Morgunblaðið - 10.07.1996, Blaðsíða 3

MOÉGÚNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 10. JÚLÍ 1996 D 3
____________________________________VIÐTAL_____________________________________
Ferskur og frystur fiskur frá Rússum tryggír fiskverkafólki á Vopnafirði næga atvinnu
AFKOMA Tanga hf. á Vopnafirði
hefur verið jákvæð síðustu árin eftir
íjárhagslega endurskipulagningu
árið 1990. Fyrirtækinu hefur vaxið
fiskur um hrygg og gerir það nú út
tvo togara og eitt loðnuskip. Bolfisk-
vinnsla Tanga byggist á rússafíski,
bæði ferskum og frystum. Verið
heimsötti Friðrik Guðmundsson,
framkvæmdastjóra Tanga hf til að
fræðast um fyrirtækið:
„Tangi og dótturfyrirtæki þess
reka fiskvinnslu, sem byggist fyrst
og fremst upp á aðkeyptu hráefni.
Við kaupum megnið af þorski til
vinnslu af Rússum, bæði heilfrystan
fisk og ferskan, en kaupum einnig
fisk hér innan lands. Fyrsti rúss-
neski togarinn kom til Vopnafjarðar
með fisk 1992. Fyrst framan af
gekk það mjög vel og við græddum
peinga á þessari vinnslu. Nú er þetta
allmiklu erfiðara. Verðið á fiskinum
hefur hækkað, afurðaverð lækkað
og fleiri eru komnir í framleiðslu á
tvífrystum rússafiski."
130.000 vinnustundir
í Rússafiskinum
„Við erum búnir að framleiða
tvífrystan fisk fyrir um 400 milljón-
ir króna frá upphafi. Það var heil-
mikið írafár, þegar við vorum að
byija á þessu. Fullyrt var að það
myndi draga niður verð á fiski til
íslenzkra sjómanna og þetta átti að
eyðileggja markaði okkar erlendis.
Hvorugt hefur gerzt. Þessi fiskur
hefur skapað hér um 120.000 til
130.000 vinnustundir og við erum
aldrei fisklausir, þó við tökum nán-
ast ekkert af afia eigin skipa til
vinnslu hér í fyrirtækinu. Við stopp-
um um jól og áramót og svolítið
yfir sumarið, en þar fyrir utan höld-
um við uppi stöðugri atvinnu. í því
felst mikil hagræðing og sá kostur
að geta jafnframt beint skipunum
annað.“
Tilraunfr með ferskan fisk
„Við gerðum tilraun til að kaupa
ferskan fisk af rússneskri útgerð
1993. Þá sendum við stýrimann af
Brettingi með þeim út, til að hafa
eftirlit með meðferðinni á fiskinum.
Þessi tilraun gekk að öllu leyti upp,
nema í einu veigamiklu atriði. Verð-
ið á fiskinum var of hátt fyrir okk-
ur. Því varð ekki meira úr þeim
þreifingum þá, en nú er svo komið
að verðið hefur lækkað. Þetta sam-
starf er því hafið á ný og hefur ís-
fisktogarinn Makyevka farið þijá
túra og landað hér úrvals fiski.
Þetta verkefni gengur upp nú að
öllu leyti. Fiskurinn er góður, vinnsl-
an gengur vel og það er markaður
fyrir afurðirnar. Þetta skip er nú
að fara í slipp, en miðað er við að
næst komi hingað skip með ferskan
fisk í ágúst. Annað hvort sama skip-
ið eða annað. Þetta dæmi gengur
líklega reyndar ekki upp yfir vetur-
inn. Þá eru veður verri og veiðin á
fjarlægari miðum en nú, en undan-
farið hefur veiðin verið við Bjarna-
rey og þangað er tiltölulega stutt,
aðeins rúmlega þriggja sólarhringa
sigling. Yfir veturinn byggist vinnsl-
an því á tvífrystingu."
Engin andstaða vegna
Smugudeilunnar
„Það skiptir miklu máli að vel sé
að þessu staðið, þannig að sómi sé
að fyrir báða aðila. Það þarf ekki
nema einn túr með ónýtan fisk, til
þess að dæmið sé úr sögunni. Ég
hef aldrei fundið nokkra andstöðu
við þessi viðskipti okkar við Rúss-
ana, hvort sem um er að ræða fryst-
an físk eða ferskan. Ég held að
fullyrðingar um að Smugudeilan
hamli viðskiptum af þessu tagi, séu
verulega ýktar. Það sem skiptir
máli er, að við fáum ekki fisk, nema
við borgum gangverð fyrir hann.
