Morgunblaðið - 10.07.1996, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 10. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Framúrskarandi námsárangur
Finn lítinn stúf
sem rýkur af stað
Morgunblaðið/RAX
STEFÁN S. Stefánsson
Útskrifast
með láði
RÚNAR Óskarson, 26 ára gam-
all klarínettuleikari, hefur und-
anfarin þrjú ár verið við nám í
Sweelinck Conservatorium í
Amsterdam og útskrifaðist það-
an með láði fyrir skömmu.
Rúnar fékk einkunnina 9,5
fyrir frammistöðuna á loka-
prófstónleikunum og sagði í
samtali við Morgunblaðið að
þegar frammistaða nemanda
væri metin hærra en 9,5 útskrif-
uðust þeir með láði.
Á lokaprófstónleikunum lék
Rúnar verk eftir Schubert,
klarínettukonsert eftir Carl Ni-
elsen og Músík fyrir klarínett
eftir Hróðmar Sigurbjörnsson.
„Það var góð stemmning á tón-
leikunum og þangað komu flest-
ir íslendingarnir frá þessum
slóðum. Hitinn var samt full-
mikill en menn komu til að
skemmta sér svo það var allt í
lagi.“
Kennari Rúnars var George
Peterson, sem kenndi Guðna
Franzsyni á sínum tíma, og seg-
ist Rúnar ekki hafa átt völ á
betri kennara. „Hann er mjög
virtur og spilar fyrstu klarín-
ettu í Konsert-Gebau hljóm-
sveitinni í Amsterdam. Hann
hefur haft gífurleg áhrif á mig
og það er ekki síst honum að
þakka að skyldi ná þessum góða
árangri," segir Rúnar.
Sweelinck Conservatorium
þykir að sögn Rúnars einn besti
tónlistarháskóli fyrir klarí-
HRAFNHILDUR Schram, list-
fræðingur og forstöðumaður
Listasafns Einars Jónssonar í
Reykjavík, verður fyrirlesari
kvöldsins í Opnu húsi í Norræna
húsinu fimmtudagskvöldið 11. júlí
kl. 20.
Hrafnhildur ætlar að sýna lit-
skyggnur og fjalla um frumkvöðla
í íslenska landslagsmálverkinu frá
RÚNAR ÓSKARSSON
nettuleikara í heiminum í dag.
vÞessi skóli er vinsæll meðal
Islendinga og í vetur voru um
fimm íslenskir nemendur við
nám. íslendingarnir þykja for-
vitnilegir fyrir fæðina og mér
sýnist að við skerum okkur úr
að því leyti að við eigum meira
frumkvæði að því að velja okkur
kennara. Það virðist ekki tíðk-
ast meðal nemenda annarra
Ianda,“ segir Rúnar.
Rúnar hóf að læra á klarí-
nettu ellefu ára gamall og út-
skrifaðist vorið 1993 úr Tónlist-
arskóla Reykjavíkur með ein-
leikara- og kennarapróf. Þar
var kennari hans Sigurður
Snorrason.
Hvað tekur nú við? „Nú fer
ég að leita mér að vinnu og kem
kannski til íslands og reyni að
fá kennslu eða sæti í hljóm-
sveit. Mér standa ýmsir mögu-
leikar til boða,“ segir Rúnar
að lokum.
sitt á sænsku.
Dagskráin í Opnu húsi er eink-
um ætluð ferðamönnum frá
Norðurlöndum en íslendingar eru
að sjálfsögðu velkomnir. Aðgang-
ur er ókeypis.
Kaffistofan verður opin til kl.
22 og býður hún upp á íslenska
sérrétti.
Stefán S. Stefánsson
gaf nýverið út í sam-
starfi við Jazzís fyrsta
geisladiskinn undir eig-
in nafni, I skjóli nætur.
Guðjón Guðmundsson
ræddi við hann
í SKJÓLI nætur er með nýrri og
eldri tónlist eftir Stefán en uppi-
staðan er tónlist sem hann samdi
við ljóðabálk Sveinbjörns I. Bald-
vinssonar, í þorpi drottningar
englanna. Þrátt fyrir að hafa kom-
ið víða við í íslensku tónlistarlífi
allt frá því hann kom heim frá
námi við Berklee tónlistarskólann
í Boston 1983, og einnig áður með
hljómsveitinni Ljósunum í bænum,
hefur Stefán ekki áður sent frá
sér disk undir eigin nafni.
Á disknum með Stefáni leika
nafntogaðir djasstónlistarmenn,
feðgarnir Árni og Einar Valur
Scheving á marimbo, víbrafón og
trommur, Gunnar Hrafnsson á
bassa, Hilmar Jensson á gítar,
Eiríkur Örn Pálsson á trompet og
söngkonan íris Guðmundsdóttir
syngur án orða.
Um tilurð laganna við ljóðabálk
Sveinbjörns segir Stefán að þau
hafi fæðst á síðastliðnum fimm
árum. Tónlistin var frumflutt á
Púlsinum fyrir nokkrum árum en
hefur ekkert verið flutt síðan.
