafalaust sinnt þeim á sínum ást-
sæla ferli, þótt annar gróður lands-
ins hafi eins og orðið meira áber-
andi. En byrgja skal brunninn áður
en barnið fellur ofan í hann. Bréfrit-
ari telur brýnt að tekið sé á málefn-
um barna, hugað að öryggi þeirra
og jafnræði til þess lífs sem fram-
undan er.
Þannig verður seinni tíma vandi
best varinn, en ekki þegar hann er
duninn á. Spurning vaknar um
hvort ísland sé barnvænt land.
Bréfritari telur svo vart vera.
Hleypidómar ríkja á þeim ferli eins
og á sumum öðrum, eins og t. d.
varðandi stuðning til barnafjöl-
skyldna, þar með talið einstæðra
foreldra (mæðra). Stuðningurinn
snertir börnin en ekki foreldrana
til að gefa þeim jöfn eða jafnari
tækifæri á við önnur börn. Hvort
sem menn telja sig trúaða eða ekki
hljóta allir að geta gert orð Krists
að sínum sem voru „leyfið börnun-
um að koma til mín, bannið þeim
það ekki“ og „það sem þið gerið
einum af mínum minnstu bræðrum
það gerið þið mér“.
Aftur að lokum. Sýnum samstöðu
með þeim forseta Islands sem verð-
ur kosinn.
SVEND-AAGE MALMBERG.
Höfundur er haffræðingur og afi
5 bnrna og stjúpbnrna.
Svend-Aage
Malmberg