Það koma svo þeir tímar, að við
getum ekki greitt það verð, og það
ræður úrslitum, ekki Smugudeilan.
Menn eru bara að kenna Smugudeil-
unni um, þegar þeir ráða ekki við
verðið. Samstarf okkar við Rússana
hefur verið mjög gott og gefandi
og við munum halda því áfram,
meðan við búum við hina miklu afla-
skerðingu hér.“
Samstarfið við Rússa
hefur verið mjög gott
Útgerðarfélag Akureyringa er um þessar mundir að kaupa hlut í sjávarút-
vegsfyrirtækinu Tanga hf. á Vopnafirði. Friðrik Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Tanga, segir í samtali við Hjört Gíslason að kaup ÚA á
hlut í fyrirtækinu muni styrkja bæði rekstur þess og sjálfstæði. Hann
telur einnig víst að samvinna og samstarf fyrirtækja í sjávarútvegi eigi
eftir að aukast, öllum til hagsbóta.
Voru fyrstir til ad kaupa
fisk úr Smugunni
„Tangi og Hraðfrystistöð Þórs-
hafnar voru fyrstu fyrirtækin til að
kaupa fisk af Svalbarðasvæðinu og
Smugunni, þegar Færeyingarnir á
Atlantic Margret og Zandam komu
hingað með fisk þaðan. Við urðum
fyrir nokkru aðkasti þá og vorum
sakaðir um að kaupa físk af sjóræn-
ingjum. Þessir Færeyingar eru nú
samt upphafið að því að við fórum
að sækja í Smuguna. Hvað sem
sagt var þá getum við að miklu leyti
þakkað þeim fyrir að opna augu
okkar fyrir möguleikunum í Bar-
entshafi. Þeir létu okkur síðan fá
allar upplýsingar um veiði og veiði-
svæði þar. Fyrir vikið erum við Is-
lendingar að taka um 35.000 tonn
af þorski þar á ári og erum bara
anzi ánægðir með það. Líklega nem-
ur heildarþorskafli okkar þar um
80.000 tonnum frá því við byijuðum
að veiða þar fyrir þremur árum.
Það var í júlí 1993 sem þessi
skip komu og lönduðu hér. Fyrstu
íslenzku skipin fóru þarna uppeftir
um 20. ágúst og gekk misvel. Menn
lærðu af því og fóru því með flot-
troll árið eftir og þá bytjaði veiðin
strax í byrjun júlí. Þá fóru Hágang-
arnir, sem við keyptum með Þórs-
höfn, fyrst i Smuguna. Nú eru um
50 skip að hefja veiðar þar.“
Slakur flskur á innlendum
mörkuðum
„Við kaupum einnig fisk af inn-
lendum mörkuðum, en því miður er
hráefni af íslenzkum fiskmörkuðum
bæði misjafnt og slæmt. Það er
vissulega ekki í takt við tímann. í
nútíma fiskvinnslu byggist allt á því
að hægt sé að rekja ferlið frá veið-
um til vinnslu og útflutnings til
baka, komi einhverjir gallar á afurð-
unum í ljós. Þegar við kaupum af
nokkrum skipum í einu og flytjum
fiskinn hingað til vinnslu, eru körin
hvorki dagmerkt, né merkt viðkom-
andi skipi. Það er hægt að kvarta
við fiskmarkaðinn, þó lítið sé upp
úr því að hafa, en ómögulegt er að
kvarta yfir einhveiju ákveðnu skipi.
Þegar menn taka afla af eigin skipi,
er vel með hann farið og allur físk-
ur er dagmerktur. Svo er ekki á
fiskmörkuðunum og munurinn er
eins og svart og hvítt.“
Þorski breytt í karfa og grálúAu
Tangi gerir út þijú skip, Brett-
ing, Eyvind vopna og Sunnuberg
og á auk þess Hágang, sem nú hef-
FRIÐRIK Guðmundsson er 35
ára gamall, fæddur og uppal-
inn á Breiðdalsvík. Hann
stundaði Iengst af störf tengd
verzlun og lauk prófi frá Sam-
vinnuskólanum að Bifröst
1980. Siðan starfaði hann sem
verzlunarstjóri hjá Kaupfé-
lagi Borgfirðinga á Akranesi
til 1984. Þvínæst varð hann
kaupfélagsstjóri á Stöðvar-
firði til ársins 1990 er hann
tók við starfi framkvæmda-
stjóra Tanga hf. Eiginkona
Friðriks er Alda Oddsdóttir
og eiga þau synina Guðmund
og Valgeir.
ur verið á leigu hjá útgerðarfélagi
Akureyringa til fiskflutninga frá
Noregi. Loks á Tangi þriðjung í
loðnuskipinu Júpíter á móti Þórs-
hafnarbúum. Hvernig er útgerðinni
háttað?
