Morgunblaðið - 12.07.1996, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 12. JÚLÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
ÞINGSVEINAR
Það getur verið góður lífsins skóli fyrir unga drengi að fylgjast með og taka virkan þátt í störfum löggjafa-
þings þjóðarinnar. Ekki síst fyrr á tímum þegar meiri leynd hvíldi yfir störfum þingsins. Þá voru engar bein-
ar útsendingar í sjónvarpi og fjölmiðlar ekki eins beinskeyttir. Pétur Blöndal talaði við prest, kennara, náms-
mann og hagfræðing, sem allir eiga það sameiginlegt að hafa séð starf þingsins með augum þingsveina og
upplifðu það hver á sinn hátt.
Árni Waao
filafur Islelfsson
Þingmenn voru
meiri persónur
Heill ævintýra-
heimur
„STARFIÐ fólst í því að vera á verði og þeg-
ar bent var áttum við að sendast," segir Árni
Waag, sem var þingsveinn þrettán og fjórtán
ára. Eftir stundar umhugsun verður hann
hálf hissa og hlær. „Það er hálf öld síðan.“
Ragnheiður Ása Helgadóttir, eiginkona
Árna, fylgir okkur út í gróðursælan garð þejrra
hjóna og ber á borð mjólk og bakkelsi. Árni
lætur það ekki trufla sig og heldur áfram.
„Þingmennirnir eru mér efst í huga,“ segir
hann.
„Það getur vel verið að það sé aðeins æsku-
minning, en fyrir
en
mér voru þing-
menn þess tíma
meiri persónur.
Sumir þeirra skör-
uðu óendanlega
fram úr. Þá skír-
skota ég fyrst og
fremst til Ólafs
Thors, þótt ég hafi
ekki verið sam-
mála honum í póli-
tík.
Bunaðiút úr
honum
Ólafur var svo
mikill persónuleiki
að þegar hann kom
inn, án þess að
segja nokkuð nema
góðan daginn, datt
allt í dúnalogn.
Hann var með gott
skopskyn og mér fannst hann vera sannur í
því sem hann sagði." Ámi þagnar um stund,
lítur með áhyggjusvip á ungæðislegan blaða-
manninn og spyr: „Þú kannast við Ólaf Thors,
er það ekki?“
Oðrum sjálfstæðismanni, Pétri Ottesen frá
Ytra Hólmi, skýtur upp í hugann á Árna:
„Það var stórkostlegur maður, sjálfsagt sjálf-
menntaður, mikill ræðumaður og ósmeykur
við að láta persónulegar skoðanir í ljós, óháð
flokkadráttum.“
Ekki má gleyma Einari Olgeirssyni og
Brynjólfi Bjarnasyni. „Þeir eru geysilega eft-
irminniiegir og virtust vera hugsjónamenn,"
segir Árni. Án þess að velta því fyrir sér frek-
ar bætir hann við: „Þeir misskildu þetta allt.“
Einar var óhemju mikill ræðumaður og svo
hraðmæltur að sögn Árna að það bunaði út
úr honum. „Mér var sagt að hann kynni hvert
einasta kvæði Þorsteins Erlingssonar og Step-
hans G. Stephanssonar. Hann var laginn við
að vísa til þeirra til áréttingar málefnum."
Árni minnist einnig Haraldar Guðmunds-
sonar krata sem sendi hann oft fyrir sig í
tóbaksverslunina London eftir Teofani og De
Reske, flötum tyrkneskum sígarettum. „Það
var voðalega skrýtin lykt af þeim og vond.“
Annars kynntist Árni þingmönnunum lítið,
enda strákpatti _ á
þessum árum. „Ég
man þó eftir því
að einu sinni þurfti
Ólafur á mér að
halda," _ segir
hann. „Ólafur vildi
láta ganga, en ég
var eitthvað í öðr-
um þönkum' eins
og stundum kom
fyrir. Þá heyri ég
sagt dimmum rómi
í miðjum umræð-
um: „Þingsveinn!"
Ég var eins og
blátt strik þegar
ég þaut til hans.“
Garður
letingjans
Árni vendir
kvæði sínu í kross
á meðan blaða-
maðurinn klárar úr mjólkurglasinu. Hann
horfir yfír garðinn og segir ákveðinn: „Minn
garður er eins og frumskógur. Ég vil ekki
réttar línur heldur leyfi öllu að vaxa, jafnvel
illgresi." Hann bætir við með ánægjusvip:
„Þetta er garður letingjans."
