Morgunblaðið - 07.07.1996, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1996 B 5
ast höfðu undan Zaka (höfðingi
Zulumanna á þeim tíma og mjög
grimmur) í Natalheraði í Suður-
Afríku, inn í landið og voru þeir
með tögl og haldir þar, þar til Cec-
il Rhodes kom til sögunnar. í við-
leitni sinni til að komast í mjúkinn
hjá Viktoríu Bretadrottningu lagði
hann landið, ásamt því sem núna
er Zambía undir bresku krúnuna.
Hann átti sér þann bijálæðislega
draum að leggja járnbraut frá Cape
til Kaíró. Sá draumur varð hinsveg-
ar að engu þegar Þjóðverjar lögðu
undir sig Tanganiyka (núna Tanz-
anía).
Bretar stjómuðu þar tii ríkjasam-
bandið riðlaðist í sundur uppúr 1960
og norður Rhódesía og Nyasaland
urðu að sjálfstæðum ríkjum, Zamb-
íu og Malawi. Hvíti minnihlutinn í
Rhódesíu neitaði að gefast upp og
þrátt fyrir skæruhernað svarta
meirihlutans og viðskiptabann
heimsbyggðarinnar þráuðust þeir
við undir forsæti Ians Smiths þar
til 1980. Mugabe tók við völdum
eftir 1980 og var hann hallur undir
marxisma, afleiðingin varð sú að
mikill meirihiuti hvítra flúði land
og efnahagur landsins fór í rúst.
Mugabe hefur að einhverju leyti
slakað á klónni síðan og er efnahag-
ur landsins á uppleið. Gjaldeyrisvið-
skipti hafa verið gefin fijáls og er
hægt að fá flestalla hluti í landinu
sem hugurinn girnist.
Mugabe lagstur í ferðalög
Hvítur Zimbabwebúi sem ég hitti
á bar í Masvingo sagði að þeir hvít-
ingjar sem hefðu ekki flúið land,
hefðu það gott, en margir þeirra
sem flúið hefðu land til Suður-Afr-
íku væru ekki of ánægðir og vildu
snúa aftur. Eru hvítir bændur í
landinu mjög efnaðir og þá sérstak-
lega tóbaksbændur, en gæði
Zimbabwe tóbaksins eru með því
besta sem þekkist. Þegar ég spurði
hann um álit hans á Mugabe, hló
hann og yppti öxlum. Hann er
sjaldnast heima við, heldur er hann
á stöðugu flandri um heimsbyggð-
ina. Hann er í gamni uppnefndur
Vasco De Gama. Einhveijar blikur
eru á lofti vegna þess að Mugabe
hefur boðað að árið 2000 muni
hann taka helming jarðnæðis af
hinum hvítu bændum landsins og
útdeila því meðal svartra, sem lítið
jarðnæði hafa.
Við komum okkur frekar seint
af stað frá Masvingo til Harare,
höfuðborgar Zimbabwe. Vegurinn
eins og reyndar allstaðar í
Zimbabwe og Suður-Afríku var frá-
bær. Fyrstu kynni okkar af Harare
voru heldur leiðinleg. Á aðalbraut-
inni sem liggur inni borgina var
bíll stopp á gatnamótunum þó að
grænt ljós iogaði. Enginn sinnti
þessum bíl og flautuðu bílstjórar
annarra bíla þegar þeir keyrðu
framhjá bíinum. Við stoppuðum
þegar við vorum komin yfir gatna-
mótin og athuguðum hvað væri á
seiði. Grátandi kona húkti undir
stýri og þegar við reyndum að tala
við hana kom í ljós að hún var
mállaus. Þetta þoldum við íslensku
mannvinirnir ekki að horfa uppá.
Við tókum borgarstjórabeygju á
bílnum og tróðum okkur yfir gatna-
mótin á móti umferðinni.
Við vorum nú orðin svo sjóuð í
afrískri umferð að það var bara
látið vaða, Friðrik þeytti flautuna
og krakkarnir steyttu hnefana út
um gluggann. Enda komumst við
yfir án þess að valda neinu tilfinn-
anlegu tjóni. Við gáfum konunni
start og eftir á kyssti hún okkur öll
í bak og fyrir. Við höfðum gert
góðverkið í dag. Svona eru stór-
borgir, þar er maður einn síns liðs
og enginn réttir hjálparhönd, hrasi
maður og lendi í skítnum.
