Morgunblaðið - 07.07.1996, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 7. JÚLÍ 1996 B 15
Morgunblaðið/Ragnar Axelsson
fætlingar horfa áhugalitlir
á. Þar er verið að slást um
forystuhlutverkið í hópnum.
Fólk er ekki mikið á ferli
þessa fáu daga sem við
dvöldum í Ilulissat. Veiði-
menn huguðu að bátum
sem einn af öðrum losnuðu
úr ísnum í höfninni og um
leið og þeir voru klárir var
haldið til veiða. Gömlu
mennirnir fyrir utan kauj>-
félagið voru kátir. ,,Frá Is-
landi, ha? Fínt land Island.“
Og svo var alltaf einhver
sem hafði verið á íslandi
eða þekkti einhvern sem
hafði verið þar og einstaka
þekkti íslendinga. Brosin
breikkuðu og íslensku gest-
irnir voru kvaddir með
virktum. Þeim leið vel í sól-
inni, sumarið framundan
og ekki undan neinu að
kvarta.
Vondur vetur
„Þetta hefur ekki verið góður
vetur.“ Ég hryllti mig í laumi og
leit út undan mér á næsta ísjaka.
Þóttist geta ímyndað mér hvað
Grete, hótelstýran á Hótel Uu-
mannaq, var að fara. Það gerði ég
reyndar ekki því hún var útskýra
fyrir mér að veturinn hefði verið
veiðimönnunum erfiður fýrir þær
sakir að hann var of mildur. Snjór
og frost minna en venjulega og
erfitt að komast áfram á hundasleð-
unum. Nú hafði hafísinn til dæmis
þynnst óvenju snemma og það var
ekki þorandi að fara á sleðum yfir
í veiðiþorpin á strönd meginlands-
ins. Isinn var hins vegar enn á sín-
um stað svo allir bátar sátu pikk-
fastir. Veiðimennirnir dunduðu sér
við að dytta að þeim og litu öðru
hveiju upp í sólina eins og til að
vega og meta hvenær geislar henn-
ar næðu alveg í gegnum ísinn.
Uumannaq er geysilega fallegur
bær á samnefndri eyju um 600 km
norðan við heimskautsbaug. Yfir
bænum gnæfir fjallið Uumannaq,
1.175 m hátt. Það er hjartalaga
eins og nafnið gefur til kynna. íbú-
arnir eru stoltir af fallega bænum
sínum og segja líka að lífið þar sé
af mörgum talið nokkuð dæmigert
fyrir grænlenska lifnaðarhætti þó
menn verði að halda enn norðar til
þess að ná því sem frumstæðast
er og næst upprunanum. Fólkið lif-
ir á veiðum, frá hundasleðum, kaj-
ökum eða bátum. Þar sést miðnæt-
ursólin frá 16. maí til 28. júlí og á
þessum tíma fer hið daglega líf úr
skorðum. Börnin eru að leik fram
eftir nóttu, fólk á ferli alla nóttina
og hundarnir láta í sér heyra allan
sólarhringinn. Það er hægt að loka
birtuna úti með þéttum gardínum
en hlátur barnanna og undirleikur
hundanna minnir á stað og stund.
Það hlýtur að vera ákveðin kúnst
að byggja upp heilan bæ, með um
2.600 íbúum, á bæjarstæði sem
þessu. Húsin einfaldlega hanga i
klettunum og á milli eru hundarnir
tjóðraðir niður, alls staðar þar sem
pláss leyfir. Brattar timburtröppur
út um allt og auðvelt að komast í .
gott form á rölti um bæinn. Útsýn-
ið er kafli út af fyrir sig.
Hundasleöar ollt óriö
Áfram var haldið til Diskóeyjar.
Þar er bærinn Qeqertarsuaq, eini
bærinn á Vestur-Grænlandi þar
sem hægt er að aka á hundasleða
allan ársins hring. Yfir sumarið er
farið með sleðunum upp á jöklana,
Lyngmarksbræen og Sermersuaq.
Þaðan er magnað útsýni er yfir
eyjuna og flóann þar sem yfir sum-
arið lóna ísjakar af öllum stærðum
og gerðum. Yfir vetrartímann er
hafís. Á sérlega heiðskírum degi
má sjá alla leið að jökulbrúninni við
Ilulissat. Miðnætursleðaferðir
þangað upp eru líka vinsælar; þögn-
in, kyrrðin, útsýnið.