„Eyvindur vopni er gerður út á
ísfiskveiðar til útflutnings, mest
karfa og grálúðu og við reynum að
hámarka afkomu hans þannig. Við
getum svo tekið afla af honum,
þegar hagkvæmt verður að vinna
hann heima. Eins og er er hag-
kvæmast að skipta þorski út fyrir
þessar tegundir og senda þær svo
út í gámum á markaði erlendis.
Brettingur er hálffrystiskip, get-
ur bæði komið með frystan fisk og
ísaðan að landi. Undanfarin þijú ár
hefur hann eingöngu verið gerður
út á heilfrystingu á karfa og grál-
úðu innan landhelginnar, en um
borð er flökunarvél, sem við höfum
leyfi til að nota utan landhelgi eins
og í Smugunni. Við höfum skipt út
þorski fyrir karfa og grálúðu, sem
við tökum innan landhelginnar. Það
kemur mun betur út en að vera að
veiða þorskinn. Undanfarið hafa
fengizt 4 tonn af grálúðu fyrir eitt
tonn af þorski. Þá má segja að verð-
mætin séu að fara úr 130 krónum,
sem við fengjum fyrir þorskkílóið,
í 800 krónur fyrir grálúðuna. Svo
höfum við farið með hann í Smug-
una og erum að fiska fyrir um 250
milljónir á ári með góðri afkomu.“
Aukin áherzla á loAnu og síld
„Á síðasta ári var loðnuskipið
Sunnuberg keypt frá Grindavík og
var það afhent nú á vordögum.
Sunnubergið hér áður Gísli Árni og
er þekkt aflaskip. Það hefur verið
endurbyggt að miklu leyti og ber
um 800 tonn af loðnu. Skipinu fylg-
ir nokkur loðnukvóti og hefur hann
verið aukinn með frekari kvótakaup-
um. Nú fylgir skipinu um 1,1% hlut-
deild af loðnukvótanum, en á þessu
ári megum við veiða 1,6% sam-
kvæmt sérstöku samkomulagi við
Fiskimjöl og Lýsi í Grindavík, en
þaðan var Sunnubergið keypt.
Kaupin á Sunnuberginu voru meðal
annars ætluð til að styrkja rekstur
fiskimjölsverksmiðjunnar Lóns, sem
er að mestu í eigu Tanga og stefnt
er að því að sameinist fyrirtækinu
fljótlega.
Verksmiðjan hefur verið endur-
bætt mikið og að loknum endurbót-
unum verður afkastagetan allt að
550 tonnum á sólarhring. Mjölið er
gufuþurrkað, sem gefur tækifæri
til aukinnar verðmætasköpunar, þó
ekki sé hægt að framleiða hágæða-
mjöl. Kaupin á hlut í Júpíter voru
einnig til að tryggja okkur loðnu
og síld til vinnslu.
Allt að 150 manns vinna hjá
Tanga og dótturfyrirtækjum, en
íbúar á Vopnafirði eru tæplega 900.
Tangi er því langstærsti atvinnurek-
andinn í þorpinu og hefur svo verið
lengi.
Velta Tanga og dótturfyrirtækja
er rúmlega milljarður ári, en stefnir
í nokkra aukningu á þessu ári.
Reksturinn var í jámum í fyrra, en
við höfum verið með ágæta afkomu
samfellt í 6 ár. Útlitið er nú bjart-
ara en lengi hefur verið. Ástandið
í sjónum er með bezta móti. Afli á
sóknareiningu fer vaxandi, loðnan
er stærri og feitari en venjulega og
síldin lofar góðu.“
Störf fiskverkafólks í hættu
„Afkoman í vinnslu í landi á hins
vegar undir högg að sækja. Þrátt
fyrir ótrúlega aðlögunarhæfni, hef-
ur þorskskerðingin komið þungt nið-
ur á vinnslunni og markaðsverð er
í mörgum tilfellum lágt. Við erum
líka að keppa við niðurgreidda fisk-
vinnslu í Evrópusambandinu og
mjög lág vinnulaun eins og til dæm-
is í Póllandi og í Kína. Ég leyfi mér
að taka svo sterkt til orða að at-
vinna þeirra 4.000 íslendinga, sem
vinna við bolfiskfrystingu, sé 1 stór-
hættu. Það er nær vonlaust að keppa
við þessar aðstæður. Því getur alveg
eins farið svo að íslendingar fari
að setja upp fiskvinnslu erlendis, til
dæmis í Póllandi eða Evrópusam-
bandinu. í Póllandi fæst fiskurinn á
lágu verði og vinnulaun eru lág og
innan ESB eru nær allar nýfjárfest-
ingar í sjávarútvegi styrktar veru-
lega.