Kínverjar í prímusvanda
Talandi um skít, þá er Harare
frekar sóðaieg borg og lítt aðlað-
andi. Við þurftum hinsvegar að
stoppa þar í 3 daga til að fá vega-
bréfsáritanir og kaupa ýmsar vistir,
því þetta var síðasti stoppistaðurinn
í langan tíma, þarsem eitthvert
ANING: í Zimbabwe var óft undir baobab tré sem óx vió veginn. Búskmennirnir kalla þau
„trén sem guAirnir plöntuAu ó hvolfi". ÞaA er eins og rætur trjónna teygi sig til himins.
vöruúrval er. Við leigðum okkur
leiðsögumann til að lóðsa okkur um
borgina og hann fór með okkur á
tóbaksuppboð í borginni sem mun
vera hið veigamesta í heimi. Þetta
var sannarlega helgur staður fyrir
okkur tóbaksfíklana. Þarna kom
tóbakið á færiböndum í 110 kg
bölum. Eg greip nokkur lauf í hönd-
ina og þefaði af þeim og vöknaði
um augu, eins og Sigmar B. Hauks-
son þegar hann þefar af 15 ára
gömlu Cabernet Sauvignon rauð-
víni. Þarna sönglaði uppboðshaldar-
inn á einhverri óskiljanlegri mál-
lýsku á meðan krabbameinsbyrlarar
heimsins kepptust við að bjóða í
gumsið.
Eftir tóbaksuppboðið var haldið
í sendiráð Zaire, til að fá vega-
bréfsáritanir. Sendiráðsritarinn tók
langan tíma í að fullvissa okkur um
hve öruggt væri að ferðast í hans
fagra landi og skyldum við ekki
hlusta á kjaftasögur sem segðu
annað. Það runnu á okkur tvær
grímur eftir þennan lestur og miðað
við móttökurnar sem við fengum í
sendiráðinu, gat ég mér þess .til að
það væri ekki mikil eftirspurn eftir
áritunum hjá þeim. Eftir þessa upp-
lifun fórum við til að láta fylla á
tvo gaskúta sem við höfðum með-
ferðis. Pressan, sem dældi á kút-
ana, var í afgreiðslusalnum. Svo
mikilí gasfnykur var í loftinu að við
vorum að líða útaf. Greinilegt var
að allt kerfið míglak hjá þeim.
Þarna inni voru tveir Kínveijar
að rífast við afgreiðslumanninn og
var helst að skiija á babli þeirra
að þeir væru eitthvað óánægðir með
prímus sem þeir voru nýbúnir að
kaupa. Þegar afgreiðslumaðurinn
fullvissaði Kínveijana um að allt
væri í lagi og tóku upp eldspýtu til
að kveikja á prímusnum, hlupum
við út. Við biðum úti á götu eftir
því að öll húsalengjan þeyttist til
himins, en ekkert gerðist. Þegar
við, hálfskömmustulegir, gægð-
umst inní salinn aftur voru Kínveij-
arnir og afgreiðslumaðurinn skelli-
hlæjandi að þessum taugaveikluðu
vitleysingum og það skíðlogaði á
prímusnum.
Er við komum með gaskútana
að bílnum lentum við í enn einni
uppákomunni. Allstaðar þarsem
maður leggur bíl í stórborgum Afr-
íku eru náungar sem bjóðast til að
passa bílinn fyrir smávægilega
þóknun. Svo hafði einnig verið í
þetta skipti. Við spurðum Stanley,
fylgdarmann okkar, liversu mikið
við ættum að borga gæjanum og
sagði hann að dollar væri hæfilegt.
Við hugðumst, hinsvegar, vera
rausnarlegri og létum manninn
hafa 2 dollara fyrir ómakið, en
hann brást hinn versti við.
Miðað við umfang og útlit bíls-
ins, hafði hann greinilega álitið að
hér væru moldríkir olíufurstar á
ferð. Hann reifst og skammaðist
og gerði sig líklegan til að ráðast
á okkur. Við forðuðum okkur inn í
bíl en hann hóf að misþyrma bílnum
með hnefum og fótum. Þegar við
keyrðum af stað hékk hann
öskrandi á toppgrindinni. Við tók-
um beygju á töluverðri ferð og hékk
þá vinurinn láréttur eins og þvottur
á snúru, áður en hann missti takið
og rúllaði eftir gangstéttinni. Það
síðasta sem við sáum til hans var
að hann hljóp á eftir bílnum steit-
andi hnefana og af látbragði hans
öllu mátti ráða að hann óskaði okk-
ur ekki góðrar ferðar. Þetta var
síðasta reynsla okkar af Harare.