Diskóeyja er sérstæð fyrir þær
sakir að hún er ung samanborið við
meginlandið, „aðeins“ 55-65 millj-
óna ára gömul og bergtegundirnar
þar eru vísindamönnum óþijótandi
rannsóknarefni.
Fyrsta skip sumarsins kom þessa
daga. Braut sér leið í gegnum ísinn
og skilaði af sér fyrstu „farfuglun-
um“, eins og Johan sleðahundamað-
ur kallaði ferðamennina. Það er
annars merkilegt með inúítana,
þeir heita yfirleitt Ole eða Johan,
Kristjan, Peder eða einhveiju álíka
dönsku nafni. Það er að segja þeir
sem eru á milli þrítugs og fimmtugs
kannski. Svo fengu ungir foreldrar
aftur áhuga á grænlenskum nöfn-
um. Sem betur fer. Mér fínnst að
grænlenskur veiðimaður á ísbjarn-
arbuxum eigi ekki að heita Johan
Pedersen.
Við leigðum bát og ætlum með
Ole út í kjölfar skipsins. Ole hættir
við, þekkir aðstæður og við horfum
á annan fiskibát fijósa inni í kjölfar-
inu. Seinna töltum út á ísinn við
höfnina og þóttumst í bráðri lífs-
hættu í hvert sinn sem brakaði og-
það brakaði í hveiju spori. Sjór vall
upp úr sporum. Sluppum til baka
og urðum kindarleg þegar veiði-
mennirnir þrömmuðu fram og til
baka um alla höfnina án þess að
kippa sér nokkuð upp við „lífshætt-
una“. Fórum út aftur og skoðuðum
bátana. Yfír vetrartímann nota veiði-
mennirnir hundasleða til þess að
komast leiðar sinnar og oft vill
brenna við að næturstaður þeirra
verði í sleðunum. Þá er tjaldað yfir
og enginn heima kippir sér upp við
það þó útivera veiðimannsins van
næturlangt, jafnvel lengur. Á sumr-
in þegar þeir fara út á bátunum er
tjaldið líka með í för. Kannski gista
þeir, kannski ekki og Ole yppir öxl-
um. Grænlenskir veiðimenn eru háð-
ir veðurfari og duttlungum náttúr-
unnar, en þeir eru svo sannarlega
ekki þrælar klukkunnar. Það þarf
ekki langa dvöl í landi þeirra tií
þess að skilja hvers vegna.
HANN var fljótur að setja sig í stellingar þegar hann só myndavélina.
Fclaginn lét sér ffótt um finnast.
num í höfninni. Bróóum losna þeir og þó er haldið til veiða. Fjallið Uumannaq gnæfir yfir, virðulegt og verndandi.
á hreyfingu og framleiddi þessa
ísjaka. Um 50 km frá Ilulissat inn
til landsins fellur jökullinn í sjó og
ísinn færist fram um 20 km meðal-
hraða á dag fram í mynni ísfjarðar
sem er um 7 km breitt. Fjörðurinn
er djúpur, en grynnkar við mynnið
þar sem stærstu jakarnir stranda
og hindra skriðið. Dýpið er þó um
250 metrar og því engar smáflísar
sem brotna þar úr innlandsísnum.
Öðru hveiju verður þrýstingurinn
svo mikill að strönduðu jakarnir
losna og stíflan brestum með látum
sem skapa flóðbylgjur um flóann.
Fró íslandi, ha?
Ilulissat er rólegur bær, upphaf-
lega voru þarna þrír bæjarkjarnar,
en með vaxandi íbúafjölda runnu
þeir saman í eina heild. Breytt við-
horf til lífsins endurspeglast meðal
annars í staðsetningu nýjustu hús-
anna í bænum. Áður var lítið hugað
að útsýni en á síðustu árum hafa
risið vegleg hús með fallegu útsýni
yfir höfnina og mynni ísfjarðarins.
Bæði gömul og ný hús eru litrík;
gul, rauð, græn og blá. Sleðahund-
arnir gulgráu setja svip sinn á
bæinn líkt og annars staðar í norð-
urhluta landsins. Þeir eru hlekkjað-
ir við járnkengi í klöppunum þar
sem þeir virðast bíða óþolinmóðir
eftir því að komast á kreik með
húsbændum sínum. Hundafæðið,
þurrkaður fiskur, hangir á trönum
og þegar eigendurnir koma út til
þess að fæða hundana færist líf í
tuskurnar. Þess á milli heyrist ein-
staka spangól sem verður að sam-
felldum hundakór þegar kvöldar.
Hér og þar eru tveir hundar í blóð-
ugum slagsmálum og menn og fer-