Allt í einu birtir yfir honum og hann bend-
ir mér á skógarþröst innan um gróðurinn.
„Þetta er vinur okkar,“ segir hann. „Þarna
fékk hann einn stóran sem hann fer með til
unganna sinna.“
Skógarþrösturinn flögrar burtu með ána-
maðk í gogginum, en blaðamaðurinn ákveður
að baða sig í sólinni aðeins lengur. „Þetta er
alveg eins og Mallorca," segir Árni, „nema
bara aðeins ódýrara." p
Morgunblaðið/Golli
ÁRNA Waag líður vel úti í náttúrunni.
„STARFIÐ fólst í að sendast um bæinn og
lögðu menn til sín eigin farartæki, - reiðhjól,"
segir Ólafur ísleifsson, hagfræðingur. Hann
var ellefu ára þegar hann hóf störf sem þing-
sveinn haustið 1966. „Ég held ég hafi verið
yngstur í hópi þingsveina það ár.“
Það var heillandi að vinna í þinginu, að
sögn Ólafs, spennandi og skemmtilegt: „Mér
fannst gaman að komast í tæri við þingmenn
og ráðherra viðreisnarstjórnarinnar. Þar fór
fremstur Bjarni Benediktsson sem er mér
minnisstæður fyrir persónuleika sinn og fas -
og svo var röddin
mörgum eftir-
minnileg."
Á hvörfum
tveggja tíma
Fyrri vetur Ól-
afs sem þingsveins
var kosningaárið
1967. „Ég stóð að
sumu leyti á hvörf-
um tveggja tíma.
Gömul kynslóð
þingmanna var að
kveðja og yngri
menn að fylla í
skörðin.“
Þótt Ólafur hafi
verið farinn að
skilgreina sig sem
sjálfstæðismann
þegar hann var
ungur að árum
hreifst 'hann mjög
af Einari Olgeirssyni: „Hann var sá þingmað-
ur sem var einna elskulegastur við okkur þing-
sveinana. Hann gerði sér t.d. sérstaka ferð
til að óska okkur gleðilegra jóla. Það var líka
ógleymanlegt að hlýða á hann tala úr ræðu-
stól. Hann var magnaður ræðumaður og flutti
mál sitt af eldmóði."
Það var ekki aðeins mannlífið á þingi sem
Ólafur hreifst af heldur líka þinghúsið. „Það
var heill ævintýraheimur," segir hann, „með
glæstum þingsölum og virðulegum hliðarher-
bergjum. í ráðherraherberginu héngu myndir
af ráðherrum. Ég var stoltur af því að afi
minn var þar á meðal, Jóhann Þ. Jósefsson,
en hann var einn af stofnendum Sjálfstæðis-
flokksins."
Ólafi er efst í huga hversu góður andi var
í þinghúsinu, sem hann þakkar ekki síst litríku
og yndislegu starfsfólki. Hann nefnir m.a. Jak-
ob Jónsson, yfirþingvörð og yfírlögregluþjón,
sem veitti íslensku handritunum viðtöku, Frið-
jón Sigurðsson, skrifstofustjóra, „sem var ákaf-
lega formlegur og ekki kom annað til greina
en að þéra hann“, Jóhannes Halldórsson, sem
annaðist útgáfu Alþingistíðinda, Þórdísi Valdi-
marsdóttur, sem nú stýrir eldhúsi alþingis „en
þar er besta kaffibakkelsi sem völ er á og
hvergi fást betri pönnukökur", og Kjartan
Bergmann Guð-
jónsson, skjalavörð
og frægan glímu-
kappa.
„Kjartan sýndi
mér þann heiður
að bjóða mér að
ganga í glímufé-
lagið _ Víkveija,"
segir Ólafur, „en
það varð nú ekkert
úr því.“
Ölafur heldur
áfram að ræða við
blaðamann um
mannlífið á þingi,
jafnt þingsveina
sem ráðherra, en
ekki gefst tóm til
að gera því öllu
skil í stuttu viðtali.
Að lokum segist
hann þakklátur
fyrir þær skemmti-
sem hann eigi frá
Morgunblaðið/Ásdís
OLAFUR á skemmtilegar minningar af þingi.
legu og góðu minningar
þessum tíma.
„Hvern hef Al órað fyrlr..."