Við kvöddum Stanley með virktum
og héldum í norðurátt að landa-
mærabænum Kariba.
HæAnisglott hýenunnar
Síðustu 80 km frá Harare til
Kariba er keyrt um einstaklega
fallegt landslag og þó svo að vegur-
inn sé einstaklega góður er farið
hægt yfir vegna þess að mikið er
af kröppum beygjum og blindhæð-
um á þessari leið. Þegar við lúsuð-
umst útúr einni beygjunni stóð hý-
ena og spókaði sig á ypginum. Bíl-
stjórinn • nauðliemlaði og upphófst
nú mikill hamagangur í bílnum þeg-
ar krakkarnir reyndu að finna sína
myndavél, en eins og vanalega voru
þær grafnar undir allskyns drasli
einhverstaðar í farangrinum. Þegar,
óratíma seinna, fjórum myndavél-
um var miðað á staðinn var hýenan
löngu farin, en fyrirlitningarlegt
glott hennar hékk í loftinu.
Við reistum tjaldbúðir á bökkum
hins geysistóra Karibavatns og fór-
um síðan að skoða okkur um í
bænum.'Meðal annars heimsóttum
við íslendingana Hannes og Gerðu,
en þau vinna i þróunarstarfi á
Kariþavatni. Bærinn er ákaflega
sérstakur að því leyti að hérna lifir
fólk í nánu samneyti við dýr merk-
urinnar. Ekki þýðir t.d. að hafa
liunda vegna þess að hlébarðarnir
éta þá ef þeir voga sér út fyrir
hússins dyr eftir að skyggja tekur.
Erfitt er að stunda garðrækt í bæn-
um sökum þess að fílar þramma
þar um og gæða sér á girnilegum
gróðrinum eða trampa hann niður.
Þegar við fyrsta kvöldið vorum á
leið frá Hannesi að tjaldstæðinu
keyrðum við næstum því á fullorð-
inn fílstarf sem var að háma í sig
limgerði í næsta garði. Hann hristi
kröftugt höfuðið að okkur og var
hinn illilegasti og við gáfum í og
brunuðum fram hjá honum.
Dýralífið var einnig fjölskrúðugt
á tjaldstæðinu, fílar lölluðu á milli
tjaldanna og flóðhestar dormuðu í
flæðarmálinu. Friðrik sagði mér að
þegar þau voru þarna fyrir 3 árum
gistu þau í nokkurskonar sumárbú-
stað. Var það húsalengja og sneru
öll herbergin út í garð. Eitt kvöldið
voru þau að borða á veitingastaðn-
um og Rannveig og Stefán vildu
fara út því þau voru búin að borða.
Þau fengu leyfi til þess og fengu
lyklana að herbergjunum. Ekki voru
liðnar nema um 15 mínutur þegar
þau komu gargandi til baka snjó-
hvít í framan og tók langan tíma
að róa þau niður. Það sem hafði
gerst var að þegar þau voru að
stinga lyklinum í herbergishurðina
birtist allt í einu stór fíll rétt hjá
þeim. Rannveig vildi hlaupa í burtu
en Stefán fraus og stóð blýfastur
við hurðina. Rannveig vildi ekki
yfírgefa Stefán og stóð því hjá hon-
um. Fíllinn gekk rétt framhjá þeim
og dóu þau næstum úr hræðslu
(eftir því sem þau sögðu). Eftir
þetta fóru þau ekki ein um svæðið.
Lúmskir laganna verAir
Mannlífið var skemmtilegt þarna
því að þar var mikið samansafn af
flækingum sem höfðu liinar ótrú-
legustu sögur að segja. í næsta
tjaldi við okkur var ungt par frá
Suður-Afríku sem var á leið til
Malawi. Bíllinn þeirra hafði bilað
og voru þau búin að vera 5 vikur
á tjaldstæðinu bíðandi eftir vara-
hlutum. Við hittum emnig Kanada-
mann þarna sem var að koma frá
Mosambique og sagði hann farir
sínar ekki sléttar. Hafði hann borg-
að fleiri hundruð dollara í allskyns
sektir, of hraðan akstur, ólöglega
lagt, beygja tekin of krappt o.s.frv.