„Núna gerði ég tilraun til þess að
hafa söngkonu sem eitt hljóðfæri
í stað þess að láta hana syngja
texta og það virðist hafa gengið
ágætlega upp,“ segir Stefán.
Fimm fyrstu lögin á disknum
eru reyndar úr annarri átt og nýrri
en ljóðabálkurinn sem á eftir fylg-
ir. Tígulþristar, fyrsta lag disks-
ins, draga nafn sitt af ferólum sem
koma fyrir í viðlagi lagsins. „Feról-
ur eru það þegar tveimur taktteg-
undum er blandað saman og hér
er það takttegundin fjórir fjórðu
yfir þijá fjórðu," segir Stefán.
Hann segir að þegar hann semji
sé eins og línurnar elti sjálfar sig.
„Ég finn einhvern stúf og svo rýk-
ur hann af stað og ég elti. Það
er eins og þetta semji sig sjálft.
Öll þessi lög eru samin á þennan
hátt en ekki í gegnum tónsmíða-
formúlur þótt ég hafi einnig samið
á þann hátt. Ég heyri tónlist fyrst
og fremst í laglínu en hugsa minna
í rytmum, hljómum og „grúvi“.
Þótt ég hafi mikinn áhuga fyrir
þessu þá heyri ég það ekki inni í
mér,“ segir Stefán.
Tónlistin á disknum er persónu-
leg og ljúf, töluvert latin skotin á
köflum. Stefán skilgreinir hana
sjálfur sem eitthvað fyrirbæri rétt
á milli ECM línunnar og Pat Met-
henys.
Stefán segir að diskurinn sé
tilraun til þess að koma frá sér
einhverju af því efni sem hann á
í handraðanum. Hann á von á því
að fleiri diskar komi frá honum á
næstunni enda af nógu að taka.
Stefán vill einnig nýta sér sex
mánaða listamannalaun sem hann
þiggur næsta vetur til þess að
semja tónlist fyrir stórsveitir.
Hann hefur einnig í nógu að snú-
ast með Tamlasveitinni sem lék
síðastliðinn vetur í Þjóðleikhúsinu
í leikritinu Þrek og tár og einnig
stendur til að endurvekja bræð-
ingssveitina Gammana. Gömmun-
um var nýlega boðið á tónlistarhá-
tíðina St. Magnus festival á Orkn-
eyjum og lék sveitin þar á tvenn-
um tónleikum. Stefán segir að
góðar viðtökur hafi kveikt áhuga
liðsmannanna á því að koma sam-
an á ný næsta vetur og segir
hann að von sé á nýju efni frá
sveitinni. Áður en af því verður
hyggst Stefán kynna I skjóli næt-
ur með tónleikum þegar halla fer
sumri.
Opið hús í Norræna húsinu
ca 1900-1945. Hún flytur mál
Uxinnog
næturgalinn
TONLIST
Skálholtskirkju
SUMARTÓNLEIKAR
Britten: Svíta f. einleiksselló nr. 1 Op. 72; J.
S. Bach: Sellósvíta nr. 5 í c-moll BWV 1011.
Bryndís Halla Gylfadóttir, selló.
Skálholtskirkju, laugardaginn 6. júlí kl. 17.
SEINNI tónleikar Sumartónleikanna í
Skálholti á fyrstu tónleikahelgi starfssum-
arsins 1996 voru helgaðir einleikssellóinu.
Svíta nr. 1 Op. 72 (1964) var sú fýrsta
af þremur sem brezka tónskáldið Benjamin
Britten samdi fyrir vin sinn, rússneska
sellóleikarann og hljómsveitarstjórnandann
Mstislav Rostropovitsj. Miðað við afköst
Brittens í heild er verkið fremur framsæk-
ið og gríðarlega kröfuhart í flutningi.
Strax í hægum og teygðum upphafstón-
um svítunnar kom í ljós, að Skálholtskirkja
var góður staður fyrir einleiksselló - sér-
lega þó á litlum hraða - og að einleikarinn
kunni að nota hljómburð hússins, því styrk-
breytingar virtust tímasettar með tilliti til
ferðaferils tónanna út og heim um króka
og kima, svo að næðust sem mest og bezt
áhrif.
I meðferð Bryndísar Höllu var engu lík-
ara en að verkið hefði verið samið ekki
aðeins fyrir þetta hús, heldur einnig fyrir
þessa persónu. Hvergi örlaði á að tæknileg-
ir fingurbrjótar stæðu einleikaranum fyrir
þrifum. Túlkunin var stórglæsileg, hvort
sem tekizt var á við ágengan og krassandi
stíl eða drungalegan, að maður segi ekki
hrollvekjandi, en hvort tveggja var áber-
andi í þessu stórbrotna verki. Innan um
mátti heyra angurværa “canto“ kafla, sem
Bryndís Halla söng á sellóið, svo að grætt
hefðu stein.