Þegar blaðamaður býr sig undir að kveðja
hrósar hann Ólafi fyrir fallegar myndir sem
hanga upp um alla veggi. „Já, komdu með
mér,“ segir Ólafur og lifnar við. Hann leiðir
blaðamann um húsið og sýnir honum myndir,
m.a. eftir Ásgrím Jónsson af Hrafnabjörgum,
Karóiínu Lárusdóttur úr Heiðmörk og báta-
mynd eftir Valtý Pétursson. Einnig myndir
eftir Gretu Björnsson frá sumrinu 1939 - síð-
asta sumri friðar. „Myndirnar sýna vel hversu
heitt, stillt og gróðursælt sumar þetta var.
Hvern hefði getað órað fyrir ..." ■
„UM ÞESSAR mundir fór að nálgast setning
alþingis. Ég var atvinnulaus og nú datt
mömmu í hug, hvort ég gæti ekki orðið svo
mikill maður, að ég fengi að vera þing-
sveinn. Hún lét mig skrifa umsókn til forseta
alþingis eftir uppkasti, sem Magnús Andrés-
son frændi minn hafði gert. Hann var þá að
ljúka námi í prestaskólanum. Umsóknin var
stíluð á þessa leið:
Ég undirritaður, sem er sonur fátækrar
ekkju, leyfi mér auðmjúklegast að biðja um
að ég fái að vera þingsveinn á alþingi í sumar.
Melshúsum, 27. júní 1877.
Árni Þórarinsson.
Til alþingisforseta.
Síðan var umsóknin sett í umslag og um-
slaginu lokað og ritað utan á það til forseta
alþingis.“
Þannig hefst kaflinn „Neðan úr fjósi -
upp á alþing" í ævisögu Árna prófasts Þórar-
inssonar, sem Þórbergur Þórðarson færði í
letur.
Kvöldið eftir fara mæðginin á fund Jóns
Sigurðssonar forseta. Hún afhendir Jóni
Neðan úr fjósi - upp á þing
umsóknina og lætur þau orð fylgja
að sonur hennar sé heilsuveill og
þoli ekki erfiðisvinnu, en þingsveins-
störf verði honum ekki um megn.
Á fund Jóns forseta
Tveimur dögum síðar bar fundum
Jóns forseta og móður Árna saman.
Jón var á daglegri morgungöngu, en
hún var að reyta arfa úr garðinum
fyrir framan bæjarhúsin. Hann heils-
ar henni og biður um að fá að eiga
við hana nokkur orð.
„Ég er nú varla tilkippileg að tala við for-
setann núna,“ svarar hún.
„Ég skil það vel, að þérþurfíð að nota
tímann, og ég hef aldrei fyrirlitið starfann.
Ámi
Þórarínsson
Mig langar aðeins að segja yður,
að hann hefur fengið þingsveinsstöð-
una, hann sonur yðar. Það er nú
ekki mikil staða, en hann fékk hana
á þann hátt, að ég hugsað töluvert
um það. Það heíur aldrei komið
svona fyrir mig áður, þó að lítill sé
atburður. Ég hef verið að hugsa um
þetta í tvær nætur, áður en ég hef
sofnað. Það voru nú ekki nema þrír
piltar sem gátu komizt að, en marg-
ir sóttu. Þeir höfðu margir með-
mæli, en sonur yðar engin.
Dreglð um þlngsvelnsstarfið
Embættismenn þingsins fóru nú að ræða
um þessar veitingar og gekk í allmiklu þófi
milli þeirra um það, hverjum skyldi veita
þessar stöður, einn hélt þessum fram og
annar hinum. í þessu stóð, þar til einn sagði:
„Það gengur ekki að eyða tímanum í þetta.
Það er bezt að draga um þá.“ Það var sam-
þykkt. Nöfnin Voru skrifuð á miða og mið-
arnir síðan brotnir saman og látnir í hatt
og þeim ruglað í hattinum. Eg stóð úti við
gluggann, á meðan þetta var gert. Svo var
kallað á mig og ég beðinn að draga. Ég
leit aldrei niður í hattinn, en þuklaði fyrir
mér og dró son yðar fyrstan. En einn af
ráðamönnum þingsins, sem þarna voru
staddir, var óánægður með, hverjir dregnir
voru, og segir: „Það er bezt að láta það gilda
í þriðja sinn.“ Þá dró ég aftur og ennþá son
yðar fyrstan. Og svo dró ég í þriðja sinn
og enn var það sonur yðar, sem fyrst kom
milli fingra minna. Ég skil ekki annað en
hann verði yður til gagns og ánægju. Það
hefur aldrei fyrr á æfinni komið fyrir mig
svona“.
Síðan kvaddi Jón forseti móður Árna og
hélt áfram göngu sinni suður á Mela. ■