Var lögreglan í engum vandræðum
með að hafa út úr honum pening.
Eitt sinn var hann sektaður um 20
dollara fyrir að aka með of dökk
sólgleraugu á nefinu.
Eftir tvo daga í þessari paradís
var kominn tími til að kveðja þetta
einstaklega „túristavæna“ land
Zimbabwe og halda yfir á lítt kræsi-
legri slóðir í Zambíu. Við kvöddum
hina vingjarnlegu landamæraverði
á Zimbabwe landamærunum og
héldum yfir Zambezi ána tii Zamb-
íu. Keyrt er yfír hið geysilega mann-
virki „Kariba dam“. Þessi stíflu-
veggur var reistur árið 1960, þegar
Zambezi áin var stífluð og Kariba
vatnið varð til. Það mun vera
stærsta vatn í heimi gert af manna-
völdum. Það er um 250 km á lengd
og er mesta breidd þess 32 km. Sex
110 mW túrbínur eru á suðurbakka
árinnar og 4.150 mW á þeim nyrðri.
Sex flóðgáttir eru á stífluveggnum
en um hvert þeirra geta runnið
1.500 tonn á sekúndu.
Þegar vatnsborðið rís of hátt og
allar flóðgáttirnar eru opnaðar titr-
ar jörðin í Lusaka, 150 km í burtu.
Stífluveggurinn er 128 m á hæð,
617 metrar á lengd og 13 metrar
á breidd, sannarlega tilkomumikið
mannvirki.
Lusaka - borgin nöturlega
Mikil umskipti voru að koma að
Zambíulandamærunum. Stöðin öll
í niðurníðslu og embættismenn hin-
ir leiðinlegustu. Við keyrðum til
höfuðborgarinnar Lusaka, en þar
höfðum við heimilisfang hjá hjónum
sem samþykkt höfðu að hýsa okkur
eina nótt. Vegirnir voru frekar leið-
inlegir. Einhverntímann í fyrndinni
hafa þeir verið malbikaðir en við-
hald þeirra er í molum, þannig að
mikið er af stórhættulegum holum
á þeim. Vegatálmar eru með reglu-
legu millibili á leiðinni, þar sem lög-
reglan snuðrar í farangri manna
og gerir þeim lífið leitt á allan hugs-
anlegan hátt.
Lusaka er einkar nöturleg borg
og sagði maðurinn sem við gistum
hjá, að hún væri gjarnan nefnd
„The City of Walls!“, vegna þess
að háir múrveggir umlykja allar
lóðir. „Eftir kl. 6 á kvöldin erum
við öll fangar,“ sagði hann, „hér
er fólk yfirleitt ekki á ferli eftir að
skyggja tekur." Það kom líka á
daginn að hann var með vopnaðan
varðmann í garðinum. Glæpir eru
mjög tíðir í borginni, en segja má
að það sé afleiðing af 30 ára stjórn-
arsetu Kenneths Kaunda, en hann
afrekaði að koma efnahag landsins
í kaldakol. Við fórum frá Lusaka í
bítið næsta morgun og keyrðum
eftir vægast sagt ömurlegum vegi
í átt að Malawi. Við lentum á frek-
ar leiðinlegum lögreglumönnum á
leiðinni, sem reyndu hvað þeir gátu
að finna eitthvað að bílnum, til þess
að geta haft út úr okkur pening.
Þegar þeir fundu ekkert að heimt-
uðu þeir mat. Þar sem þeir héldu
á rússneskri þróunaraðstoð í formi
AK 47 riffla, sáum við þann kost
vænstan að láta þá fá eitthvað af
dósamat. En mikið vorum við fegin
þegar við vorum búin að tékka okk-
ur út úr Zambíu.
Á einskismannslandi, á milli
Zambíu og Malawi, hrundi kælirinn
(fíni Sahara kælirinn) og vorum við
í tvo tíma í niðamyrkri að brasa
við að koma þessu í lag. Landa-
mæraverðirnir á Malawi stöðinni
voru hinir alúðlegustu og leyfðu
okkur að hringja tii Lilongwe til
að betla gistingu. Við vorum komin
til Lilongwe kl. 11 að kvöldi, þreytt
og slæpt. En hey!, við vorum komin
í hið „lilýja hjaita Afríku", Malawi.
Staða 14’S og 34’E.