Þó spannaði tilfinningaskalinn fleira.
T.a.m. var hin tápmikla Fúga (Andante
moderato) gædd húmor af því tagi sem
ekki sízt Rússar eru sagðir kunna að meta,
þ.e. á mörkum hins gróteska, og var hún
leikin af gneistandi snerpu. Lokaþátturinn,
Moto perpetuo, suðaði ákaft sem ofvaxin
humalfluga, en þó með slíkum léttleika að
leiddi hugann að aðdáunarorðum Voltaires
um leik sellósnillingsins Duport, er tekizt
hefði að gera uxa að næturgala.
Hér var um mikinn sigur að ræða fyrir
Bryndísi Höllu Gylfadóttur. Iæikur hennar
var hvorki meira né minna en á heimsmæli-
kvarða, og ætti úr þessu að liggja ljóst
fyrir, hvert íslenzkum tónsmiðum er farsæl-
ast að beina nýjum og kröfuhörðum ein-
leiksverkum fyrir knéfiðlu.
Fimmta einleikssvíta Bachs er úr vist
hans hjá Leopold fursta í Köthen 1717-23,
þar sem ríkjandi kalvinstrú beindi kröftum
hans að veraldlegri tónlist á kostnað kirkju-
verka. Samt er varla ofmælt að kalla
Partítur og sónötur hans fyrir einleiksfiðlu
frá þessum tíma “andlega tónlist", þó að
veraldlegum dansþáttaheitum bregði fyrir,
og Sellósvíturnar sex án undirleiks (að lík-
indum samdar næst á undan einleiksfiðlu-
verkunum) eru ekki síður íhugular tónsmíð-
ar. Frá þvi er Pablo Casals endurvakti þær
í byijun aldarinnar hafa þær þótt einn
mesti prófsteinn á tækni og tjáningarmátt
sellóleikara sem um getur í vestrænum
tónbókmenntum.
Með aukinni menntun og vaxandi sam-
keppni, sem leitt hefur til mikils framboðs
af frábærum tónlistarmönnum síðustu ára-
tugi, þykja tæknilegu örðugleikar þessara
fornu gimsteina ekki lengur sama tiltöku-
mál og forðum. Fókusinn beinist nú æ
meir að persónuleika túlkandans, þroska
hans og grundvallarerindi við tónlistina,
°g þykja Sellósvíturnar umfram önnur verk
afhjúpa nakta sál einstaklingsins, líkt og
beinagrind í gegnlýsingartæki.
Væntingar áheyrenda eftir að Britten
lauk gátu vart verið meiri, því fáum duld-
ist, að Bryndís Halla reiddi þar leiktækni
og tjáningarlega innlifun í þverpokum. Og
vissulega var Prelúdía hennar tilkomumik-
il. En þegar kom að Allemande og Cour-
ante þáttunum, varð maður fyrir vonbrigð-
um, því burtséð frá hinni einföldu en
kynngimögnuðu Saraböndu gáfu hægu og
miðlungshægu þættir svítunnar vísbend-
ingu um, að einleikarinn væri þrátt fyrir
allt ekki jafn fullnuma í faginu og fyrra
verk dagskrárinnar hafði komið manni til
að halda.
Það sem helzt á vantaði var tilfinning
fyrir stórum línum. Hér skorti meiri ró,
meiri yfirvegun. Einleikarinn hefði mátt
gefa sér meiri tíma, leyfa tónlistinni að
“anda“, og draga betur fram þungamiðju-
tóna, einkum hvað varðar takt. Mér var
a.m.k. lífsins ómögulegt að greina, hvort
Allemandan væri í tvískiptri og Courantan
í þrískiptri takttegund eða öfugt, og svip-
mót beggja virtist bera keim af sérkenni-
legu eirðarleysi, sem truflaði stóra hjart-
sláttinn í verkinu. Jafnvel í hinum hraða
lokaþætti (Gigue) varð svolítið vart við
þennan óróleika, sem kann að vísu sum-
part að hafa ágerzt á fremur löngum óm-
tíma hússins.
Engu að síður saknaði maður í heild
meiri áherzlu á danseðli þáttanna hjá Bryn-
dísi Höllu; dansandi, þar sem hinn stóri
púls fær að ráða og öll rúbatísk frávik eru
innan ramma taktsins. Kom það undirrituð-
um meira en lítið á óvart, sérstaklega eftir
glæsilegu frammistöðuna í Britten, eins og
fyrr sagði. En þegar jafn hæfileikaríkur
tónlistarmaður á í hlut og hér um ræðir,
kann að vera að úr rætist þegar í næstu
atrennu við meistara Bach.
Og þetta með taktinn: þegar öllu er á
botninn hvolft, er það kannski bara spurn-
ing um ögn meiri tilfinningu fyrir sveiflu.
Hún hefur löngum þótt ómissandi hjá Jó-
hanni Sebastian. Eða með orðum hertog-
ans: It don’t mean a thing, if it ain’t got
that swing . . .
Ríkarður Ö. Pálsson