Svar okkar við þessu er endalaus
þróunarvinna. Við byijuðum vel á
því sviði, en síðustu árin höfum við
dregizt aftur úr og erum að missa
það forskot, sem áður færði okkur
hærra afurðaverð á mörkuðunum
en öðrum þjóðum. Undanfarin tvö
ár hefur dregið úr framþróuninni
og kannski hafa menn verið að eyða
orkunni í eitthvað annað. Við verð-
um auðvitað að halda áfram að
hagræða, en það dugir bara ekki
við þessar aðstæður."
Ekki hræddir um
aA verAa gleyptir
Tangi var endurreistur fjárhags-
lega árið 1990. Þá eignaðist Þróun-
arsjóður sjávarútvegsins hlutafé í
félaginu, 115 milljónir króna að
nafnvirði sem er í dag 32,9% af
hlutafé í félaginu. Þennan hlut á
sjóðurinn ennþá, en hefur nú tekið
tilboði hreppsins í bréfín. Að því
loknu er reiknað með því að Vopna-
fjarðarhreppur selji allt að 25% hlut
í fyrirtækinu til Útgeðarfélags
Akureyringa. Hvernig lízt þér á
það?
„Stjórnendur Tanga eru mjög já-
kvæðir gagnvart þessu. Við erum
ekki hræddir um að risinn á Akur-
eyri ætli sér að gleypa okkur. Við
lítum svo á að þetta verði miklu
fremur til að styrkja rekstur fyrir-
tækisins og jafnframt sjálfstæði
þess. Það er alveg ómótað í hveiju
væntanleg samvinna verður fólgin,
en það er ljóst að verið er að hugsa
um síld og loðnu. Þeir hafa áhuga
á því að ná sér í aflaheimildir í þess-
um tegundum og styrkja þannig
hráefnisöflun og vinnslu hér enn
frekar. Illframkvæmanlegt er að
vinna síld og loðnu á Akureyri,
vegna fjarlægðar frá miðunum og
vegna þess að ÚA hefur ekki beinan
aðgang að fiskimjölsverksmiðju eins
og við.
Þá eru bæði fyrirtækin að vinna
bolfisk í landi og þar eiga menn
möguleika á töluverðri samvinnu.
Ekki eru fyrirhugaðar breytingar á
fyrirkomulagi afurðasölu fyrirtækj-
anna við þetta, en menn líta á það
sem styrk í framtíðinni að tengjast
tvennum sölusamtökum. Við hjá
Tanga seljum afurðir okkar að
mestu í gegn um ÍS og svo verður
væntanlega áfram.“
Samvinnan eykst
„Aukin samvinna og samstarf
milli fyrirtækja er jákvætt í mínum
huga. Oft á tíðum eiga menn tiltölu-
lega bágt með að vinna saman þótt
stutt sé á milli þeirra. Þegar lengra
er á milli virðist það ganga betur.
Þetta styrkir bæði fyrirtækin sem
vinna saman og ætlunin er að gera
betur. Við eigum eftir að sjá þessa
þróun í auknum mæli,“ segir Friðrik
Guðmundsson.
Afli til vinnslu í Tanga hf. 1988-95
5000 tonn—-—-
4000
3000
2000
1000
'88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 ’95
Þorskkvóti Brettings
3000 tonn —......ogEyvinctar V.opna
m\ 1QR7-QR
Hluthafar í Tanga hf. Hlutafé Hlutfall
Vopnafjarðarhreppur kr. 135.453.720 38,57%
Þróunarsjóður sjávarútvegsins 115.600.000 32,92%
Vátryggingafélag íslands 15.750.000 4,49%
Tryggingamiðstöðin hf. 15.152.368 4,32%
Lífeyrissjóður Austurlands 15.149.900 4,31%
Hömlur hf. 15.000.000 4,27%
Olíufélagið hf. 14.855.000 4,23%
Útsam hf. 14.800.000 4,21%
Tryggvi Gunnarsson 1.810.210 0,52%
Samvinnulífeyrissjóðurinn 1.690.074 0,48%
Aðrir 5.879.918 1,67%